داغدیدگی در کودکان و نوجوانان
داغدیدگی در کودکان یا نوجوانان می تواند عامل مهمی در تحول بعدی شخصیت و عواطف باشد. درک کودک از معنای مرگ، با افزایش سن تغییر می کند و شاید او تا نه سالگی درک درستی از مرگ به دست نیاورد. بنابراین، اثر دقیق داغدیدگی در کودکان، به سطح تحول و در نتیجه، به میزان درک او از فقدان بستگی دارد.
داغدیدگی در این دوران به خودی خود منجر به مشکلات نمی شود. تاثیر فقدان عزیزان بستگی به عوامل متنوع می باشد از قبیل: نزدیکی روابط، میزان اخلال در زندگی روزانه کودک، واکنش های عاطفی اطرافیان و از جمله توانایی مستمر بازماندگان مورد علاقه کودک در حمایت عاطفی وی.
تاثیر داغدیدگی
با این تفاسیر سوگ و داغدیدگی در کودکان یکی از موضوعات اساسی در روانشناسی بالینی کودک است و به مباحثی همچون مراقبت از کودکان داغدیده، طرز برخورد با آنها، پاسخ به سؤالات آنها دربارۀ مرگ و زندگی و آموزش اولیا و مربیان این کودکان می‌پردازد.
به دنبال مرگ یکی از والدین یا خواهر یا برادر، یا پدر بزرگ و مادربزرگی که در زندگی کودک حضور داشته اند، کودک معمولا گستره وسیعی از عواطف و رفتارها را تجربه می کند. پس از مرگ این قبیل افراد، کودکان کم سن و سال؛ اغلب غمگین، خشمگین و ترسو می شوند. همچنین دچار بی نظمی در اشتها و خواب، گوشه گیری، وابستگی، بی قراری، پرخاشگری و مشکلات یادگیری می گردند؛ به سختی قادر به تمرکز فکری هستندیا به مراحل قبلی رشد بازگشت می کنند. اغلب این امر بر عملکرد آنها در مدرسه تاثیر محسوسی دارد. همچنین تحقیقات نشان داده کودکان پس از مرگ خواهر و برادر احساس گناه از خود بروز داده اند زیرا احساس می کنند که رقابت و امیال پرخاشگرانه آنها نسبت به خواهر و برادر خود واقعا جامه حقیقت پوشیده است.
برخی کودکان پس از مرگ خواهر و برادر خود، تا پنج سال یا بیشتر گریان و غمگین به نظر می رسند. در میان کودکانی که به ویژه در نوجوانی داغ مرگ والدین را دیده اند، بزهکاری واکنشی متداول است. کودکان اغلب پس از مرگ والدین، خود را نسبت به قبل با دید منفی تری ارزیابی می کنند. برخی خیال می کنند چون آنها را دوست نداشته اند، با مرگ خود، آنان را تنها گذاشته اند. لذا عزت نفس برخی بسیار پایین است. برخی از کودکان تلاش می کنند با فرد متوفا همانند سازی کنند مثلا پسری که پدرش را از دست داده می کوشد نقش مرد خانواده را بازی کند. چنین کاری می تواند هم نشانه آشفتگی باشد و هم علت آن.
مقاله مرتبط: واکنش سوگ در کودکان
مساعدت والدین
یکی از بهترین راه های کمک به کودکان در سازگاری با سوگ، مساعدت به والدین بازمانده ای است که مراقبت از کودک را به عهده دارند. والدین لازم است بدانند هنگام ابراز سوگ از سوی کودکان، چه انتظاری باید از آنها داشت. کودکان اغلب مایلند عکس ها و لباس های شخصی فرد متوفا را حفظ کنند تا این امر، او را به یادآورنده و نشان دهنده رابطه با او باشد. گاهی هم کودکان درک خود را از مرگ با نمایش دادن تشییع جنازه و کفن و دفن به صورت عملی نشان می دهند. چنین رفتاری ممکن است بزرگسالانی را که عمیقا از فقدان شخص متوفا رنج می برند، عصبی کند.
کودکان ممکن است بارها با خویشاوندان و غریبه ها در باب مرگ سخن گویند، تا بدین طریق موقعیت را مهار کنند. شاید به نظر برسد آنها نگرش ضعیفی نسبت به موضوعی تا این حد مهم دارند، ولی کودکان مجبورند که دائماً غم و غصه و احساسات منفی ضعیف تر را جایگزین یکدیگر کنند تا عواطف بسیار شدید آنها را از پای در نیاورد. آنها تدریجاً دلبستگی خویش به مردم را از دست می دهند و ممکن است سال ها طول بکشد تا فقدان را به طور کامل بپذیرند.
راهکارهای کاربردی برخورد با سوگ و داغدیدگی در کودکان
آتل دیرگرو ازجمله روان‌شناسان متخصص در کشور نروژ است که به‌طور ویژه با کودکان دچار سوگ و داغدیدگی، خانواده‌ها و مدارس آنها کار می‌کند و در حوزه سوگ و داغدیدگی در کودکان شهرت بین‌المللی دارد. وی آثار ارزشمندی را در این زمینه ارائه نموده است. در ادامه، توصیه‌هایی از ایشان به مراقبین کودکانی که سوگ و داغدیدگی ناشی از فوت عزیزی را تجربه می‌کنند:
تلاش کنید ارتباطی باز و قابل اطمینان با آنان داشته باشید، بدین‌منظور
- توضیحاتی به آنها بدهید که متناسب با سنشان باشد.
- تلاش کنید سردرگمی آنها را کاهش دهید.
- مرگ را به‌عنوان یک سفر یا خواب مطرح نکنید.
به آنها فرصت بدهید که بتوانند بر ذهن خود مسلط شوند، برای این کار
- اجازه سؤال کردن و بحث کردن را به آنها بدهید.
- از گفتگوهای کوتاه استقبال کنید.
- همراه با آنها به تماشای عکس‌ها، آلبوم‌ها و فیلم‌ها بپردازید.
- به آنها اجازه بدهید به قبرستان بروند ولی آنان را مجبور نکنید.
- بازی‌هایی را که دوست دارند در ارتباط با مرگ و مردن انجام دهند بپذیرید.
مرگ را برای آنها واقعی جلوه دهید، بدین‌منظور
- اجازه دهید کودک در مراسم تشییع شرکت کند و اگر مایل است مرده را ببیند.
- احساسات خود را از آنها پنهان نکنید.
- یادبودهای فرد مرده را در دسترس قرار دهید.
به کودک کمک کنید تا بتواند سازگاری عاطفی پیدا کند، برای همین
- به او کمک کنید زندگی روزمره خود را در خانه و مدرسه ادامه دهد.
- از جدایی‌های غیرضروری اجتناب کنید.
- درباره نگرانی‌هایشان در ارتباط با والدین و خودشان با آنها صحبت کنید.
- اجازه دهید احساس گناه خود را بیان کنند.
- واکنش‌های آنها را بپذیرید و عادی‌سازی کنید.
- آنها را دست کم نگیرید و طرد نکنید.
گفتگو کمک می‌کند کودک بتواند تصویری درونی از عزیز از دست رفته خود بسازد و آن را در تمام طول زندگی برای خود حفظ کند. اگر کودک گرفته و غمگین است، در او این امید را ایجاد کنید که با گذشت زمان اوضاع بهتر خواهد شد.
بیان افکار و احساسات را ترغیب کنید، برای این منظور
- یک آلبوم خاطرات درست کنید، شامل عکس‌ها، سفرها و نوشته‌ها.
- نقاشی و بازی با کاغذ را تشویق کنید.
- او را تشویق کنید که نامه‌ای به فرد از دست رفته بنویسد.
- بازی‌ها و تمرین‌هایی مانند کامل کردن جملات ناتمامی همچون بدترین چیزی که اتفاق افتاده بود این بود که….. ترتیب دهید.
- بازی با عروسک را ترغیب کنید.
- به آنها اجازه دهید نقش بازی کنند، بازسازی نمایشی داشته باشید و از این نمایش یک فیلم ویدیویی تهیه نمایید.
- مراسم یادبود برگزار کنید.
- یک دفتر خاطرات تهیه کرده و به‌تدریج خاطرات فرد فوت شده را در آن یادداشت نمایید.
برای خواب خوب کودک تلاش کنید، برای همین
- سعی کنید کودک شب‌ها به‌موقع بخوابد.
- قبل از خواب برای کودک قصه خوبی تعریف کنید.
همچنین کودکان را به انجام فعالیت های زیر ترغیب کنید
- کودک را به مسافرت کردن ایمن ترغیب کنید.
- کودک را به شرکت در فعالیت‌های ورزشی تشویق کنید.
- همچنین کودک را به شرکت در فعالیت‌های هنری تشویق نمایید.
- شرکت کودک در فعالیت‌های مذهبی نیز مفید است.
- رفت و آمدهای مفید را ادامه دهید.
- در جهت توسعه روابط کودک با همسالانش بکوشید.
- اجازه دهید سوگ روند طبیعی خود را طی کند و با مرور زمان احساس امنیت و سلامت کودک تأمین گردد.
لذا می توان نتیجه گرفت که ایجاد مشارکت و همدلی کردن با کودکان می تواند در روند کنار آمدن آنها با سوگ و داغدیدگی بسیار قابل اهمیت باشد. همچنین توجه داشته باشید که به کودکان سوگ دیده به صورت آشکار و بی جهت دلسوزی نشان ندهید. همچنین لازم به ذکر است که هر آسیب و از دست دادنی زمانی برای کنار آمدن فرد با آن نیاز دارد، از این رو اصلا سعی نکنید این زمان حساس را حذف کنید و فقط سعی کنید روند آن را سریع تر کنید.
ثبت ديدگاه