خلاقیت در کودکان
رشد خلاقیت در کودکان دوره ابتدایی از اهمیت زیادی برخوردار است. خلاقیت یعنی به‌کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید که برخی نیز آن را به ترکیب ایده‌ها یا ایجاد پیوستگی بین ایده‌ها تعبیر کرده‌اند. می‌توان گفت کودکان قبل از ورود به مدرسه ذهنی فعال و بسیار انعطاف‌پذیر دارند اما متأسفانه با ورود به مدرسه شور و نشاط و خلاقیت پیشین خود را به کناری نهاده و با قوانین و قواعد خشک مدارس همسو می‌شوند.
مدرسه و خلاقیت در کودکان
تورنس، نظریه‌پرداز بزرگ خلاقیت اشاره می‌کند که از ده سالگی منحنی خلاقیت در کودکان دچار افت و کاهش می‌شود. او اشاره می‌کند که مدارس گاه از بین‌برنده خلاقیت هستند. با این اوصاف او اعتقاد دارد که خلاقیت را می‌توان آموزش داد و بیان می‌کند: «من در ۱۵ سال تجربه مطالعه و آموزش تفکر خلاق و کار با کودکان، شواهدی یافته‌ام که نشان می‌دهد خلاقیت را می توان آموزش داد.»
پژوهش‌های پارنز نیز نشان داد که کودکانی که تحت آموزش خلاقیت قرار گرفته‌اند، کمیت و کیفیت کارشان نسبت به قبل از آموزش، پیشرفت بسیاری نشان می‌دهد.
یکی از ابعاد مهم خلاقیت، تخیل و تصویرسازی ذهنی است. می‌توان گفت که خلاقیت در حقیقت شکلی از تخیل کنترل‌شده است که به نوعی ابداع و نوآوری منجر می‌شود. بنابراین یکی از روش‌های رشد و پرورش خلاقیت، تقویت و پرورش نیروی تخیل و تصور ذهنی است.
پرورش خلاقیت در کودکان
یکی از بهترین راه‌ها در جهت افزایش و گسترش قوای ذهنی کودکان، هنر و کارهای هنری و دستی است. محققان تأکید دارند که هنر اثر بسیاری بر رشد و پرورش کودکان دارد و آموزش هنر سبب هماهنگی در رشد کودک در جنبه‌های مختلف می‌شود. هنر به عنوان نماد خلاقیت خود انواع گوناگونی دارد؛ از هنرهای تجسمی گرفته تا موسیقی، فیلمسازی و….
نقاشی
در این میان نقاشی به عنوان یکی از انواع معمول و متداول هنر، از جمله مهم‌ترین ابزارهای رشد خلاقیت در کودکان است. چراکه کودکان در اولین تجربه خود از به دست گرفتن قلم، آن را تجربه می‌کنند. آنها ابتدا با کشیدن خطوط به تدریج کشیدن اشکال و احجام را یاد می‌گیرند. کودکان با نقاشی کشیدن درک خود از دنیای اطرافشان را بازنمایی می‌کنند. لازم است دانش‌آموزان زمانی را در طول روز به کارهای هنری و خلاقانه اختصاص دهند.
تورنس معتقد است اگر والدین و مربیان کودکان را در شرایطی قرار دهند که در زمان نقاشی کشیدن مجبور به حل مسأله یا ارائه ایده‌های تازه و جدید شوند، می‌توان آنها را به گونه‌ای خلاق‌تر تربیت کرد. کودکان در نقاشی از قوه تخیل و حافظه خود بسیار استفاده می‌کنند. نقاشی کودکان باید آزاد و به دور از کلیشه‌ها و موضوعات تکراری باشد.
بازی
بازی نیز از جمله راه‌های رشد خلاقیت در کودکان است. بازی انعطاف‌پذیری و مهارت‌های حل مسأله لازم برای خلاق بودن را در کودکان تقویت کرده و پرورش می‌دهد. روحیه بازی کردن به خلاقیت و تخیل پر و بال می‌دهد. بازی کردن نیروهای ذهنی و روانی را برای رسیدن به موفقیت فعال می‌کند و می‌تواند منجر به کسب موفقیت در مدرسه نیز بشود.
از دیگر روش‌های رشد خلاقیت ، مطالعه و خواندن خلاقانه، نوشتن خلاقانه، استفاده از تخیل و ایده‌پردازی آزاد است. از طرفی آموزش فن‌آوری‌ها نیز مقوله جدیدی است که در سال‌های اخیر در زمینه آموزش خلاقیت در کودکان مطرح شده است. لذا در این عصر لازم است فن‌آوری در خدمت آموزش و پرورش و رشد خلاقیت قرار گیرد. برای تربیت کودکان خلاق، باید به علایق و انگیزه‌های آنان توجه داشت و با توجه به رونق بازی‌های رایانه‌ای، از بازی‌های رایانه‌ای خلاق بهره برد.
مقاله مرتبط: بازی های ایفای نقش و رشد خلاقیت کودک
مقاله مرتبط: تقویت خلاقیت با بازی درمانی گروهی
روش‌هایی برای رشد خلاقیت در کودکان دبستانی
- خواندن و نوشتن خلاقانه کودکان: به طور مثال ایجاد و نوشتن یک داستان از روی جلد و عنوان کتاب، نوشتن داستانی جدید با قهرمانان داستان فعلی، تهیه یک روزنامه دیواری، تکمیل یک داستان ناتمام، نوشتن فعالیت‌ها و خاطرات روزانه، نوشتن مطالب درسی به صورت داستان، نوشتن آرزوها و….
- انجام کارهای علمی ـ تحقیقاتی توسط کودکان: لازم است برای پرورش خلاقیت در کودکان دبستانی روحیه جستجوگری، کنجکاوی و عمیق دیدن را در آنان برانگیزیم. مثلاً از کودک خود بخواهید تحقیقی از انواع گیاهان موجود در پارک انجام دهد یا موشکی کاغذی بسازد که بیشتر روی هوا بماند. بهتر است به کودکان بیاموزید که تنها به مطالب کتاب‌های درسی اکتفا نکرده و در مورد مطالب درسی خود به مطالعه، تحقیق و کاوش بپردازند.
- درخواست یک نقاشی یا یک اثر هنری خلاق از کودک: از کودک خود بخواهید با هر آنچه در اختیار دارد، اثری خلاقانه خلق کند؛ اثری که تا به حال وجود نداشته است. مثلاً از او بخواهید یک تابلوی هنری با سبزی‌ها و گیاهان موجود در باغچه، سنگ‌ها یا هسته‌های میوه یا با انواع وسایل نقاشی خود تهیه کند. لازم است که در صورت امکان دیواری را در منزل به کارهای هنری و خلاقانه کودک خود اختصاص دهید. هرگز نباید به کودکان الگو یا مدلی برای نقاشی ارائه داد. باید به کودکان کمک کنیم تا تصویرهای ذهنی جالب و تازه‌ای متناسب با درک ذهنی خود بکشند و هر گونه که دوست دارند، رنگ بزنند.
- تهیه و ساخت اشیای مختلف با استفاده از اشیای دورریختنی و بلااستفاده مانند بطری‌های نوشابه، قطعات چوب و فلز، ظروف یک‌بار مصرف، پارچه، مقواهای رنگی، کاموا، شن و ماسه، خمیر و….
- طراحی یک بازی خلاقانه: می‌توانید از کودک بخواهید یک بازی خلاقانه طراحی کند و قوانینی برای آن ایجاد کند یا از او بخواهید پازل یا یک بازی فکری بسازد.
- درخواست یک کار هنری با استفاده از فن‌آوری‌های جدید: مثلاً تهیه یک کارت‌پستال در محیط برنامه‌های هنری آنلاین، طراحی و نقاشی در کامپیوتر، طراحی و تهیه یک کتاب و…
ثبت ديدگاه