ویژگی های کودکان دیرآموز و راهکارهای تربیتی و آموزشی

کودکان دیرآموز چه ویژگی هایی دارند ؟

۱- از نظر بهره هوشی در محدوده بین ۷۰ – ۸۴ حد فاصل یک یا دو انحراف معیار پایین تر از میانگین قرار گرفته و دارای عملکرد ضعیفی هستند.

۲- آنها تنها در حیطه ی تحصیلی دارای عملکرد محدودتر و ضعیف تر نسبت به همسالان خود هستند.

۳- دیرآموزان در سایر رفتارهای انطباقی فاقد هر گونه نقص قابل ملاحظه اند.

۴- این کودکان نیز مثل همسالان خود دارای تفاوت های فردی در حیطه های مختلف رفتاری اند.

۵- ۱۰ درصد جامعه ی کودکان مدرسه رو را تشکیل می دهند و به علت عملکرد ضعیف تحصیلی در کلیه دروس شناسایی می شوند.

۶- از نظر ظاهری : قد ، وزن ، تفاوتی با همسالان خود ندارند . در نتیجه نمی توان از این طریق به مشکل آنها پی برد.

۷- در مهارت های حرکتی درشت ، تفاوت قابل ملاحظه ای با همسالان خود ندارند.

ولی از نظر مهارت های حرکتی ظریف : نخ کردن ، نوشتن ، بریدن و … به آنها تفاوت دارند . . مثلاً در نخ کردن ، نخ را با سطح زیادی از دو انگشت گرفته و زمان عبور دادن از مهره با مشکل مواجه می شوند.

•  در سایکو موتور یا مهارت های حسی – حرکتی دچار نوعی کندی هستند. کارهای شخصی خود را با کندی انجام می دهند و همیشه دفتر و کتاب هایشان پهن است.
• اکثریت آنها تأخیری جدی در رشد کلامی و حرکتی دارند . به عبارتی با بررسی رشد متوجه می شویم تأخیر رشد کلامی و حرکتی داشته اند و دیرتر از بقیه همسالان روند رشد را طی کرده اند.
• درجاتی از آسیب مغزی یا بدکاری مغزی را در آنها شاهدیم.
• در حافظه دیداری و شنیداری مشکلات جدی دارند . در نتیجه این مسئله می تواند دلیل اساسی مشکلات دیکته نویسی آنها باشد . در واقع نمی توانند یک عبارت را کامل در ذهن خود نگه دارند.
• دیرآموزان در ترکیب حروف یا به عبارتی در ترکیب صامت و مصوّت و ساختن کلمه مشکلات اساسی دارند . یا زمانی که یک کلمه ی ساده ی دو بخشی را بخش می کنند بعد از گفتن بخش اول ، بخش دوم را فراموش می کنند . به همین علت در زمان گفتن دیکته اگر یک کلمه بصورت حرف به حرف یا صدا کشی به آنها گفته می شود ، آن را می نویسند در غیر این صورت در اکثر موارد از نوشتن درست ناتوان می مانند . در واقع آنها ممکن است در تشخیص جزء به کل مشکل داشته باشند.
• این گونه کودکان زمانی که دیکته از یک درس یا بدون کلمات خارج از کتاب گفته می شود عملکرد بهتری نشان می دهند تا تلفیقی از چند درس و یا همراه با کلمات خارج از کتاب.
• بعد از انجام بخشی از تکالیف ، احساس خستگی و بی حوصلگی کرده و به بهانه های مختلف از ادامه کار طفره می روند . این عامل باعث نصیحت ، تذکر و نهایتاً سروصدای والدین را به دنبال دارد.
• بیشتر این کودکان از اعتماد به نفس و خودپنداره پایینی برخوردارند. به نوعی دچار درماندگی آموخته شده هستند و خودشان را باور ندارند.
• اغلب آنها در انتقال پیام معلم یا مسئولین مدرسه یا بیان اتفاقات داخل کلاس به والدین دچار مشکل هستند . یا در واقع فراموش می کنند.
• در پایه های دوم و سوم ، در جمل سازی و تشخیص افعال متناسب با فاعل جمله ، مشکلات اساسی دارند .
• به علت نقص توجه یا محدودیت حافظه کوتاه مدت ، یک کلمه را در اولین خط ، درست خوانده یا نوشته ولی همان کلمه را در قسمت های دیگر متن ، اشتباه نوشته یا می خواند.
• در پردازش اطلاعات ، ضعف داشته که علت اساسی آن می تواند بدکاری نظام عصبی مرکزی باشد.
• نتایج زیر از یک پژوهش زمینه یابی نشان می دهد.

عموم کودکان دیر آموز

۴۴% در تکلم  و ۳۲% در راه رفتن تأخیر داشتند.

۱۹% سابقه تشنج داشته و ۲۵% غیر طبیعی داشتند.

۳% در انجام تکالیف در منزل خوب و ۶۱% ضعیف عمل کردند.

۳۷% آنها دارای انگیزه خوب تحصیلی و ۳۵% آنها دارای انگیزه متوسط و ۲۹% دارای انگیزه پایین بودند.

۳% حفظ توجه و تمرکز خوب دارند ۲۷% تمرکز متوسط و ۷۰% تمرکز ضعیف.

۵۸% همکاری ضعیفی دارند.

۵۰% والدین آنها رابطه عاطفی خوبی با این کودکان نداشتند.

بیشترین اختلال همراه با بیش فعالی توأم با نقص توجه بوده است.

بطور کلی بسیاری از افراد ناتوان در یادگیری ، در مقابل محرک های دیداری – شنیداری دچار نقایص حافظه اند و دلیل آن ممکن است استفاده از راهبردهای یادگیری ، مثل مرور و تمرین کلاسی باشد .

همچنین ضعف در توانایی مفهومی کردن و استفاده از راهبردهای حل مسئله از طرفی و مشکلات فرا شناختی ، مشکلات سازگاری از طرف دیگر در آنها دیده می شود (کافمن).

براف واولی ۱۹۹۹ سه آیتم مهم حافظه یعنی ، فراموشی ، توجه و سرعت تفکر را در این کودکان مورد بررسی قرار داده اند.

آنها به این نتیجه رسیده اند که یکی از ویژگی های مشترک دانش آموزان دیرآموز ، کند بودن آنهاست که در دو حیطه مجزا ولی مرتبط با هم مطرحند. یکی کند بودن در یادگیری و دیگری کند بودن در زمان واکنش.

یکی دیگر از راهکارهای تشخیص کودکان مرزی ، بررسی دفترچه سلامت آنهاست. در صفحه روی جلد دفترچه سلامت در بند دوم آن آمده است که دانش آموز نیاز به مراقبت آموزش دارد . اگر بخش آموزشی علامت داشته باشد کودک مرزی می باشد و ضمناً در صفحه دوازدهم همان دفترچه ، اگر در بخش آمادگی تحصیلی و در بند ارجاع دارد علامت + و اختلال هم تأیید شده باشد کودک دانش آموز مرزی می باشد.

راهکارهای تربیتی کودکان دیر آموز

۱- از زدن برچسب هایی نظیر تنبل – مرزی – کودن – و … پرهیز کنیم.

۲- از اعمال فشار – تهدید – سر و صدا – تنبیه و … پرهیز کنید.

۳- از هر گونه مقایسه او با دیگر همسالان پرهیز شود.

۴- استعدادهایش را شناسایی و شکوفا کنید.

۵- آموزش مهارت های شخصی و اساسی زندگی در رأس برنامه های آموزشی آنها قرار بگیرد.

راهکارهای عمومی آموزش کودکان دیر آموز

۱- در جلوی کلاس بنشیند تا هم توجه و تمرکزش بیشتر شود و هم نظارت معلم بر کارهایش بیشتر شود.

۲- حجم تکالیف آنها ابتدا کمتر سپس بیشتر شود . استفاده از تقویت کننده ای مناسب کلامی و غیر کلامی توسط معلم نباید فراموش شود.

۳- ارائه مفاهیم به صورت عینی و ملموس ارائه شود و او مجاز باشد با هر ابزاری.

۴- از آنجایی که این کودکان دیرآموز دیر یاد می گیرند و زود فراموش می کنند ، تکرار و تمرین مفاهیم درسی به ویژه زمانی که کودک حوصله و انگیزه لازم را دارا باشد یک اصل هم است.

۵- مسائلی که مانع برای یادگیری هستند مثل: لوزه سوم، دندان های نامرتب ، لکنت زبان ، اختلال تولید ، اختلال توجه و تمرکز را رفع کنید.

۶- دادن مسئولیت های خارج از محیط خانه مثل: خرید کرد، نان گرفتن و … و در داخل مدرسه به افزایش اعتماد به نفس و بهبود مهارت های ارتباطی کمک خواهد کرد.

تفاوت ها و شباهت های کودکان دیرآموز و اختلال یادگیری چیست؟

تفاوت ها و شباهت های کودکان دیرآموز و اختلال یادگیری در زیر به صورت گزینه‌ای ذکر شده است. اگر شما والدین گرامی و معلمان از این تفاوت ها و شباهت های کودکان دیرآموز و اختلال یادگیری آگاه باشید هیچ‌گاه این دو اختلال را با همدیگر اشتباه نمی‌گیرید.

• کودکان دیرآموز و اختلال یادگیری افت تحصیلی دارند. مثلاً در نوشتن، تشخیص و ترسیم، دستخط و نیز انجام تکالیف درسی مشکل دارند.
• اکثراً به کمک ویژه نیاز دارند.
• در دیکته نویسی و یا خواندن و ریاضیات ضعیف هستند. (در یک یا دو مورد ممکن است ضعیف باشند).
• به فعالیت‌های بیشتری جهت خواندن نیاز دارند.
• نیازمند تکالیف متناسب با خود هستند.
• برای یادگیری و رشد مهارت‌های زبانی-شنیداری نیاز به تمرین بیشتری دارند.
• از مفاهیم انتزاعی گریزانند.
• احساس افسردگی می‌کنند و مرتباً شکست می‌خورند.
• نیازمند آموزش بیشتر و مداوم هستند.
• به تشویق نیاز دارند.

مقاله مرتبط: علت و علائم اختلال یادگیری

ویژگی‌های دانش آموزان اختلال یادگیری

• عملکرد  هوشی دانش آموزان ناتوان در یادگیری، طبیعی و یا بالاتر از آن است.
• بین توانایی بالقوه و بالفعل این دو گروه تفاوت‌های اساسی وجود دارد.
• رشد آن‌ها نامتعادل است. توانایی آن‌ها در حد متوسط و یا بالاتر از آن است. در برخی دروس، ناتوانی خاص دارند.
• در زمان نوشتن مطالب ممکن است اطلاعات را از هر دو روش گوش دادن و نگاه کردن (دیدن و شنیدن به‌طور هم‌زمان) فرا بگیرند.
• ناتوانان در یادگیری از شکست تحصیلی و اجتماعی خود آگاه هستند.
• در بازنگری و تکرار و تمرین عملکردشان بهتر است.
• ممکن است در برخی از مهارت‌های ذهنی و جسمی عملکرد ضعیفی از خود نشان دهند.
• در اکثر موارد تمرکز حواس ندارند و به آسانی حواسشان پرت می‌شود.
• در زمان‌بندی دچار مشکل هستند. بدین معنی که ممکن است کاری را که در مدت ۱۵ دقیقه باید انجام دهند، در یک ساعت  به انجام برسانند.
• در اکثر موارد تکالیف را اشتباه انجام می‌دهند. نیاز به سازمان‌دهی ذهنی دارند.

مقاله مرتبط: نشانه‌های اولیه اختلالات یادگیری در کودکان چیست؟

ویژگی‌های دانش آموزان دیر آموز (مرزی)

• در گروهی بین دانش آموزان استثنایی (کم توان ذهنی) و عادی قرار دارند.
• عملکرد آن‌ها مساوی با توانایی‌هایشان است ولی از سطح کلاسی پایین‌تر است.
• معمولاً رشد آن‌ها به آرامی صورت می‌گیرد اما این رشد یکنواخت است.
• در همه دروس ضعیف هستند.
• نمی‌توانند مانند دانش آموزان عادی، مطالب را به سرعت فرا بگیرند.
• نسبت به همسالان خود از رشد تحصیلی و اجتماعی مناسبی برخوردار نیستند. و در این زمینه‌ها کم تجربه هستند. به همین دلیل رشد آهسته‌ای دارند.
• ممکن است در ساختار ذهنی و شخصیتی مشکلی نداشته باشند اما در انجام تکالیف درسی و درک مطلب، مشکل دارند.
• دستورالعمل‌ها را به‌خوبی درک نمی‌کنند. زیرا مفاهیم را به‌خوبی درک نمی‌کنند تا بتوانند آن‌ها را اجرا کنند.

راهکارهای آموزشی برای دانش آموزان مرزی

• این دانش آموزان همواره می‌بایستی تشویق شوند.
• آموزش را از ساده به مشکل شروع نموده و مطالب را تکرار کنید.
• سعی کنید مطالب را یک‌باره آموزش ندهید.
• زمینه موفقیت دانش‌آموز را در دروس مختلف فراهم کنید.
• دانش‌آموز را تشویق به فعالیت‌های جمعی نمایید.
• تفاوت‌های فردی را مد نظر داشته باشید و این دانش آموزان را با دیگران مقایسه نکنید.
• این دانش آموزان زود خسته می‌شوند لذا ساعات درسی را طولانی  نکنید.
• در حد توانشان به آن‌ها مسئولیت‌هایی را محول کنید.
• در رابطه با این دانش آموزان صبور باشید و به شخصیت آن‌ها احترام بگذارید.

مشکلات تحصیلی دانش آموزان ناتوان در یادگیری

• نیازمند به تقویت دقت بینایی هستند
• نمی‌توانند صدای حروف را یاد بگیرند.
• نیاز به تکرار و تمرین دارند.
• نمی‌توانند دستورات شفاهی را به یاد بیاورند. زیرا حافظه شنوایی ضعیفی دارند.
• در انجام کارها و تکالیف درسی کند هستند.
• مرتباً خیال‌بافی می‌کنند.
• کمی بیش‌فعال هستند.
• اکثر اوقات عصبی و مضطرب هستند.
• در اغلب اوقات در تشخیص مفاهیم چپ و راست و جهت‌یابی مشکل دارند.
• اکثراً بد خط هستند.
• در ترسیم اشکال هندسی مشکل دارند.
• در برخی موارد حروف و یا اعداد را وارونه می‌نویسند.
• در نوشتن و هجی کردن دچار مشکل هستند. کند خوان هستند.
• غالباً وقتی به‌تنهایی مطلبی را می‌خوانند برخی حروف و کلمات را جا می‌اندازند.
• دستورات نوشته شده را نمی‌توانند درک کنند.
• در شناخت زمان (روز-هفته -ماه-سال-ساعت-دقیقه-ثانیه و…) مشکل دارند.
•  اغلب ناسازگار هستند و نمی‌توانند رفتارهای خود را کنترل کنند.
• ممکن است در برخی جهات  استعداد داشته باشند. اما در امور تحصیلی ضعیف عمل می‌کنند.
• توجه کم و تمرکز اندکی دارند.
• تحمل شکست را ندارند. برای دریافت پاداش عجول هستند. نمی‌توانند منتظر نوبت بمانند.
• در برابر کارها و مسئولیت‌های جدید مقاومت می‌کنند و در سازگاری با موقعیت جدید مشکل دارند.
• برای انجام بسیاری از مسئولیت‌ها بی میل و ناتوان هستند.
• نمی‌توانند شخصاً تصمیم بگیرند و مرتباً مردد هستند.
• احساس حقارت می‌کنند و یا گاهی اوقات خود بین هستند.
• توانایی‌های خود را نمی‌شناسند. و همیشه از خود انتقاد می‌کنند.
• به آسانی احساس رنج و شکست می‌کنند و نمی‌توانند انتقادهای سازنده با بپذیرند.

مقاله مرتبط: کلینیک اختلالات یادگیری

مقاله مرتبط: آیا اختلال یادگیری درمان می‌شود؟

راهکارهای آموزشی  برای دانش آموزان ناتوان در یادگیری

• اجازه دهید از انگشتان خود و یا برگه یادداشت استفاده کنند
• بگذارید جهت رسم اشکال هندسی از شابلون‌ها استفاده کنند.
• جهت کمک به آن‌ها از همسالانشان مدد بگیرید.
• اجازه دهید جهت تفاوت گذاشتن میان مسائل و مطالب مختلف از مدادهای رنگی استفاده کنند.
• گاهی اوقات بگذارید تقلب کنند.
• مسئله تصویری به آن‌ها بدهید.
• دقت و حافظه آن‌ها را تقویت کنید.
• برای تدریس درس ریاضیات از ریتم و موسیقی استفاده شود و دانش آموزان، اعداد را با هر ضربه‌ای که می‌زنید بنویسند.
• از کامپیوتر کمک بگیرید.

جهت تشخیص درست بین مشکل دیرآموز و اختلال یادگیری در کودکان، متخصصین روانشناس مرکز مشاوره اکسیر در کنار شما عزیزان هستند.

دریافت وقت مشاوره آنلاین کودک