نشانه های اختلال دوقطبی

نشانه های اختلال دوقطبی به وسیله چرخه ای از نوسانات خلقی، بین سطح انرژی و فعالیت بالا (شیدایی و یا جنون خفیف) و احساس غم و ناامیدی و ناخوش بودن (افسردگی) توصیف می‌شوند. نشانه های این اختلال به صورت چرخه هایی پدیدار می‌شوند که احتمال دارند از چندین روز تا چندین ماه به طول بیانجامند.

نشانه بارز اختلال دوقطبی (معروف به افسردگی شیدایی) عبارت است از وجود نوسانات خلقی شدید بین احساس شادی بسیار زیاد تا احساس غم و اندوه بسیار زیاد که شامل افسردگی نیز می‌باشد. (انجمن روانشناسی امریکا،۲۰۱۳) زمانی که فرد با نشانه های اختلال دوقطبی در حالت شادی زیاد قرار دارد ممکن است احساس سربلندی و خشنودی بسیار زیادی داشته باشد و تصور کند که قادر به انجام تمام کارهایی است که به ذهنش می رسد و اشتیاق به انجام چندین کار را دارد که البته منجر به اتمام هیچکدام از آنها نمی‌شود. در مواقعی این احساس شعف زیاد به جای آنکه با شور و شوق همراه باشد، با کج خلقیِ افزایش یافته در فرد نمایان می‌شود.

در مراحل ابتدایی، نشانه های اختلال دوقطبی ممکن است به عنوان مشکلی به جز بیماری روانی تظاهر پیدا کند، به عنوان مثال امکان دارد به عنوان سوء مصرف مواد یا الکل و یا عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار شناخته شود. علائم اختلال دوقطبی عموما سریعا ظاهر و یا ناپدید نمی‌شوند بلکه علائمی پایدار هستند که منجر به ایجاد اختلال در روند زندگی فرد می‌شوند. این شرایط گاهی به دلیل اینکه فرد مراحل جنون خفیف را به جای شیدایی تجربه می‌کند، زمینه را برای تشخیص اشتباه به عنوان افسردگی فراهم می‌کند. شیدایی خفیف اگر توسط یک متخصص سلامت روان ارزیابی نشود ممکن است با شرایط نرمال اشتباه گرفته شود.

اختلال دوقطبی در کودکان متفاوت است و با نشانه های متفاوتی همراه می‌باشد. در کودکان این اختلال با نام اختلال خلقی از هم‌گسیختگی شناخته می‌شود.

مقاله مرتبط: نشانه های اختلال دو قطبی در کودکان

مقاله مرتبط: دکتر روانشناس خوب در تهران

با استناد به انستیتو ملی سلامت روان(۲۰۱۸) اگر این اختلال درمان نشده باقی بماند، تمایل به تشدید شدن دارد و فرد دوره های تکامل یافته شیدایی و همینطور افسردگی را تجربه می‌کند. درمان برای این افراد معمولا شامل ترکیبی از داروهای روانی و روان‌درمانی می‌باشد. بعضی از این درمانها معمولا در تمام زندگی افراد بالغ لازم هستند.

نشانه های اختلال دوقطبی

این اختلال توسط معیارهای عنوان شده در مرجع تشخیصی راهنمای چاپ شده توسط انجمن روان‌شناسی امریکا تشخیص داده می‌شود(۲۰۱۳):

اختلال دوقطبی I

از نشانه های ضروری این نوع اختلال دوقطبی این است که فرد یک دوره شیدایی کامل را تجربه می‌کند (ممکن است قبل و یا بعد از دوره شیدایی یک مرحله شیدایی خفیف و یا افسردگی رخ دهد).

دوره شیدایی یک دوره مجزا می‎‌باشد که در طی آن به طور غیر طبیعی شادی مداوم، سرخوشی و کج خلقی و همینطور فعالیت و یا انرژی مداوم افزایش یافته که در بیشتر ساعات روز و تقریبا هر روز در فرد وجود دارد، دیده می‌شود. این حالت برای یک دوره حداقل به مدت یک هفته (یا هر میزان زمان دیگری اگر که بستری شدن نیاز باشد) همراه با حداقل سه نشانه دیگر از شیدایی بروز پیدا می‌کند.

وقوع مراحل شیدایی و افسردگی بهتر است با اختلال اسکیزوافکتیو، اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوفرنی شکل، اختلال دلبستگی و یا هر نوع مشخص و یا نامشخص از طیف اسکیزوفرنی و همینطور سایر بیماریهای روانی اشتباه گرفته نشود.

اختلال دوقطبی II

اختلال دوقطبی نوع II نیازمند وقوع (یا سابقه) یک دوره و یا چند دوره افسردگی شدید و یا حداقل یک دوره اختلال خفیف شیدایی می‌باشد. به علاوه هیچ گاه یک دوره شیدایی کامل وجود ندارد. دوره های جنون خفیف حداقل برای چهار روز متوالی و یا بیشتر ادامه پیدا می‌کنند، همینطور علائمی مشابه دوره شیدایی کامل را نشان می‌دهد.

در هر دو نوع اختلال دوقطبی I و II ، فرد می‌تواند دوره خلقی (مانند افسردگی و یا شیدایی اولیه) همراه با خصوصیات ادغام شده داشته باشد که در آن دوره شیدایی/شیدایی خفیف نشانه های افسردگی قابل توجه وجود دارد. همینطور در مرحله افسردگی نشانه ای شیدایی/شیدایی خفیف دیده می‌شود.

علاوه بر این،هر دو موارد افسردگی و دوقطبی(مانند اختلال افسردگی شدید) می‌توانند با اضطراب ، الگوی فصلی، ویژگیهای روانپریشی ، ظهور پیش از زایمان، مالیخولیا و خصوصیات غیرمعمول رخ بدهند.اطلاعات بیشتر اختلال ادواری خویی به اختلال دوقطبی نوع II شباهت دارد با این تفاوت که دوره زمانی طولانی تری دارد (۲ سال).

افراد با این شرایط دارای چرخه سریع و یا آهسته در فازهای خلقی متفاوت هستند .در چرخه آهسته، فرد ممکن است هفته ها و یا ماه ها را در یک حالت خلقی سپری کند و سپس تغییر خلق رخ دهد. در چرخه سریع، فرد ممکن است تغییرات خلقی در طی چند روز و یا چند هفته داشته باشد.درمان موثر باعث کاهش و یا قطع تمام این چرخه های زمانی می‌شود.

مقاله مرتبط: ۱۰ نکته برای زندگی سالم با شخصیت های دوقطبی

لیستی از نشانه های اختلال دوقطبی

نشانه ها ی اختلال دوقطبی در طول دوره شیدایی و یا جنون خفیف عبارتند از:

افزایش احساس خودستایی
نظریه های مثبت اغراق آمیز
کاهش چشمگیر نیاز به خواب
اشتهای ضعیف و کاهش وزن
سخن رقابتی، ایده های سریع و گذرا، تکانشگری
ایده های سریعا متغیر
افزایش سطح انرژی
درگیری بیش از حد در فعالیتهای فرح بخش
انتخاب های مالی ضعیف، گذراندن دوره های نسنجیده بی بندوباری
زودرنجی بیش از حد، رفتار پرخاشگرانه

نشانه های اختلال دوقطبی در طول دوره افسردگی عبارتند از:

احساس غم و ناامیدی
نداشتن علاقه به فعالیتهای معمول و یا فرح بخش
سخت به خواب رفتن، بیدار شدن زودهنگام در صبح
از دست دادن انرژی و بی علاقگی ماندگار
احساس گناه یا کاهش عزت نفس
سختی در تمرکز کردن
افزایش و یا کاهش وزن
صحبت در مورد خودکشی یا مرگ

تشخیص علمی اختلال دوقطبی

روش اصلی برای تشخیص اختلال دوقطبی انجام مصاحبه بالینی با روانپزشک و یا روانشناس و یا سایر متخصصین سلامت روان می‌باشد(Fink & Kraynak, 2015). اگرچه روش هایی نوشته شده ای برای پی بردن به شدت و تعداد علائم این اختلال وجود دارد ولی چنین آزمونهایی تنها تکمیل کننده یک مصاحبه کامل هستند.این روشها نباید به عنوان جایگزینی برای ارزیابی رودررو بوسیله متخصص باشند.مانند سایر اختلالات روانی، تاکنون تست هایی به وسیله نمونه خون و یا سایر تستهای بیولوژیکی که بتواند برای تشخیص این اختلال بکار رود وجود ندارد.

یک نشانه زودهنگام از اختلال دوقطبی حالت شیدایی می باشد. شیدایی یک حالت احساسی است که طی آن فرد سطح بالایی از انرژی ، بدخلقی زیاد، زودرنجی یا رفتار تکانشی و بی‌پروا در طی حداقل ۴ روز متوالی نشان می‌دهد.نشانه هایی که مرتبط با حالت شیدایی می‌باشند به سمت احساس خوب داشتن تمایل دارند و در بسیاری از موارد فرد در تلاش است که نشانه های اختلال را در نگاه دیگران به کمترین حد برساند.حتی زمانیکه خانواده و دوستان فرد تشخیص نوسانات خلقی فرد را فراگرفته اند، ممکن است فرد آنها را انکار کند و یا حتی متوجه وقوع آنها نباشد.

یکی از تشخیص های افتراقی برای این حالت این است که اختلال دوقطبی با اختلال اسکیزوافکتیو توضیح داده نمی‌شود و همینطور همراه با اسکیزوفرنیا، اختلال اسکیزوفرنی شکل، اختلالات وهمی و سایر اختلالات طیف روانی نمی‌باشد.

مانند تشخیص سایر اختلالات روانی، نشانه های شیدایی و افسردگی مستلزم این هستند که پریشانی و اختلال قابل توجه اجتماعی، شغلی و دیگر جنبه های عملکردی ایجاد کننده نشانه های اختلال دوقطبی نمی‌توانند حاصل سوء مصرف (مانند الکل،مواد مخدر یا داروها ) یا حاصل یک وضعیت عمومی بالینی در فرد باشند.

عوامل موثر بر سیر اختلال دو قطبی

از نظر تاریخی، در نظام سلامت روان، خانواده ها تا حدی عامل بیماری افراد تلقی می شوند. در حالی که امروزه ارتباط علی معتبر نیست، واضح است که بیماری می تواند فقط بر خانواده یک بیمار تاثیر بگذارد، ولی ممکن است محیط خانوادگی بر سیر بیماری و وضعیت بیماری فرد اثر گذار باشد. مطالعات مربوط به بیماران بستری شده دچار افسردگی شدید، نشانگر رابطه چشمگیر میان عملکرد خانوادگی ضعیف و سیر نامطلوب بیماری بوده است. در مقابل عملکرد مناسب خانوادگی یکی از پنج عاملی بود که احتمال بهبود یک بیمار را از دوره افسردگی (که نیازمند بستری شدن بود) افزایش داد.

مطالعه دیگر نشان داده است که خانواده های دارای بیماران دو قطبی عملکرد ناسالمی در خانواده داشتند. هیجان ابراز شده عبارت است از میزان انتقاد گری، خصومت یا نگرش های هیجانی دچار درگیری مفرط نسبت به یکی از بستگان دچار بیماری روانی.

ممکن است اختلال دوقطبی با افزایش مشکلات بین فردی همراه باشد و یا مشکلات عملی و فشار هیجانی تجربه شده به وسیله خانواده، اثر معکوسی بر بیمار و اعضای خانواده داشته باشد. خانوده ها می توانند از طریق تحت فشار قرار دادن بیمار برای ادامه دادن مسئولیت های پیش از بیماری، مانع بهبود وی شوند، و یا ترس و اضطراب اعضای خانواده، باعث تشدید ناراحتی بیمار شده و نقش اجتماعی، زناشویی عملکرد جنسی وی را مختل سازد.

آیا سن والدین خطر ابتلا به اختلال دو قطبی را افزایش می دهد ؟

مطالعه انجام شده در سپتامبر ۲۰۰۸ در مجله آرشیو روانپزشکی اذعان می دارد که در فرزندان پدران مسن خطر اختلال دوقطبی افزایش می یابد. دیگر تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از نوعی ارتباط بین سن بالای والدین و خطر ابتلا به درخودماندگی (اوتیسم) و اسکیز وفرنیا در فرزندان می باشد.

بنابر مطالعات انجام شده، به طور کلی، پدرانی که در دهه ۵۰ و بالاتر زندگی خویش اقدام به بچه دار شدن می کنند، در مقایسه با افرادی که در دهه ۲۰ اقدام می کنند، ۳۷% خطر بیشتری در زمینه ابتلا به اختلال دوقطبی در فرزندان وجود دارد.

به طور خلاصه می توان اظهار داشت که اگر چه براساس نظریه های موجود، در اختلال دوقطبی مولفه وراثتی نقش قوی دارد، با این حال وراثت در گسترش این اختلال نیز نقش بسیار مورد توجهی بازی می کند.

ممکن است خانواده از طریق همکاری با پزشک و پذیرش درمان، نظارت بر بیماری و اثرات جانبی آن و کمک کردن در مسائل مربوط به وقت ملاقات، سهیم شدن در مسئولیت های مربوط به نقش و بهبود رژیم غذایی و ورزش در وضعیت بیمار نقش داشته باشند. در ادامه پیشنهاداتی برای خانواده های افراد مبتلا به دو قطبی آورده شده است.

نکاتی برای خانواده های اختلال دوقطبی

درباره اختلال دوقطبی بیاموزید

درباره اختلال دوقطبی بیشتر یاد بگیرید. هر چه می‌توانید درباره علائم و گزینه‌های درمانی بیاموزید. هر قدر بیشتر درباره اختلال دوقطبی بدانید، برای کمک به عزیزتان و کنترل اوضاع مجهزتر خواهید بود.

فرد را به کمک گرفتن تشویق کنید

هر قدر زودتر اختلال دوقطبی تحت درمان قرار بگیرد، کنترل آن ساده‌تر خواهد بود. بنابراین از دوست یا عضو خانواده‌تان بخواهید فورا از یک متخصص کمک بخواهد. با این امید که شاید بدون درمان بهتر شود، منتظر نمانید.

سعی کنید درک کنید

عزیزتان را متوجه کنید که اگر نیاز به درددل، تشویق یا کمک در امر درمان داشته باشد، شما در کنار او خواهید بود. به او یادآوری کنید که موضوع برای شما مهم است و هر کاری که بتوانید برای کمک به او انجام می‌دهید.

صبور باشید

بهتر شدن زمان می‌برد؛ حتی اگر فرد بطور کامل تحت درمان باشد. انتظار بهبودی سریع یا علاج کامل نداشته باشید. صبر کنید تا گام‌های بهبودی طی شوند و آمادگی موانع و مشکلات را داشته باشید. مدیریت اختلال دوقطبی فرایندی است که در تمام عمر جریان دارد.

محدودیت‌های عزیزتان را قبول کنید

مبتلایان دو قطبی نمی‌توانند خلق خود را کنترل کنند. نمی‌توانند به افسردگی پایان دهند یا در زمان شیدایی، خود را کنترل کنند. نمی‌توان با کنترل خود، نیروی اراده و یا استدلال، بر افسردگی یا شیدایی غلبه کرد. گفتن «دیوونه بازی درنیار» یا «نیمه پر لیوان رو ببین»، کمکی نمی‌کند.

محدودیت‌های خودتان را قبول کنید

شما نمی‌توانید فرد مبتلا به دوقطبی را نجات دهید یا مجبورش کنید مسئولیت بهتر شدنش را به عهده بگیرد. شما می‌توانید حمایتتان را عرضه کنید؛ اما در نهایت، بهبودی به فرد مبتلا بستگی دارد.

فشار را کاهش دهید

فشار و استرس، اختلال دوقطبی را بدتر می‌کند. پس سعی کنید راههایی را برای کاهش فشار در زندگی او پیدا کنید. از او بپرسید چگونه می‌توانید به وی کمک کنید و در صورت لزوم داوطلب شوید برخی مسئولیت‌های او را موقتا بر عهده بگیرید. در نظر گرفتن و اعمال یک نظم روزانه (با زمان‌های مشخص بیدار شدن، صرف غذا و خوابیدن) می‌تواند فشار را در خانواده کاهش دهد.

ارتباط برقرار کنید

ارتباط شفاف و صادقانه، برای کنار آمدن با اختلال دوقطبی در خانواده عاملی ضروری است. نگرانی‌هایتان را دوستانه مطرح کنید، از او درباره حال و احساسش بپرسید و سعی کنید به خوبی حرف‌های او را بشنوید؛ حتی اگر با وی مخالفید.

روانشناسان و متخصصین فردی مرکز روانشناسی اکسیر در زمینه تشخیص و درمان اختلال دوقطبی کمک بسیار زیادی را به تمامی عزیزان خواهند کرد .