اختلال نافرمانی کودکان
اختلال نافرمانی کودکان یا نافرمانی مقابله‌ای یکی از اختلال‌های دوران کودکی است که با رفتارهای منفی، مبارزه‌جویانه، متمردانه و اغلب خصمانه نسبت به والدین و سایر چهره‌های مقتدر شناخته می‌شود. این رفتارهای کودک فقط زمانی بر بروز اختلال نافرمانی کودکان صدق می‌کنند که دست‌کم شش ماه دوام داشته باشند.
تشخیص اختلال نافرمانی کودکان
اگر چهار مورد از رفتارهای زیر به مدت بیشتر از شش ماه و به‌صورت مداوم و هم‌زمان در یک کودک مشاهده شود، آن کودک دچار اختلال نافرمانی کودکان است.
- از دست دادن کنترل رفتار
- جروبحث با بزرگ‌سالان، مقابله یا امتناع فعالانه با درخواست‌ها یا قوانین بزرگ‌سالان
- رفتارهای عامدانه برای اذیت و آزار دیگران
- سرزنش دیگران برای اشتباه‌های خود
- حساسیت بیش‌ازحد به رفتارهای دیگران
- عصبی و زودرنج بودن
- کینه‌توزی و کینه‌جویی در برابر اذیت دیگران
- این اختلال رفتارهای منفی‌گرایانه و مبارزه‌جویانه به صورت مداوم و از سر لجبازی بروز می‌کند و کودک تمایلی به مصالحه و مذاکره با بزرگ‌سالان و همسالان نشان نمی‌دهد. این سرپیچی‌های کودکانه می‌تواند شامل آزمایش و نزدیک شدن عمدی به محدودیت‌ها شود. کودک برای آزمایش محدودیت‌ها معمولاً سفارش‌ها را نادیده می‌گیرد، جروبحث می‌کند و نمی‌تواند سرزنش را تحمل کند.
- این رفتارهای پرخاشگرانه می‌تواند متوجه همسالان یا بزرگ‌ترها باشد و به‌صورت آزار عمدی دیگران یا پرخاشگری کلامی (بدون برخوردهای فیزیکی شدید که در اختلال سلوک دیده می‌شود) بروز داده می‌شود.
- کودکان مبتلابه این اختلال معمولاً خودشان را نافرمان یا پرخاشگر نمی‌دانند و رفتارهایشان را به‌عنوان پاسخ به تقاضا یا شرایط غیرمعقول توجیه می‌کنند.
آشکارسازی این اختلال رفتاری همواره در خانه و محیط خانواده بروز پیدا می‌کنند و در مدرسه و جامعه دیده نمی‌شود. علائم اختلال نافرمانی کودکان بیشتر در برخورد با بزرگ‌سالان و همسالانی که کودک به‌خوبی آن‌ها را می‌شناسد، دیده می‌شوند و به همین خاطر مشاهدات بالینی خیلی به تشخیص این اختلال کمک نمی‌کند.
مقاله مرتبط: اختلالات رفتاری رایج در کودکان
علائم مشخصه اختلال نافرمانی کودکان
۱- الگوی رفتاری منفی، خصمانه و مبارزه‌جویانه که دست‌کم شش ماه دوام داشته باشد و شامل چهار مورد (بیشتر) از موارد زیر باشد:
- از کوره دررفتن‌های مکرر
- جروبحث‌های مداوم با بزرگ‌سالان
- مخالفت فعالانه یا خودداری از پذیرش قوانین و درخواست‌های والدین
- آزار رساندن عمدی به اطرافیان
- سرزنش دیگران به خاطر اشتباه‌های خود
- حساس و زودرنج بودن در برابر رفتار اطرافیان
- عصبانیت مداوم
- کینه‌توزی و کینه‌جویی
(دقت کنید که هر یک از علائم بالا تنها زمانی به عنوان نشانه اختلال نافرمانی کودکان در نظر گرفته می‌شوند که مرتباً مشاهده شوند و حالت طبیعی نداشته باشند. برای سنجش رفتار کودکانتان با این علائم باید شرایط سنی و رشدی و ویژگی‌های فردی کودک را در نظر داشته باشید).
۲- تأثیر قابل‌توجه رفتارهای مقابله‌ای روی وضعیت آموزشی و اجتماعی کودک
۳- علائم نباید در حین یک اختلال یا حالت روحی دوره‌ای (نظیر افسردگی) مشاهده‌شده باشند.
۴- علائم رفتاری کودک منطبق با علائم اختلال سلوک نباشد.
جهت آشنایی با دیگر اختلالات رایج در دوران کودکی می‌توانید اینجا کلیک کنید.
درمان اختلال نافرمانی کودکان
برای درمان این اختلال رفتاری مثل سایر اختلال‌ها از یکی از سه روش زیر یا ترکیب آن‌ها استفاده می‌شود:
- روان‌درمانی
- دارودرمانی
- خودیاری
تمرکز اصلی در درمان اختلال نافرمانی کودکان روی رفتار است و درمان از طریق والدین اعمال می‌شود. آموزش والدین برای برخورد صحیح با فرزندان به‌صورت گروهی (برای کاهش هزینه و افزایش پشتیبانی اجتماعی) یا خانواده‌درمانی انجام می‌شود.
درروش دوم روان‌درمانگر با والدین و کودک به‌طور هم‌زمان کار می‌کند و به همین خاطر کارایی و اثربخشی آن بیشتر است.
در این دوره‌ها تکنیک‌های رفتاری خاصی به والدین آموزش داده می‌شود که احتمال حفظ کنترل رابطه را بیشتر می‌کنند و اجازه نمی‌دهد کنترل رابطه با فرزند از دست والدین خارج شود. پدر و مادر می‌توانند با استفاده از این تکنیک‌ها رفتار کودک را به تدریج شکل دهند و رفتار کودک را به سمت رفتارهای متناسب با سن و موقعیتش سوق دهند. این تکنیک‌ها معمولاً از طریق اجرای برنامه‌های نظارتی و مبتنی بر پاداش پیاده می‌شوند.
روش دیگر روان‌درمانی که می‌تواند به اندازه آموزش والدین مؤثر باشد، روش خانواده‌درمانی است؛ اما چون این روش کمی هزینه‌بر است و معمولاً روی رفتار و علائم کودک تمرکز می‌کند، برای همه خانواده‌ها مناسب نیست. معمولاً آموزش والدین به خاطر آسان و کم‌هزینه‌تر بودن اولویت اول خانواده‌هاست و قبل از خانواده‌درمانی امتحان می‌شود.
مقاله مرتبط: قصه درمانی در کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای
مقاله مرتبط: لجبازی کودکان و مدیریت آن
مقاله مرتبط: تکنیک های مقابله با لجبازی کودکان
دارودرمانی اختلال نافرمانی مقابله‌ای
تحقیق‌های بسیار کمی درباره استفاده از دارو در درمان اختلال نافرمانی کودکان انجام‌شده است. به همین خاطر دارودرمانی به اندازه روان‌درمانی توصیه نمی‌شود و متخصصان معمولاً از این روش درمانی استفاده نمی‌کنند.
خودیاری
گروه‌های حمایتی که برای والدین تشکیل می‌شوند برای کمک به والدین تنها و والدینی که در برقراری ارتباط با فرزندشان مشکل دارند، بسیار مفید هستند. معمولاً به والدین کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی توصیه می‌شود در گروه‌های حمایتی شرکت کنند.
گاهی اوقات کلاس‌های آموزش والدین بیرون و مستقل از مراکز سلامت روانی برگزار می‌شود. این کلاس‌های آموزشی کارایی خوبی دارند و می‌توانند به درمان این اختلال در کودکان کمک کنند.
ثبت ديدگاه