آیا کودک من واقعاً بیش‌فعال است؟

طبیعی است که کودکان به‌طور مداوم مشق شب خود را فراموش کنند، در کلاس درس خیال‌بافی کنند، بدون فکر کردن عمل کنند یا بی‌قرار و ناآرام هنگام غذا خوردن باشند؛ اما بی‌توجهی، تکانشگری و بیش فعالی از نشانه‌های اختلال بیش فعالی/کمبود توجه (ADHD or ADD) در کودکان است. بیش فعالی / کمبود توجه می‌تواند به مشکلات در خانه و مدرسه منجر شود و بر توانایی فرزند شما برای یادگیری و کنار آمدن او با دیگران تأثیر بگذارد. اولین قدم برای رسیدگی به این مشکل و کمک گرفتن برای کودک بیش‌فعال، یادگیری علائم و شناخت نشانه‌های ADHD در کودکتان است.

ADHD یا ADD چیست؟

بیش فعالی در کودکان چیست؟

همه ما بچه‌هایی را می‌شناسیم که نمی‌توانند آرام بگیرند، انگار که هرگز گوش نمی‌دهند، دستورالعمل‌ها را هرچقدر هم که واضح برایشان بگویید، دنبال نمی‌کنند و در زمان‌های نامناسب، نظرات نامناسبی می‌دهند. گاهی اوقات این کودکان به‌عنوان “آشوبگر” شناخته می‌شوند و یا به خاطر تنبل بودن و بی‌نظم بودن موردانتقاد قرار می‌گیرند. اگرچه، آن‌ها ممکن است دچار اختلال بیش فعالی / نقص توجه (ADHD) که قبلاً به‌عنوان نقص توجه (ADD) شناخته می‌شد، باشند. اختلال بیش فعالی / نقص توجه باعث می‌شود که فرد نتواند واکنش‌های خودانگیخته و ناگهانی خود را مهار کند، این واکنش‌ها شامل حرکت کردن تا توجه در سخنرانی است.

نشانه‌های ADHD معمولاً قبل از ۷ سالگی ظاهر می‌شود، اما خیلی مشکل است که بین رفتار نرمال کودک و علائم ADHD تمایز قائل شویم. اگر علائم کمی می‌بینید و این علائم فقط در برخی شرایط ظاهر می‌شوند، احتمالاً ADHD نیست. از طرف دیگر، اگر کودک شما تعدادی از علائم اختلال بیش‌ فعالی / کمبود توجه را نشان می‌دهد و علائم در تمام موقعیت‌ها – در خانه، مدرسه و در بازی وجود دارند – وقت آن است که دقیق‌تر نگاه کنید. هنگامی‌که متوجه شدید کودکتان درگیر مسائلی مانند فراموشی یا دشواری در توجه در مدرسه است، می‌توانید با هم راه‌حل‌های خلاقانه‌ای پیدا کنید و نقاط قوت او را تقویت کنید.

ویژگی‌های اصلی ADHD

وقتی به ADHD فکر می‌کنیم، احتمالاً یک کودک خارج از کنترل که از درودیوار بالا می‌رود و همه‌چیز را به هم می‌ریزد را تصور می‌کنیم؛ اما این تنها تصور ممکن نیست. برخی از این کودکان پرجنب‌وجوش هستند اما گروه دیگر ممکن است آرام باشند اما توجه آن‌ها جای دیگری باشد. برخی روی یک کار توجه بسیار زیادی دارند که نمی‌توانند آن را روی کار دیگری متمرکز کنند، برخی دیگر فقط کمی بی‌توجه هستند، اما بیش‌ازحد تحریک‌پذیر هستند. سه ویژگی اصلی ADHD، عدم توجه، بیش فعالی و تکانشگری است. نشانه‌هایی که کودک با اختلال کمبود توجه نشان می‌دهد به این بستگی دارد که کدام یک از این ویژگی‌ها برتری دارند.

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است:

بیش‌فعال و تکانشگر باشد اما قادر به توجه باشد.

کمبود توجه داشته باشد اما بیش‌فعال و تکانشگر نباشد.کودکانی که فقط علائم کم‌توجهی دارند اغلب نادیده گرفته می‌شوند چون دردسری ایجاد نمی‌کنند.

بی‌توجه، تکانشگر و بیش‌فعال باشد (شایع‌ترین شکل ADHD).

اما کمبود توجه عواقبی نیز دارد: با معلم و والدین به دلیل پیروی نکردن از دستورالعمل‌ها دچار مشکل می‌شوند، عملکرد ضعیفی در مدرسه دارند یا به دلیل رعایت نکردن قوانین در بازی با بچه‌ها به مشکل برمی‌خورند.

ازآنجایی‌که ما انتظار داریم بچه‌های بسیار کوچک به‌راحتی حواسشان پرت شود و پرجنب‌وجوش باشند، رفتارهای تکانشی – بالا رفتن‌های خطرناک و توهین کردن – اغلب در پیش‌دبستانی با ADHD برجسته می‌شوند. بااین‌حال کودکان در ۴ یا ۵ سالگی یاد گرفته‌اند چگونه به دیگران اعتماد کنند و زمانی که به آن‌ها دستور داده می‌شود آرام بنشینند و هر آنچه به ذهنشان می‌آید را به زبان نیاورند؛ بنابراین زمانی که کودکان به سن مدرسه می‌رسند، افراد مبتلابه ADHD در تمام سه رفتار برجسته هستند: بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری.

علائم بی‌توجهی در کودکان دارای بیش‌فعال / نقص توجه (مشکل در تمرکز):

قبل از اینکه کارشان تمام شود به‌راحتی حواسشان پرت و خسته می‌شوند. به نظر می‌رسد که به حرف‌هایتان گوش نمی‌دهد. به یادآوردن چیزها و پیروی از دستورالعمل‌ها دشوار است؛ به جزئیات توجه نمی‌کنند یا بی‌دقتی می‌کنند. آن‌ها برای سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی و تمام کردن پروژه‌ها مشکل دارند. اغلب تکالیفشان را فراموش می‌کنند و کتاب‌ها و اسباب‌بازی‌هایشان را جا می‌گذارند.

علائم بیش فعالی در کودکان:

بی‌قرار هستند و تکان می‌خورند.

نمی‌توانند آرام بنشینند،

نمی توانند ساکت بازی کنند و آرام باشند.

تغییرات ناگهانی در خلق‌وخو دارند.

پرحرف هستند.

علائم تکانشگری در کودکان بیش‌فعال:

بدون فکر عمل می‌کنند.

در گفتگو یا بازی دیگران دخالت می‌کنند.

حرف‌های دیگران را قطع می‌کنند،

در زمان‌های نامناسب،

حرف‌های نامناسب می‌زنند.

عدم توانایی در کنترل احساسات قوی دارند که منجر به طغیان‌های خشم یا عصبانیت شدید می‌شود.

مقاله مرتبط: بیش فعالی، انواع، علائم و تشخیص

آیا کودک من واقعاً ADHD دارد؟

تنها به این دلیل که کودک نشانه‌هایی از بی‌توجهی، تکانشگری و بیش‌ فعالی دارد، به این معنی نیست که او ADHD دارد. شرایط پزشکی خاص، اختلالات روانی و رویدادهای استرس‌زا می‌تواند باعث ایجاد علائمی نظیر اختلال در نقص توجه و بیش‌ فعالی شود. برای تشخیص دقیق بیش فعالی باید موارد زیر توسط یک متخصص رد شود تا بتوان تشخیص بیش فعالی گذاشت:

- - اختلالات رفتاری مانند اختلال سلوک و اختلال نافرمانی مقابله‌ای.
  - اختلالات روانی از جمله اضطراب، افسردگی و اختلال دوقطبی.
  - رویدادهای مهم زندگی یا تجربیات آسیب‌زا (به‌عنوان‌مثال جا به جایی‌های اخیر، مرگ عزیزان، قلدری، طلاق).
  - اختلالات یادگیری و مشکلات خواندن، نوشتن، مهارت‌های حرکتی و زبان.
  - شرایط پزشکی، از جمله مشکلات تیروئید، وضعیت عصبی، صرع و اختلالات خواب.