امروزه تئاتر درمانی به عنوان شیوه‌ ای موثر و روشی جدید، در توانبخشی و درمان افراد دچار عارضه‌ های روحی و روانی، مورد توجه کارشناسان و فعالان حوزه علوم توانبخشی و هنرهای نمایشی (تئاتر) قرار گرفته است. به طوری که در حال حاضر، این شیوه درمانی در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای اروپایی و آمریکایی و کشورهای اسکاندیناوی به عنوان روشی موثر در درمان افراد نیازمند مورد توجه است.


مرکز روانشناسی اکسیر تمام خدمات خود از جمله مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره طلاق، مشاوره جنسی و … را به افرادی که تحت پوشش بیمه بانک های طرف قرارداد اکسیر هستند رایگان ارائه می دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.

تئاتر درمانی در ایران

این شیوه درمانی در ایران قدمت چندانی ندارد و آغاز فعالیت آن به سال ۱۳۴۸ و پژوهش‌ های دکتر «حمید اشکانی» و «حسن حق‌ شناس» در مرکز روان‌ پزشکی حافظیه شیراز بر می‌ گردد.

اما در چند سال گذشته، به مدد کارشناسان رشته‌ های مختلفی چون روان‌ شناسی، کاردرمانی و هنرهای نمایشی، در بسیاری از مراکز توانبخشی معلولان و مصدومان جنگی، شیوه تئاتر درمانی با عناوین مختلف، به عنوان یکی از روش‌ های نوین و مهم درمان و توانبخشی مورد استفاده قرار گرفته است.

تئاتر درمانی چیست؟

تئاتر درمانی یکی از روش‌ های هنر درمانی است که امروزه در مسیر توانبخشی و درمان بیماران روحی و روانی، به درستی مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

این روش درمانی، در یکصد سال گذشته به عنوان نقطه تلاقی هنر نمایش و روان‌ شناسی در ارتباط با پالایش روح و روان انسان و رسیدن به «کاتارسیس» و تعادل روانی مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است.

در تئاتر درمانی می‌توان به کمک روش‌ ها و تکنیک‌ های درمانی خاص، بر اختلالات‌ روانی غلبه کرد و در راه افزایش قوه یادگیری، ثبات و سلامت شخصیت، کسب مهارت‌ های فردی و ارتقای حس خود ادراکی، افزایش توانایی‌ های فیزیکی و تقویت مهارت‌ های حرکتی و تعادل روحی و روانی افراد گام برداشت.

تاریخچه

این شیوه درمانی، برای نخستین بار در سال ۱۹۳۹ توسط روان‌ پزشک و نظریه‌ پرداز بزرگ رومانیایی «جاکوب لویی مورنو» مطرح شد. پسیکودرام (تئاتر درمانی) همیشه با نام دکتر مورنو همراه است. زیرا اوست که به اثر درمانی درام ها در روحیه تماشاگران و بازیگران پی برده و این روش درمانی گروهی را در بیماران روانی توجیه علمی نموده.

از قدیم می دانستند که عمل به تکلم مقدم است، و تکلم عمل سمبولیک حرکات است. بشر اولیه عادت داشته که هیجانات و ناراحتی های روانی خود را به صورت حرکات نشان دهد و موضوع تکلم در سیر تکاملی موجود انسانی بعداً ظاهر شده. انسان اولیه بدوی هیجانات و خشم خود را با ضرب و جرح و قتل و یا خوشحالی ظاهری به طرف مقابل نشان می داد، و کمتر صحبت می نمود، در ملل بدوی آداب و رسوم اجتماعی و مذهبی بیشتر با حرکات دسته جمعی توام بوده در آن زمان نیز کمابیش متوجه شده بودند که نمایش مطالب دراماتیک اثر درمانی و آرام بخش دارد.

تئاتر درمانی و کودکان

روش کار تئاتر درمانی

در زندگی هر فردی مسائل دراماتیک و ناراحت کننده متعددی وجود دارد که آن ها را احساس و تجربه نموده. مشاهده این صحنه ها یا صحنه ای مشابه آن ها به عنوان تماشاچی در حالی که دیگران آن را به روی صحنه آورده‌ اند، به روی هیجانات اثر کاهش دهنده دارد.

در این روش درمانی، به کمک شیوه‌ های مختلف نمایشی و تکنیک‌ های خاص روان‌ شناسی در اجرای نمایش، به بیمار فرصت داده می‌ شود تا در پشت نقاب نقش و بازیگری تعارضات و کشمکش‌ های درونی خود را بازگو نماید و فرصت مواجهه و آشنایی با درون خویش را پیدا کند و در صدد تغییر و اصلاح رفتاری خود برآید.

در نمایش درمانی، تکرار و رو به رو شدن‌ های مکرر بیمار یا (مراجع) با رفتار و اندیشه‌ هایی که شاید برای اولین بار رنج‌ آور و آزاردهنده ذهن و روان است، باعث کم شدن حساسیت‌ های فردی به آن اعمال و افکار می‌ شود و این همان چیزی است که با عنوان «به نمایش درآوردن وارونه» مطرح می‌ شود و معنی دقیق آن «کیفیت نامناسب و نامقبول چیزی را زایل کردن» است.

تست آنلاین اعتماد به نفس

نوعی کاوش علمی جهت دریافت حقیقت از طریق شیوه‌ های نمایشی

نمایش درمانی، نوعی کاوش علمی جهت دریافت حقیقت از طریق شیوه‌ های نمایشی است، در این روش درمانگر با دو عنصر «عمل» و «مشاهده فعالانه» دست به گریبان است.

عمل در نمایش درمانی به معنای تجسم بخشیدن به ذهنیات «مراجع درمان‌ پذیر» از طریق حرکت‌ های نمایشی است، که این کار توسط تکنیک‌ هایی خاص صورت می‌گیرد.

مضاعف‌ سازی، آیینه، جابجایی نقش‌ ها، صندلی داغ، اتاق تاریک و صندلی خالی از جمله تکنیک‌ هایی است که در این شیوه درمانی مورد استفاده درمانگر نمایشی قرار می‌ گیرد.

در نمایش درمانی، فرد قادر است بر بسیاری از دل نگرانی‌ ها، اضطراب‌ ها و ترس‌ های مرضی خود غلبه کند.

بازی‌ سازی و قرار گرفتن در مرحله آزمون و خطا از جمله مهم ترین عناصر تخلیه کننده انسان در تئاتر درمانی است. منشاء بسیاری از اضطراب‌ های فردی، ترس‌ ها و نگرانی‌ ها، ترس از عمل است که نمایش درمانی به روش‌ های خاص خود این مشکلات را برطرف می‌کند.

بداهه‌ پردازی، غیرقابل پیش‌بینی بودن، تزکیه کردن و دراماتیک بودن به عنوان مهم‌ ترین عناصر ساختار در نمایش درمانی است.

افشاگری، امور زندگی و آفرینندگی به عنوان مهم ترین وجوه درمانی هنر نمایش است که در تئاتر درمانی به نهایت خود می‌ رسد.

به اعتقاد کارشناسان از گذشته تا به حال حرکات نمایش، رقص، آواز، پانتومیم و شکل‌ های دیگر نمایشی چه از نظر بازیگر و چه از دید تماشاگر، نوعی نیاز بشری محسوب می‌ شده است.

گرفتن وقت مشاوره از اکسیر

۸۸۰۷۸۵۸۵

۸۸۳۷۸۷۵۳

مصریان باستان

از حدود چهار هزار سال پیش از میلاد، مصریان باستان برای بیان و نشان دادن آداب و سنن مذهبی و آیینی خود و ارتباط انسان با خدایان نمایش‌ هایی برگزار می‌ کردند که از این میان می‌ توان به آیین «اوزیس و اوزیروس» دو رب‌ النوع مصری اشاره کرد که به نام آیین «مصائب آبیدوس» معروف است.

این آیین درباره مرگ و رستاخیز است؛ اما بعدها یونانیان باستان تئاتری را پایه‌ گذاری کردند که در آن افسانه‌ ها و اساطیر و داستان‌ های کهن در آن اجرا می‌ شد. در همین زمان بود که درام نویسان بزرگی چون آشیل، سوفوکل و اوریپید به عنوان مثلث تراژدی نویسان یونان باستان به ظهور رسیدند.

عجیب نیست اگر تئاتر و نمایش در مواردی خاص، مانند آموزش تعلیم و تربیت روانی به تدریج جای خود را باز کرد و با محدوده‌ ای مشخص پذیرفته شد.

زمان حال

در نمایش درمانی، زمان همیشه زمان حال است حتی اگر فرد بخواهد بخش‌ هایی از گذشته یا آینده خود را به تصویر بکشد. نمایش درمانی روشی درمانی است که می‌تواند در آموزش‌ های مشاوره‌ ای، مشکلات مراکز صنعتی و به طور کلی همه موارد مشاوره و راهنمایی با روش شناختی مشخص مورد استفاده قرار گیرد.

در این روش نمایش، درمانگر با تلفیق مبانی علمی و تکنیکی و محتوایی قادر است با ارتباط علم روان‌ شناسی و هنر تئاتر در راه مداوای مراجعان تلاش کند.

در این شیوه درمانگر با به‌ کارگیری روش‌های مختلف درمان، در ایجاد موقعیت‌ های مناسب و فضاسازی ذهنی، شیوه‌ های بازیگری خلاق و روش‌ های وجودی و روش انتقال و روابط اشیا را به گونه‌ ای ملموس، مورد مداوای روانشناختی قرار می‌ دهد. نمایش درمانی یکی از راه‌ های بروز مشکلات درونی انسان‌ هایی است که دچار عارضه‌ هایی روحی و روانی شده‌ اند.

در این شیوه درمانی، درمانگر در مسیر درمانی غیردارویی می‌ تواند در راه برطرف کردن بسیاری از گرفتگی‌ های روحی و روانی افراد نیازمند تلاش کند.

 

روانشناسی شخصیت

در نگاه ارسطو

عنصر تزکیه و پالایش روحی و روانی در نگاه ارسطو، به عنوان مهم‌ ترین عنصر درمانی نمایش است که در این شیوه درمانی به عنوان نخستین نقطه تلاقی هنر نمایش با علم روان‌ شناسی مطرح شده است.

کاهش هیجانی (catharsis) کلمه کاتارسیس توسط ارسطو ابداع شده؛ وی این واژه را برای بیان و اثر مخصوصی که درام های یونانی مشعل هرکول و آشیل بر روی تماشاچیان داشت، به کار برد. ارسطو تذکر داد که درام به وسیله تاثیر هنری خود یک اثر تسکینی برروی احساسات دلباختگی و خودخوداهی دارد و تماشاچیان را صفا می بخشد.
از وقتی که در تئاتر وین در سال ۱۹۱۹ پسیکودرام شروع شد، مفهوم کاتارسیس تغییرات و تحولات زیادی پیدا کرد. تغییر از این نظر بود که کاتارسیس از درام نوشته شده و تهیه شده جدا و به طرف درام خود به خودی که پسیکودرام نام دارد گرایید و اثر آن به جای آن که روی تماشاچیان باشد متوجه بازیگران شد.
در مقایسه ای که مورنو، تحت عنوان تئاتر خود به خودی سال ۱۹۲۳ به طبع رسانید، کاتارسیس را این طور تعریف کرد:
«اثر بهبودی و شفابخش دارد نه بر روی تماشاچیان بلکه اثر شفابخش روی بازیگر و اجرا کننده دارد که در عین حال که آن را می سازد خود را از آن آزاد می نماید».

نظریه پسیکودراماتیک کاهش هیجانی از دو راه پیدا شد

  ۱- یکی از این راه ها درام های یونانی بود که طی قرون متمادی به درام معمولی تبدیل شده.
  ۲- راه دیگر طرق مذهبی متداول در شرق و خاورمیانه بود.

موارد کاربرد روش های تئاتر درمانی

روش های تئاتر درمانی را در هر حیطه ای که نیاز به آشکارسازی ابعاد روان شناختی مسئله ای مطرح باشد، می توان به کار گرفت؛ در محدوده هایی مانند: تعلیم و تربیت، روان درمانی، صنعت و ارتباطات صنعتی (درگیری های بین افراد شاغل در کارگاه ها)، یادگیری های تجربی و … . تئاتر درمانی برنامه ای است که می تواند افراد را عمیقاً درگیر مسئله نماید و راه‌ حل های چند جانبه را برای آن پیشنهاد دهد.

  ۱- مشاغل بهداشت روانی

معمولاً تئاتر درمانی در حیطه بهداشت روانی کاربرد وسیع تری دارد. در بیمارستان ها، کلینک ها مراکز روزانه، مراکز مشاوره، در برنامه درمان الکلی‌ ها و معتادان به مواد مخدر، در مراکز بازپروری و دیگر موارد، می تواند به عنوان یک برنامه درمانی موثر، مورد استفاده قرار گیرد.

  ۲- روش های تئاتر درمانی با کودکان و نوجوانان

روش های تئاتر درمانی برای یاری دادن به افراد جوان که بتوانند تعارضات عاطفیشان را در زندگی روزمره نشان دهند، موثر است. این روش ها را می توان در مکان های مختلف مانند خانه، کلینک، مشاوره کودکان، مراکز درمانی، پرورشگاه ها، کلینک های گفتار درمانی، مهدکودک ها، مراکز تفریحی، اردوهای تابستانی، کلاس درس خانواده، در زمین ورزش و به طور کلی در محل هایی که مسئله در آنجا اتفاق، به کار برد.
به علاوه این روش ها را می توان برحسب موقعیت تغییر داد؛ برای کودکانی که درک ضعیف و یا اشکال در تکلم دارند به نحو مطلوبی به کار برد. استفاده از روش های اجرای نقش برای سازماندهی تکلمی در کودکان، روش با ارزشی است.
علاوه بر موارد فوق روش های تئاتر درمانی را می توان با سایر فعالیت های کودکان مانند بازی، داستان سرایی، نقاشی و غیره تلفیق کرد.
اینستاگرام اکسیر

 

۳- آموزش حرفه ای یکی از محدوده های جمعی که می توان از تئاتر درمانی استفاده کرد آموزش مددکاری است

آموزگارها، پرستارها، مبلغین مذهبی، پلیس، دانشجویان پزشکی و سایر گروه ها می توانند به جای آموزش خشک کلاس، از طریق آموزش تجربی به وسیله روش های تئاتر درمانی بهره گیرند.

  ۴- کاربرد تئاتر درمانی در تحصیلات ابتدایی و متوسطه

روش های تئاتر درمانی را می توان در مقاطع مختلف تحصیلی به کار گرفت. از آنجا که با اجرای تئاتر درمانی مسائل شخصیتی فرد در میان همسالان افشا می شود، و عواقبی در پی خواهد داشت، توصیه می شود از سولیودرام استفاده شود.

  ۵- کاربرد تئاتر درمانی در صنعت

تئاتر درمانی به ندرت به تنهایی در موقعیت های شغلی به کار گرفته می شود؛ زیرا در این گونه موقعیت ها معمولاً نوعی رقابت های بین فردی و گاهی عدم اعتماد وجود دارد، که افراد تمایلی به مطرح شدن آن ها ندارند؛ لذا استفاده از روش های محدود مانند اجرای نقش در روش های اجرائی در مشاوره های روان شناسی صنعتی مفید است.
مهم تر از همه تقویت روابط انسانی، در مفهوم وسیع تر از آنچه مابین افراد است، می تواند در جوامع صنعتی و مجتمع های پیچیده تولیدی، به وسیله اجرای روش های تئاتر درمانی توسعه یابد.

۶- کاربرد تئاتر درمانی در گروه درمانی از نوع گروه مواجه مستقیم

تئاتر درمانی از دو جنبه در خدمت گروه مواجه مستقیم قرار می گیرد. اول این که روش ها در جهت نمود واضح مشکلات بین فردی عمل نماید، و جنبه دیگر که مهم تر نیز می باشد، تاثیر این روش ها در آماده سازی سریع تر اعضاء گروه به منظور دیدن نقاط کور شخصیتیشان و تشویق آن ها در جهت مواجه با این مسائل است.

روش های مختلف پسیکودرام

    روش صحبت یک نفری:

این روش عبارت است از صحبت یکنواخت و یک نفری بازیگر اصلی، که با خود صحبت می کند.

    – روش مطالعه رفتار جمعی بازیگران:

در این حال بازیگر اصلی با همراهی چند نفر، وضع زندگی خود را به معرض نمایش می گذارد.

    – پسیکودرام همراه با توهمات:

در این حال بازیگر اصلی، هذیان ها و توهمات خود را به صورت عمل درآورده و با واقعیات زندگی، مورد آزمایش قرار می دهد.

گرفتن وقت مشاوره از اکسیر

۸۸۰۷۸۵۸۵

۸۸۳۷۸۷۵۳

    – روش دو نفری:

این روش برای نفوذ در مشکلات و منازعات درونی بیمار به کار می رود. ممکن است از بازیگری در برابر بازیگر بیمار و به عنوان این که خود همان بازیگر بیمار است، با وی نقشی را ایفا نماید و یا به عنوان شبهی برای ارزیابی مشکلات بیمار به او کمک کند.

    – روش چند گانه:

در این روش بازیگر اصلی در صحنه با چندین نفر که رل شبیه او را بازی می نمایند، ظاهر می شود. هر یک از شبیه ها قسمتی از شخصیت بازیگر اصلی را بازی می نمایند. شخصیت بازیگر در مراحل مختلف زندگی مطرح می گردد. و بازیگر، خود، قضاوت گر صحنه هایی از زندگی خود است.

    – روش آیینه مانند:

این روش در موردی که بیمار قادر نباشد نقش خود را به صورت حرف یا عمل اجرا کند، به کار می رود. یک شخص در صحنه پسیکودرام قرار می گیرد و بیمار یا بیماران در قسمت تماشاگران می نشینند. در این حال شخص مذکور به عنوان بیمار وارد صحنه می شود و رفتار فرد بیمار را که در بخش تماشاگران نشسته است به صحنه می آورد، و مانند آیینه ای به هنرمند بیمار نشان می دهد که مردم از حرکات و رفتار و احساس او چه استنباط می کنند.

    – برون افکنی و پیش بینی درباره آینده بیمار:

در این روش، هنرمند بیمار نشان می دهد که آینده خود را به چه شکل می نگرد و درباره آن چگونه فکر می کند. وی زمان و مکان را در نظر گرفته و نیز اشخاصی را که فکر می کند در موقعیت های آینده با او همبستگی هایی خواهند داشت، در نظر آورده و این موضوعات را به روی صحنه می آورد.

    – روش رویا:

در این حال بیمار عملاً رویاهای خود را به نمایش می گذارد. بازیگران شخصیت های رویایی هنرمند بیمار را نشان می دهند.

    – روش پسیکودرام از راه روانکاوی:

روش پسیکودرام در تئاتر درمانی

در این روش، یک فرضیه، مثلاً عقیده ادیپ را می توان در روی صحنه به معرض نمایش گذاشت؛ و بدین ترتیب به موشکافی درباره، عقده ادیپ در نزد بازیگر پرداخت و اعمال و عکس العمل ها و احساس بازیگر را بررسی کرد.

    – پسیکودرام در تعلیم و تربیت:

در این بخش پسیکودرام به عنوان یک روش تعلیم و تربیت به کار می رود. پرستاران، مددکاران اجتماعی و روان پزشکان نقش بیمار را بازی می نمایند و مشکلات وی را نشان می دهند.

رزرو وقت آنلاین مشاوره

Loading...
مرکز روانشناسی اکسیر شهرک غرب