خلاقیت در کودکان
این اولین باری است که مستقیم و بی‌واسطه با هم درباره خلاقیت حرف می‌زنیم، بدون واسطه‌ی تحقیقات یا ترجمه مقالات. وقتی به این موضوع فکر می‌کردم که قرار است در این چند خط راجع به چه چیزی صحبت کنیم، به ۲ نتیجه رسیدم.
اول اینکه این نوشته می‌تواند راجع به دغدغه‌هایمان باشد که اگر دغدغه‌مان تربیت و رشد فرزندانی سالم باشد در خلال مقالات حرفمان را با هم زده‌ایم؛ اما نتیجه دوم برایم لذت‌بخش‌تر بود. نتیجه دوم این بود که می‌شود چند مقاله یک‌بار، حرف‌هایمان را به زبان ساده‌ی خودمان یک کاسه کنیم تا نقاط ابهام برطرف شده و یا هر جایی که مطالب گویا نیست را با توضیحاتی حل و فصل کنیم؛ اما حرف امروز من چند کلمه‌ای درباره خلاقیت است.
خلاقیت
خلاقیت مفهومی است که شاید لازم باشد روزها و روزها درباره زیر و بم آن حرف بزنیم و تازه شاید بعد از این همه حرف باز هم اشتباه فهمیده شود. در این مطلب قصد ندارم با تعاریف مختلفی که از این مفهوم ارائه شده شما را سردرگم کنم، فقط می‌خواهم آنچه در تمام این تعاریف مشترک است را بیان کنم و در اهمیت کمک به رشد ان چند کلمه‌ای حرف بزنیم.
ویژگی مشترک تعاریف مختلف از خلاقیت وجود ۵ مشخصه است که آن ۵ مشخصه عبارت‌اند از: تخیل، اصالت، مولد بودن، حل مسئله و توانایی تولید محصولی ارزشمند؛ اما این مشخصه‌ها دقیقاً بر چه چیزی دلالت دارند؟
بر اساس تعریف فرهنگ روانشناسی انجمن روانشناسی آمریکا (APA) تخیل عبارت است از نوعی استعداد ذهنی که در نبود اطلاعات حسی مستقیم، غالباً از طریق ترکیب و در هم آمیختن تکه‌های تجربیات حسی قبلی، اندیشه‌ها و تصاویر جدیدی را خلق می‌کند. اصالت به معنای تقلیدی نبودن است، یعنی فرد خلاق تفکراتی دارد که شبیه به فرد دیگری نیست و منحصر به خود اوست. مولد بودن به معنای توانایی ایجاد ایده‌های جدید است، این ایده‌ها ممکن است از ترکیب ایده‌های مختلف باشد اما به روشی که منحصر به فرد است. حل مسئله بر اساس تعریف APA فرآیندی است که افراد از طریق آن تلاش می‌کنند بر مشکلات فائق آیند، به طرح‌هایی دسترسی یابند که آن‌ها را از موقعیت آغازین به هدفی دلخواه برساند، یا از طریق کارکردهای عالی‌تر ذهن مانند استدلال و تفکر خلاق به نتایجی برسند. توانایی تولید محصول ارزشمند هم به این معناست که فرد از طریق فرآیندی خلاق بتواند برون دادی از خود ارائه دهد که اصیل بوده و دارای ارزشی شخصی یا اجتماعی باشد. این محصول صرفاً فراورده‌ای فیزیکی نیست، حتی یک ایده خلاق می‌تواند عنوان محصولی ارزشمند را در پی داشته باشد.
تنها مشخصه‌ای که در این بین می‌توان از طریق آموزش در فرد تقویت کرد توانایی حل مسئله است که البته لازم به یادآوری است که همین حل مسئله هم در افراد خلاق فاصله‌ای چشم‌گیر با افرادی دارد که به آن‌ها این مشخصه را آموزش داده‌اند.
مشخصه‌های نام برده شده در بالا سبب ایجاد صفاتی شخصیتی خواهد شد که مجموعه این صفات را به عنوان خلاقیت می‌شناسیم.
هاوارد گاردنر معتقد است افراد خلاق واقعی می‌توانند از طریق به کارگیری این مشخصه‌ها در جهان تغییراتی ایجاد کنند، خواه این جهان جهانی باشد که تمام جمعیت کره زمین را در بر می‌گیرد خواه جهان فردی شخص خلاق، مهم توانایی ایجاد یک ایده ناب، عمل بر اساس آن و ایجاد تغییری هر چند کوچک در نتیجه‌ی آن عمل است. عمل کردن بر اساس ایده ناب بیانگر فرآیند خلاقی است که در پی یک فکر می‌آید.
اهمیت این بخش از خلاقیت به حدی بالاست که گاهی متفکران آن را از محصول نهایی نیز مهم‌تر می‌دانند، این که فرد از طریق خلاقیت خود راهی را پیدا کند تا بر محیطش اثر بگذارد، هر چند این تأثیر نتیجه بخش نباشد، مهم تلاش از مسیری خلاق و دلسرد نشدن در صورت نرسیدن به نتیجه دلخواه است، به همین دلیل است که یکی از مباحث مهم که درباره خلاقیت و در ارتباط با آن باید آموزش داده و مورد تشویق قرار بگیرد، پشتکار است.
مقاله مرتبط: تقویت خلاقیت با بازی درمانی گروهی
مقاله مرتبط: پرورش خلاقیت کودکان خردسال
مقاله مرتبط: آموزش خلاقیت و افزایش خلاقیت در کودکان دبستانی
یک فرآیند خلاق است که محصولی ارزشمند را در پی دارد!
شناسایی خلاقیت راه‌های مختلف و روش‌های گوناگونی دارد که قصد ما صحبت در این باره نیست، فقط می‌خواهم یادآور شوم که مهم‌تر از شناسایی خلاقیت، کمک به رشد آن است. معمولاً خلاقیت در سنین پیش از دبستان توسط والدین و متخصصان از طریق مشاهده ویژگی‌ها و آزمون‌های مختلف شناسایی می‌شود، اما با ورود کودک به مهدکودک‌ها و مراکز پیش دبستان و اجبار کودک برای قرار گرفتن در چارچوبی که سایر کودکان با خصوصیات مختلف هم در آن قرار دارند،
اولین و یکی از مهم‌ترین موانع در راه خلاقیت جلوی کودک خلاق ما قرار می‌گیرد. او باید خود را با شرایطی وفق دهد که خلاقیتش را از بین خواهد برد. این جاست که اهمیت ایجاد شرایطی برای رشد خلاقیت خود را نشان می‌دهد. با توجه به سیستم آموزشی موجود در کشور ما که با کم دقت ترین مشاهده هم می‌شود دریافت تا یک سیستم آموزشی درست چه فاصله‌ی چشم گیری دارد، اهمیت فعالیت‌های کمک آموزشی نمایان می‌شود. ما نمی‌توانیم خلاقیت کودکمان که شاید مهم‌ترین سرمایه‌ی او در طول زندگی‌اش باشد را به افرادی بسپاریم که درک درستی از این موضوع ندارند و حتی به دنبال رسیدن به این درک هم نیستند، این که ما خودمان سعی در فهم درست این ویژگی ارزشمند در خودمان و کودکانمان داشته باشیم باعث می‌شود تا به راحتی بیراهه‌های آموزشی را در مسیر خلاقیت پیدا کرده و از ورود کودکمان به آن راه جلوگیری کنیم. به کار گیری روش‌های افزایش و رشد خلاقیت باعث خواهد شد تا نه تنها با ورود به مهدها و مدارس خلاقیت از بین نرود، بلکه منجر به رشد و باروری این ویژگی می‌گردد.
یادمان باشد خلاقیت مفهومی بسیار حساس است و کوچک‌ترین ندانم کاری در راه تربیت آن موجب کم رنگ شدن و از بین رفتن آن خواهد شد.
ثبت ديدگاه