زمان مطالعه مطلب : ۹ دقیقه
چطور تنبیه کنیم؟
تنبیه به تنهایی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا به طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک می آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد. اما نمی آموزد که چگونه باید رفتار کند.
به علاوه تنبیه وقتی موثر است که موقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تاثیرش را از دست می دهد.
تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد.
نصیحت ما این است که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنید. اگر رفتار هدف کاهش یافته بود، می توانید دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنید. در غیر این صورت، تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را بیازمائید.
از تنبیه در کنار روشهای مثبت استفاده کنید:
تنبیه به تنهایی رفتار خوب را به کودک نمی آموزد. برای تشویق کودک به انجام آنچه می خواهید، باید تفهیمش کنید، به او آموزش دهید و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشی برایش در نظر بگیرید.
تنبیه را به تعویق نیندازید:
اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید، درست پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید. پس صبر نکنید تا « بابا بیاد خونه».
همیشه پی آمدها را تشریح کنید:
کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود.
ثابت قدم باشید:
تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می زند، انجام شود.
الکی تهدید نکنید:
کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی دهید، تهدید نکنید.
برای اصلاح رفتار به کودک فرصت دهید:
هدف از تنبیه، اصلاح رفتار کودک است پس باید به او فرصت دهید تا آموخته هایش را نشان دهد.
تنبیه بدنی باید کنترل شده و مختصر باشد:
ما به عنوان یک اصل،تنبیه بدنی را توصیه نمی کنیم.
ما معتقدیم که محدودیت های خارجی تنبیه بدنی باید در حد یک ضربه کوچک به پشت دست یا به کفل کودک باشد، آن هم با کف دست.
هرگز برای تنبیه از ترکه، کمربند، خط کش یا امثال آن استفاده نکنید.
به جای تنبیه بدنی از روش های دیگر نظیر محروم کردن موقتی، تصحیح بیش از حد و اشکال دیگر تنبیه نظیر محدود کردن و گرفتن برخی امتیازات استفاده کنید.
چگونه از روش محروم کردن موقتی استفاده کنیم؟
این روش بدین معناست که کودک را از یک فعالیت یا موقعیت محروم کنید تا نتواند مورد توجه قرار بگیرد و تمجید شود.
محل اخراج کردن را به دقت انتخاب کنید.
محل اخراج شدن باید خسته کننده باشد ( البته نباید تاریک یا نرسناک باشد). جایی که از جریان فعالیت خانواده جدا باشد.
دلایل محرومیت را برای کودک بیان کنید.
پیش از هر اقدامی به کودکتان بگوئید اگر رفتار ناپسندش را ادامه دهد، او را به اتاقش می فرستید. توضیح دهید که این کار کمکش می کند تا او عادت ناپسندش را ترک کند.
مدت زمان محرومیت را برحسب سن کودک تعیین کنید.
یک کودک را می توان در ازای هر سال از سنش یک دقیقه اخراح کرد. بر این اساس، برای یک کودک چهار ساله، چهار دقیقه؛ برای یک کودک پنج ساله، پنج دقیقه و به همین نسبت برای هر سال اضافی، یک دقیقه بیشتر مناسب است.
در صورت مقاومت، بر شمار دقایق بیافزائید.
اگر در محروم کردن کودک با نگهداشتن او در محل اخراج، مشکلی پیدا کردید، در ازای هرگونه مقاومت یک دقیقه به زمان اخراج اضافه کنید.
در صورت مقاومت کودک، کمی عصبانیت به خرج دهید.
اگر به جایی رسیدید که لازم بود در کلمات و رفتارتان عصبانیت به خرج دهید، به کودک اطلاع دهید که اگر مجازات را نپذیرد، اسباب بازی مورد علاقه، یا یک امتیاز ویژه را برای چندین روز از دست خواهد داد.
از یک تایمر استفاده کنید.
زمان را با یک تایمر در آشپزخانه نگاه دارید. به کودک بگوئید:« وقتی صدای زنگ تایمر رو شنیدی می تونی از اتاقت بیای بیرون. به شرط آنکه آروم باشی.»
نگذارید دوره محروم شدن، راهی برای دور ماندن از مسئولیت ها باشد.
پس از به پایان رساندن زمان محرومیت، از کودک بخواهید کاری را که قبل از مجازات باید انجام می داد، انجام دهد یا رفتار مناسبی نشان دهد.
تنبیه را با موقعیت سنی کودک تطبیق دهید.
چگونه از « تصحیح بیش از حد» استفاده کنیم
از پی آمدهای طبیعی برای شکستن عادات ناپسند و آموزش رفتارهای مناسب به طور همزمان استفاده شود.
به این مثال توجه کنید: کودک شما روی دیوار نقاشی می کشد. به او بگوئید:« دیوار کثیف شده است و یک نفر باید آن را تمیز کند تا دوباره قشنگ شود.» لوازم نظافت را در اختیار کودک قرار دهید و بر تمیز کردن دیوار نظارت کنید. سپس توضیح دهید که حالا لکه تمیز شده، روشن تر از سایر نقاط دیوار است، پس بقیه نقاط دیوار نیز باید تمیز شود ( حتما برای درخواست دوم، دلیل بیاورید).
اگر کودک از دستورات شما سرپیچی کرد. با آرامش اما خیلی قاطع به او بگوئید که احساسش را درک می کنید و می دانید که او به اندازه کافی در این کار مهارت ندارد. و سپس به او نشان دهید که چگونه کار را انجام دهد. دست کودک را بگیرید و کمکش کنید؛ حتی اگر مقاومت کرد یا شکایت داشت؛ سرانجام وقتی تمام دیوار تمیز شد، از او بخواهید که محل دقیق نقاشی را به شما نشان دهد. اگر دوباره روی دیوار چیزی نوشت تمام مراحل قبل را تکرار کنید. « وای نه؟ دیوار دوباره کثیف شد. تو باید باز هم دیوار رو تمیز کنی! بعدش که تموم کردی، می تونی دوباره جای نقاشی رو به من نشون بدی».
حالا روش استفاده از روش « تصحیح بیش از حد» را فرا می گیرید:
کودک را وادار کنید تا اشتباه خود را جبران کند.
برای نمونه: دیوار را تمیز کند، لباس ها را از روی زمین جمع کند، به خاطر گاز گرفتن عذر خواهی کند.
کودک را مجبور کنید تا روی رفتارهای مثبت تمرین کند.
جلسات تمرین را زیر نظر بگیرید.
در صورت لزوم از هدایت دستی استفاده کنید
اگر کودک در برابر این تمرین ها مقاومت می کند، با دست هدایتش کنید تا اعمال صحیح را انجام دهد. اگر اسباب بازی ها را جمع نمی کند، دست هایش را بگیرید و مانند آدم ماشینی هدایتش کنید تا اسباب بازی ها را جمع آوری کند و در جای درست بگذارد. تا وقتی کار انجام شود یا کودک خودش شروع به انجام آن کند، قاطع باشید.
حرف شنوی کودک را بستایید و آن را تقویت کنید.
در برابر درخواست های کودکی که می خواهد تکلیفش را برایش انجام دهید، مقاومت کنید.
هیچ گاه خودتان شروع به تمیز کردن دیوار یا جمع آوری اسباب بازی ها نکنید.
۹- چگونه به حرفهای بچه ها گوش دهیم و با آن ها صحبت کنبم.
به زبان رفتار گوش دهید.
بر احساسات برچسب بزنید.
یکی از روش های موثر برای آموزش چگونگی بیان احساسات به کودک، درخت احساس است. تنه و شاخه های یک درخت بزرگ را روی یک صفحه کاغذ بزرگ بکشید. همانطور که شما و کودک کلماتی را که احساسات را بیان می کنند می شناسید، یک چهره یا یک حالت از آن احساس را بکشید و لغت را زیر آن بنویسید. سپس این نقاشی ها را بریده روی شاخه های درخت بچسبانید. سپس هنگامی که کودک می خواهد احساس خود را بیان کند، بدون معطلی از این درخت استفاده کنید. هنگامی که کودک از کلمات جدید به طور صحیح استفاده می کند، او را تشویق کنید.
برای گوش دادن به حرف های کودک خود وقت بگذارید.
مراحل زیر به شما کمک خواند کرد تا از نظر کمی و کیفی به یک ارتباط مناسب با کودکتان دست یابید.
به طور مرتب با آن ها گفتگو کنید. هر روز وقتی را به این کار اختصاص دهید.
برای صحبت کردن قرار بگذارید. وقتی کودک می خواهد با شما صحبت کند یا به طور غیر شفاهی اشاره می کند که چیزی او را آزار می دهد، در اسرع وقت به طور خصوصی با او خلوت کرده، یا برای صحبت کردن با او قرار بگذارید.
تمام توجهتان را به او جلب کنید. به یک جای خلوت و ساکت بروید و طوری عمل کنید که انگار تا ابد می خواهید گوش کنید.
سر صحبت را باز کنید.
به کودک اجازه صحبت کردن بدهید.
از پرسشها برای افزایش اعتماد کودک و به حرف کشیدن او استفاده کنید. « بعدش چی شد؟»، « اون چی گفت؟» از جملاتی استفاده کنید که همدردی شما رامی رساند. « شرط می بندم که خیلی ناراحتت کرد.» « اگه کسی با من این کار رو کرده بود، خیلی عصبانی می شدم.» یا حتی با کلماتی کوتاه مانند « چه بد!» یا « عجب!» می توان مکالمه را ادامه داد.
بگذارید کودک حس کند که شما از درد دل کردن او خوشحالید. می توانید به سادگی بگوئید،« متشکرم که درباره این موضوع با من صحبت کردی» یا شاید،« می دونم که صحبت کردن راجع به این مسأله، چقدر برای سخت بود. خوشحالم که احساس کردی می تونی پیش من بیایی و ناراحتی ات رو به من بگی.» یا برای همدردی او را در آغوش بگیرید.
چگونه با کودک خود صحبت کنیم
مجبورش کنید به چشمهایتان نگاه کند. از آنجایی که حواس کودکان به آسانی پرت می شود، اطمینان حاصل کنید که هنگام صحبت کردن، به شما نگاه می کنند. شاید این مهمترین عامل در پیروی کودک از دستورات یا گوش دادن به شما باشد. گاهی برای جلب توجه یک کودک لازم است تماس جسمی با او داشته باشید. به آرامی دستتان را روی شانه اش بگذارید یا در صورت لزوم، دوتا دستتان را روی شانه هایش قرار دهید و با ملایمت صورتش را به طرف خود نگهدارید.
آرام ولی محکم صحبت کنید.
از جملات پرسشی اجتناب کنید. اگر در مورد چیزی که می خواهید کودکتان انجام دهد سئوالی در ذهن ندارید، از جملات قاطع استفاده کنید تا دقیقا بداند چه کار باید بکند و به علاوه آن را چه موقع، کجا و چگونه انجام دهد.
با جملات ساده صحبت کنید.
احساستان را به کودک بگوئید. « به خاطر اینکه خودت توالت رو تمیز نمی کنی، واقعا ناراحتم.» یا « وقتی به موقع خونه نمیای واقعا نگران می شم.» اگر از جملاتی استفاده کنید که به جای کودک به خودتان اشاره کند، می توانید از انتقاد، سرزنش یا حمله کردن به کودک بپرهیزید، هم چنان احساسات را به طور موثری بیان کنید.
چگونه از روشهای کسب آرامش ( یا همان ریلکسیشن Relaxation) استفاده کنیم. ( یا چگونه خونسرد باشیم)
واکنش های تنش را تشخیص دهید.
به کودک کمک کنید تا واکنش های ناشی از تنش را تشخیص دهد. برای تعیین علت تنش یک کودک به مهارت های ارتباطی خوبی نیاز داریم. چند مثال از نگرانی های خود بزنید و خلاصه کاری کنید که کودک نیز در مورد نگرانی خود شروع به صحبت کند. او ممکن است بگوید که از امتحان روز چهارشنبه می ترسد.
سعی کنید منشاء تنش را حذف کنید.
روشهای کسب آرامش را به کودک آموزش دهید.
زمان سکوت
( قصد شما این است که به کودک آموزش دهید تا چند دقیقه – به ازای هر سال سن کودک، یک دقیقه- به آرامی دراز بکشد.)
روش تنفس
( تنفس آرام یکی از مهمترین عوامل در آموزش آرامش است و می توانید بر روی سطح آرامش اثارت عمیقی به جای گذارد.)
« به پشت بخواب و فکرت رو آرام کن. چشماتو ببند. یک دستتو روی سینه ات بگذار و دست دیگرت رو روی شکمت. حالا نفس بکش! می تونی حس کنی که دستهات حرکت می کنند! حالا با شمارش من نفست رو بکش تو و بده بیرون.»
( رفته رفته شمارش را کند کنید. کودک تا عدد ۴ نفس را تو می کشد، تا ۲ صبر می کند و سپس با ۴ شماره نفسش را بیرون می دهد. سپس تا ۲ شماره صبر می کند تا دوره بعدی را آغاز کند.)
به زودی دستی که روی شکم قرار دارد بیشتر از دست دیگر حرکت خواهد کرد.
کودک را مجبور کنید روزی چند بار در چندین جای مختلف خانه و در حالات مختلف از قبیل خوابیده،، نشسته، یا ایستاده تمرین کند.
شل کردن تدریجی ماهیچه ها
مرحله ۱- دست های اسپاگتی « دراز بکش و بدنت را شل کن. چند لحظه همان طور که یاد گرفتی، نفس بکش. دستت رو مشت کن. بازوهایت را خم کن تا بتونم ماهیچه ات رو ببینم.»
« آرام ماهیچه هات رو تا اونجا که می تونی سفت کن. تا ۱۰ بشمار- ۱۰،۹،۸،۷،۶،۵،۴،۳،۲،۱. حالا یک نفس عمیق بکش. اونو نگهدار. بعد در حالی که به آرومی می گی آروم باش! نفست رو خارج کن و همزمان با اون ماهیچه هات رو به سرعت شل کن تا بازوت پایین بیفته.» « دست هات رو مثل یک رشته اسپاگتی تکان بده، به طوری که از جاشون زیاد حرکت نکنند.
مرحله ۲- پاهای فولادی
« به پشت روی زمین بخواب. تمام حواست رو به پاهایت متمرکز کن. پای راستت رو دراز کن و شست پایت رو به طرف سرت خم کن تا ماهیچه های جلوی ساق پایت سفت شوند. در حالی که پایت در حالت کشیده است، اونو چند سانتی متر از روی زمین بلند کن.»
مرحله۳- شکم سفت مثل سنگ
دراین هنگام به کودک بگوئید نفس کشیدن، دستهای اسپاگتی و پاهای فولادی را تمرین کند. سپس به صورت زیر عمل کنید.
« دستها و پاهایت بسیار شل هستند. حالا شکمت رو اونقدر سفت کن که انگار می خوان به اول مشت بزنن. خوب حالا سعی کن اونو مثل سنگ سفت کنی و همان طور نگهش داری. به آرامی تا عدد ده بشمار. نفس رو به داخل بکش و در حالی که می گی آ…ر…و…م، نفست رو بیرون بده و شکمت رو شل کن.»
مرحله۴- چهره شاد
« این طور نشان بده که نور شدیدی به چشمانت تابیده. دندانهات رو به هم فشار بده و لب هات رو به شکل یک غنچه منقبض کن. یک نفس عمیق بکش. ماهیچه های صورتت رو سفت کن و همین طور تا وقتی که می شمارم ، نگاه دار. در حالی که کلمه آ…ر…و…م رو زمزمه می کنی،نفست رو بیرون بده و تمام صورتت رو با دهان باز شل کن! خوب بود حالا یه بار دیگه.»
مرحله۵- مهار افکار
اگر کودک شما به راحتی می تواند از ۱۰۰ برعکس بشمارد، با این عدد شروع کنید یا با هر عددی که می خواهد. اگر برعکس شمردن برایش سخت بود، می تواند به طور عادی بشمارد.
« با گفتن هر عدد، نفس بگیر و بیرون بده و بگو آروم! چشمهات رو ببند و سعی کن هر عددی رو که می گی در ذهنت مجسم کنی. به هیچ چیز جز اعداد فکر نکن. حالا وقت آرامشه.»
مرحله۶- تمرین
برای تمرین روزانه کودک زمان بندی کنید. این زمان بندی باید منظم باشد. برای بیشتر خانواده ها موقع خواب بهترین وقت است؛ زیرا به کودک زمان می دهد که روز را به خوشی به پایان برد.
برای ایجاد انگیزه از یک جدول استفاده کنید.
از روش کسب آرامش فوری استفاده کنید.
