زمان مطالعه مطلب : ۶ دقیقه
نکاتی برای داشتن کودک سالم و باهوش
برای اینکه کودک سالم و باهوش داشته باشید شما میتوانید با رعایت نکات زیر به این هدف برسید.
توصیه هایی برای داشتن کودک سالم و باهوش
۱) حتی‌المقدور از ازدواج‌های فامیلی بپرهیزید، چون احتمال بروز بیماری‌های لاعلاج و صعب‌العلاج در ازدواج‌های فامیلی، حداقل دو برابر بیشتر از ازدواج‌های غیر فامیلی است.
۲) قبل از بارداری حتماً از نظر جسمی و روحی آمادگی داشته باشید و در صورت لزوم قبل از بارداری، اقدام به مشاوره‌ی تغذیه و مشاوره‌ی روانشناسی کنید. از بارداری بدون برنامه و اتفاقی جدا خودداری کنید.
۳) برای پیشگیری از بروز برخی بیمارهای ارثی، حتماً در مراحل قبل ازدواج، قبل بارداری و حین بارداری به پزشک مراجعه و نسبت به انجام مشاوره اقدام نمایید.
۴) در دوران قبل از بارداری و حین بارداری حتماً تست‌ها و آزمایش‌های غربالگری را انجام دهید. از مزایای انجام این آزمایشات، تشخیص به‌موقع و پیشگیری از مواردی مانند سندرم داون (مونگولیسم) است. (سندرم داون بالای ۹۸% با انجام تست‌های غربالگری و آزمایشات تشخیصی پیش از تولد قابل‌تشخیص و پیشگیری است).
۵)بهتر است بارداری با خواسته‌ی طرفین و با برنامه‌ریزی قبلی انجام شود.
۶)خدمات دوران بارداری کافی، قابل‌دسترس و خوب ارائه شود.
۷)زایمان در شرایط صحیح و توسط افراد ماهر انجام شود.
۸)خدمات دوران نوزادی که حساس‌ترین دوران زندگی است صحیح و سریع فراهم گردد.
۹)خانواده‌ها باید به اهمیت ساعات و روزهای اول پس از تولد آگاه باشند. هر نوزادی باید شانس اولین تماس خود را در دقایق اول زندگی با مادرش داشته باشد تا هم شیردهی مادر و هم ارتباط عاطفی بین مادر و فرزند به حداکثر برسد. به همین منظور نوزاد بلافاصله پس از تولد به مادر نشان داده شود و ابتدا تماس گونه به گونه و حتی فرصت کوتاهی برای بوسیدن توسط مادر فراهم شود.
۱۰)برای داشتن کودک سالم و باهوش بهتر است از شیر مادر تغذیه شود تا سلامت جسمی_روحی و ذهنی آنها تأمین گردد.
۱۱)خانواده‌ها اهمیت تحریکات سمعی و بصری، ماساژ و تمرینات روانشناختی و ارائه‌ی حداکثر مهر و محبت به نوزادان و شیرخواران را به‌خوبی درک و بدون قید و شرط آنها اجرا نمایند.
۱۲)به نیازهای تغذیه‌ای و روانی هر کودک در تمام ابعاد با دقت توجه نمایید تا این نهال جوان، برومند و سالم و باهوش گردد.
۱۳)پس از تولد نوزاد حتماً تست‌های غربالگری نوزادی بین سه روزگی تا ده روزگی انجام دهید. در صورت توان مالی تست غربالگری متابولیکی را نیز انجام دهید. از حداقل مزایای این آزمایشات، تشخیص بیماری‌ها قبل از ایجاد علائم و درمان به‌موقع و پیشگیری از عوارض غیرقابل‌جبران بیماری‌هایی مانند هیپوتیروئیدی (کم‌کاری غده تیروئید)، فنیل کتونوری و …. میباشد.
۱۴)از علل مهم و قابل پیشگیری عقب‌ماندگی ذهنی، سندرم داون (مونگولیسم)، هیپوتیروئیدی و عفونت‌های مادرزادی میباشد. با اقدامات به‌موقع باید از این بیماری‌ها پیشگیری نمود.
۱۵)در دوره نوزادی با انجام تست شنوایی‌سنجی، از سلامت شنوایی کودک مطمئن شوید.
۱۶)از ۶ ماهگی تا سنین پیش‌دبستانی با انجام تست غربالگری تنبلی چشم از سلامت بینایی کودک مطمئن شوید.
۱۷)اگر نوزاد، نارس یا کم وزن به دنیا آمده و سابقه اکسیژن درمانی و تنفس با دستگاه تهویه مکانیکی دارد حتماً پس از ترخیص از بیمارستان از نظر بیماری شبکیه‌ای نارسی( رتینوپاتی نارسی)، توسط چشم‌پزشک و ترجیحاً فوق تخصص شبکیه تحت پیگیری و درمان به‌موقع قرار بگیرد تا از ایجاد کوری مادام‌العمر در شیرخوار پیشگیری شود.
۱۸)آیا می‌دانید که اولین واکسن برای شیرخوار، آغوز شیر مادر است؟ برای شیردهی موفق در سه ماهه دوم بارداری، به کمک متخصص زنان یا با مراجعه به کلینیک‌های آموزش شیر مادر، با روشهای شیردهی آشنا شده و از نظر روحی – عاطفی آمادگی پیدا نموده تا پس از تولد نوزاد با اطمینان بیشتری کودک را شیر بدهید.
۱۹)با توجه به نقش کلیدی تغذیه در رشد و نمو کودک، آشنایی با الگوهای صحیح تغذیه و پرهیز از الگوهای تغذیه‌ای غلط جهت تأمین و تضمین سلامت جسمی_ذهنی کودک از اهمیت خاصی برخوردار است.
۲۰)جهت جلوگیری از عوارض سیگار و پیشگیری از ابتلا به آسم، بهتر است کودک در معرض دود سیگار قرار نگیرد و شما والدین گرامی اگر سیگاری هستید حتماً با مراجعه به روان‌پزشک نسبت به ترک سیگار اقدام نموده و یا حداقل در فضای خانه و در جلوی چشم کودک از کشیدن سیگار خودداری کنید تا کودک شما با تقلید از رفتار غلط شما در آینده به سیگار یا اعتیاد روی نیاورد.
۲۱)با نظارت متخصص کودکان مولتی‌ویتامین، آهن، روی (اثر آنها بر روی رشد قد و ضریب هوشی اثبات‌شده است) و امگا-۳ (آثار بسیار مفیدی در رشد و نمو سلول‌های مغزی، بینایی، قلبی و …. در دوران بارداری و پس از تولد دارد) را به شیرخوارتان بخورانید.
۲۲)دو روز پس از ترخیص نوزاد از بیمارستان، نوزاد باید توسط متخصص کودکان ویزیت و حتماً تا دو هفتگی از نظر زردی تحت نظر باشد. از اقدامات سنتی در مورد زردی نوزاد جدا بپرهیزید چرا که در صورت عدم درمان اصولی، کودک از نظر جسمی -ذهنی دچار معلولیت شدید و لاعلاج میشود.
۲۳)اگر نوزاد به علت زردی شدید تحت تعویض خون قرارگرفته حتماً جهت بررسی وضعیت شنوایی، تست ABR در مراکز ادیومتری معتبر انجام شود تا در صورت لزوم اقدامات درمانی به‌موقع انجام شود و از ایجاد ناشنوایی و کری مادم العمر در کودک جلوگیری شود.
۲۴)جهت رشد اجتماعی کودک، ثبت‌نام در مراکز پیش‌دبستانی توصیه میگردد.
۲۵)به کودکان خود <<نه گفتن>> را یاد دهید تا کودک یاد بگیرد چه کارهایی را نباید بکند. همچنین، اعتمادبه‌نفس کودکتان را تقویت کنید تا در آینده بتواند در مقابل دوستان ناباب و انواع انحرافات و آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد و …. با اعتمادبه‌نفس بی‌نظیر، یک نه ی بزرگ بگوید.
۲۶)با توجه به این که اثرات ماساژ درمانی در کاهش اضطراب، کاهش درد، بهبود سیستم ایمنی بدن، رشد و نمو، افزایش مهارتهای اجتماعی و زبانی کودک و نیز در پیشگیری از یبوست، تقویت دستگاه گوارش، قدرت عضلانی، درمان کولیک (قولنج) و بی‌قراری، درد دندان درآوردن، شادابی پوست و افزایش اعتمادبه‌نفس اثبات گردیده است. لذا ماساژ کودک در ارتقاء سلامت جسمانی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودک نقش بسزایی دارد.
۲۷)علاوه بر واکسیناسیون روتین، در مورد واکسیناسیون‌های جدید مانند آنفلونزای خوکی، فصلی، واکسیناسیون مخصوص قبل از مسافرت به خارج از کشور و …. با متخصص کودکان مشورت نمایید.
۲۸)برخلاف تصور عموم، کودکانی که با عوامل میکروبی بیشتری در تماس هستند مانند کودکانی که در مهدکودک نگهداری میشوند و کودکانی که در روستاها زندگی میکنند کمتر به آلرژی و آسم مبتلا میشوند. این کودکان ممکن است بیشتر دچار عفونت‌های ویروسی شوند که در سنین پایین احتمال دارد منجر به حملات خس‌خس نیز بشود ولی احتمال بروز آسم مزمن به همراه آلرژی‌ها در بزرگسالی نادر است.
۲۹)با توجه به عوارض تنقلات و نقش آنها در ایجاد سندرم بیش فعالی، سندرم متابولیک( ایجاد بیماری‌های بزرگسالان در سنین جوانی مانند فشارخون، بیماری قند، چاقی و….) و آسم باید اهمیت بیشتری به غذاها و تنقلات سنتی بدهید. بهتر است در مدارس و مهدکودک‌ها و در سبد غذایی سفره‌های ایرانی بیشتر از نان و پنیر و سبزی، نان و خرما، نان برنجی، کیک‌های غنی شده با آهن، شیر و عسل، شیر و خرما، عسل کنجد، گردو، حلوا گردویی، عسل، انجیر و میوه‌جات، دانه‌های روغنی، آجیل خام، ماست‌های میوه‌ای و ماست پروبیوتیک، ماهی و میگو برای تغذیه استفاده شود.
۳۰)با مراجعه به روانشناس در سن ۶-۵ سالگی بهره هوشی (IQ) کودکتان را مشخص نموده و درصورتی‌که بهره هوشی کم، حد مرزی، یا بالاتر و در حد نابغه باشد، به‌موقع اقدامات لازم را به عمل‌آورده و نسبت به انتخاب مدرسه مناسب اقدام نمایید.
۳۱)حتماً روشهای اندازه‌گیری تب (۱-زیر زبانی، ۲-زیر بغل و ۳-مقعدی; که ترجیحاً با دماسنج جیوه‌ای گرفته میشود) را یاد گرفته و در مورد مشکوک که امکان اندازه‌گیری تب به روش زیر زبانی وجود ندارد، حتماً تب کودک را به روش مقعدی اندازه بگیرید تا با کنترل دقیق تب از بروز تب تشنج و از عوارض ناشی از آن جلوگیری شود.
۳۲)از تجویز و تزریق بی‌مورد داروهایی مانند آمپول جنتامایسین و آمیکاسین به کودکتان پرهیز نمایید.
۳۳)شایع‌ترین بیماری‌های کودکان عبارت‌اند از: ۱-بیماری‌های تشنجی (بخصوص تب و تشنج); ۲-بیماری‌های مادرزادی قلبی; و ۳-آسم. این سه گروه شایع بیماری‌های کودکان اغلب قابل‌پیشگیری هستند. مثلاً نقش استفاده از قرص اسیدفولیک حداقل در ۳ ماه قبل از بارداری در پیشگیری از بیماری‌های مادرزادی قلبی، تغذیه با شیر مادر در پیشگیری از آسم، کنترل دقیق تب و در صورت لزوم استفاده از دیازپام و رژیم غذایی پرچرب حاوی روغن زیتون و روغن نارگیل، در پیشگیری از تب تشنج مؤثر است.
۳۴)بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده، تغذیه انحصاری با شیر مادر حداقل تا ۶ ماهگی به‌طور مؤثری از بروز آسم و بیماری‌های آلرژی‌زا جلوگیری میکند.
۳۵)با توجه به نقش اثبات‌شده اسیدفولیک در پیشگیری از تولد نوزادان ناقص‌الخلقه و ناهنجاری‌های شدید مانند بیماری‌های مادرزادی قلبی، شکاف کام، شکاف لب، نقص لوله عصبی و نیز نقش اسیدفولیک در تقسیمات و رشد سلولی در تولید اسپرم و تخمک، حتماً استفاده از اسیدفولیک حداقل ۳ ماه قبل از بارداری برای هر دو زوج ( زن و شوهر) به‌طورجدی پیشنهاد میگردد.
۳۶)با توجه به اهمیت روزافزون پروبیوتیک ها در تغذیه و سلامتی، امروزه استفاده از پروبیوتیک ها به‌عنوان مکمل‌های غذایی و درمانی و نیز پیشگیری و بهبود روند درمانی بیماری‌هایی مانند فشارخون، کاهش چربی، چاقی، اسهال کودکان، آسم، بیش فعالی و کودکان بی‌قرار و …. مورد تأکید میباشد. باید به این نکته توجه داشت که استفاده از پروبیوتیک ها در کودکان مبتلا به بیماری‌های نقص ایمنی و تحت درمان با داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی توصیه نمی‌گردد و در صورت لزوم با پزشک معالج کودکتان مشورت نمایید.
۳۷)با توجه به نقش اسیدهای چرب ضروری در رشد سلول‌های مغزی و نیز رشد سلول‌های عصبی و بینایی، استفاده از امگا-۳ همانند اسیدفولیک در دوران قبل و حین بارداری توصیه میشود. در صورت لزوم با پزشک متخصص زنان و پزشک مشاور ژنتیک خودتان مشورت نمایید. همچنین امگا-۳ در بهبود تمرکز و به‌عنوان مکمل درمانی در درمان بیش فعالی کودکان، آسم کودکان، مشکلات رفتاری، اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب، اختلالات یادگیری (که مکانیسم اثر آن از طریق تأثیر در متابولیسم انتقال‌دهنده پیام‌های عصبی در مغز است)، مؤثر میباشد. از دیگر مزایای استفاده از امگا-۳، پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی – عروقی و افزایش چربی خون میباشد. لذا اصلاح و آموزش عادات غذایی صحیح در کودکان و بزرگسالان و ترویج تغذیه غذاهای دریایی مانند ماهی و میگو و غذاهای سنتی در سفره ایرانی اهمیت بسزایی در اعتلای سلامت جامعه دارد.
