نشانه ها و علائم وسواس فکری

آیا شما علائم وسواس فکری را می شناسید؟ اختلال وسواس (OCD)، نوعی بیماری است که باعث افکار اجباری در سر شخص مبتلا می‌ شود و می تواند به عمل اجباری بیانجامد. اگر این رفتار اجباری بیش از یک ساعت در روز را به خود اختصاص دهد یا به بدتر شدن کیفیت زندگی شما بیانجامد، و از جمله علائم وسواس فکری عملی است. این بیماری غالبا در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود و دست کم دو در صد مردم سوئد به آن مبتلا هستند.

معمولا شخص مبتلا به اختلال وسواس، از رفتار خود آگاه است و می خواهد آن را ترک کند؛ ولی به علت دلهره و دیگر احساسات آزار دهنده که حاصل عدم اطاعت از “اجبار” است، در این کار موفق نمی‌ شود. سندروم وسواس معمولا با سندروم تورت همراه است.

جهت تشخیص علائم وسواس فکری عملی باید به متخصص مجرب در این زمینه مراجعه نمایید. مرکز رواشناسی اکسیر با داشتن متخصصین مجرب در زمینه تشخیص و درمان وسواس در خدمت شما عزیزان است.

علائم وسواس فکری

مهمترین علائم وسواس فکری عبارت است از: افکار دائمی و ناخواسته، امیال یا تصاویری که باعث ناراحتی و اضطراب در افراد می شوند. فرد گاهی سعی به نادیده گرفتن آن ها می کند و گاهی برای رهایی از این افکار رفتار اجباری خاصی انجام می دهد.

برخی از شایع ترین انواع وسواس فکری عبارتند از:

  • اضطراب داشتن در مورد میکروب ها، خاک یا ترس از آلودگی
  • نیاز به تقارن و نظم کامل
  • نگرانی از این که افکار یا اعمال او به دیگران صدمه بزند و حس می کند با انجام کارهای روتین خاص می تواند از دیگران محافظت کند.
  • نگرانی درباره چیزهای کم اهمیت یا بی ارزش
  • افکار یا تصاویر پریشان کننده در مورد خود یا دیگران
  • افکار ناخواسته درباره تجاوز، روابط جنسی یا اعتقادات مذهبی
  • افکار مرتبط با نحس بودن چیزی یا خرافات

علائم وسواس رفتاری

وسواس رفتاری، اعمال تکراری هستند که فرد احساس می کند برای رفع اضطراب یا وقوع یک رخداد بد باید انجام دهد. با این وجود انجام این اعمال به جز رفع اضطراب لذتی برای فرد نخواهد داشت.

برخی وسواس های رفتاری شایع ناشی از وسواس فکری عبارتند از:

  • شستشوی مکرر دست ها یا دوش گرفتن و تمیز کردن غیرضروری منزل
  • منظم کردن چیزها طوری که کاملا درست و مرتب باشند.
  • چک کردن مکرر چیزهایی که مرتب شده حتی وقتی فرد مطمئن است مرتب هستند.
  • چک کردن مکرر درب های منزل که قفل هستند یا خیر.
  • جمع کردن وسایل غیرضروری مانند روزنامه های قدیمی یا کاغذهای دور ریختنی.
  • شمردن یا تکرار مکرر یک کلمه یا عبارت خاص، حساسیت به لمس تعداد بار مشخص چیزی
  • تمرکز روی افکار مثبت برای دور کردن افکار منفی

انواع و علائم وسواس فکری عملی

با توجه به علائم وسواس فکری و عملی در افراد می توان وسواس را در چند دسته اصلی تقسیم بندی کرد:

شاید این جمله را خیلی شنیده باشید یا حتی خودتان آن را گاهی به کار می برید ” اوه امروز خیلی وسواسی شده ام.” در حالی که وسواس فکری و عملی یک اختلال روانشناختی پیچیده است و به روش های مختلفی خود را نشان می دهد

وسواس به آلودگی

از جمله علائم وسواس فکری عملی آلودگی، ترس این افراد از آلودگی و میکروب است که چندین بار دست‌ های خود را می شویند. حتی اگر افراد دیگری وسایل و لباس آن ها را لمس کنند، ممکن آن را بشویند یا دور بیندازند.

وارسی کننده

این افراد به خاطر ترس از کارهایی که انجام ندادن آن ها خطرناک یا ریسکی است، وسایل و محیط را بررسی می‌ کنند؛ از جمله علائم وسواس فکری عملی در این افراد بررسی کردن قفل در یا شیر گاز به دفعات است.

شمردن

عدد خاصی در ذهن فرد مقدس بوده و همیشه در شمردن آن را رعایت می کند و یا به هر چیزی که نگاه کند جزییاتی از آن را باید بشمرد. شمردن و شمارش‏ ها در مواردى مى ‏تواند از همین قبیل بحساب آید، مثل شمردن نرده ‏ها با اصرار بر این که اشتباهى در این امر صورت نگیرد.

شکاک ها

این افراد به انجام دقیق (با توجه به آنچه که در ذهنشان وجود دارد) و مرحله به مرحله کارها وسواس دارند و می ترسند که در صورت عدم انجام آن توسط دیگران سرزنش شوند.

بلع غذا

” وسواس من از سال پیش شروع شد، زمانی که ترس من نسبت به بلع غذا به وجود آمد، البته به غیر زمانی که غذا حالت مایع داشته باشد. هر بار که می خواهم غذا بخورم این فکر در ذهنم می آید که نکند با خوردن این غذا خفه بشوم! به همین خاطر آن را با چیز دیگری ترکیب می کنم که حالت نرم و مایع پیدا کند. من دیگر نمی توانم غذاهای مورد علاقه ام را بخورم. من نمی دانستم که این نوعی از اختلال وسواس است تا زمانی که مادرم به این موضوع اشاره کرد.”

اینستاگرام اکسیر

شومی

علائم وسواس فکری عملی در این افراد این است که فرد نگران اتفاقات ناگواری بوده که در کمین او و یا عزیزان و خانواده وی هستند و برای جلوگیری از آن به نذر و نیاز و دعا و غیره می پردازد. همچنین وقوع اتفاقات را ناشی از کم کاری و کوتاهی هایی می داند که در امر جلوگیری از این اتفاقات از طرف خودش و یا دیگران رخ داده است.

برنامه ریزها

این افراد به نظم و ترتیب، رنگ ها و ترتیب های خاص حساس هستند و حتی دچار خرافات شده اند.

مقدسات

فرد از معصیت و کفر به حدی وحشت دارد که وقت قابل توجهی را صرف عبادت و توبه از کارهایی کرده که مرتکب آنها نشده است. در نوعی دیگر فرد بی جا و خارج از کنترل خود به مقدسات توهین و فحاشی کرده و سپس از عذاب وجدان و احساس گناه به رنج شدید می افتد.

محتکرها

نشانه و علائم وسواس فکری عملی محتکرها این است که این افراد مکررا وسایل و چیزهایی را که نیاز ندارند یا استفاده نمی‌ کنند، جمع می‌ کنند، مبادا که قحطی شود و به آن نیاز پیدا کنند!

افراد مبتلا به اختلال وسواس احتکار به طور مداوم مشکل دور انداختن اموال یا دل کندن از آنها بدون در نظر گرفتن ارزش آنها را دارند. در نتیجه این افراد نیاز خیالی شدیدی در زمینه ذخیره کردن وسایل و ناراحتی زیاد از دور انداختن وسایل مشهود است. این اختلال با جمع کردن طبیعی تفاوت دارد. برای مثال نشانه های اختلال ذخیره کردن به انباشته شدن تعداد زیادی اموال منجر می شود که به قدری مکان زندگی را پر می کند و به هم می ریزد که از مصرف آنها به طور قابل ملاحظه ای چشم پوشی می شود.

ریسک فاکتورهای اختلال وسواس فکری و عملی

آیا وسواس ناشی از عدم تعادل شیمیایی است؟

تغییرات در انتقال دهنده های عصبی سروتونین، دوپامین و گلوتامات، احتمالا در اختلال وسواس فکری و عملی وجود دارد. در واقع، داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی که به عنوان مهار کننده های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs) شناخته می شوند، علائم بسیاری از افراد را بهبود می بخشند.

علاوه بر این، تحقیقات در حیوانات و انسان ها نشان می دهد که تغییرات در انتقال دهنده های عصبی مختلف، حداقل تا حدی مسئول علائم اختلال وسواس فکری و عملی هستند. با این حال، مشخص نیست که آیا این تغییرات مغز موجب بروز علائم OCD است و یا در نتیجه علائم OCD این تغییرات در مغز ایجاد می شود.

همچنین مطالعات اخیر نشان داده است که OCD به جای عدم تعادل شیمیایی ساده به احتمال زیاد شامل تغییرات کارکردی در ساختار مغز در ترکیب با تغییرات با مواد شیمیایی عصبی است. تحقیقات جدید در تصویربرداری عصبی نشان داده است که در افراد مبتلا به OCD، مناطق خاصی از مغز به طور متفاوتی از مناطق مشابه در افراد بدون OCD، عمل می کنند. با این حال، این یافته هنوز توضیح نمی دهد که چگونه تفاوت عملکرد مغز منجر به پیش روی OCD می شود. بنابراین، در حالی که مواد شیمیایی عصبی برای درک و درمان OCD مطمئنا مهم هستند، اما تمام قضیه نیستند.

ژنتیک و محیط نقش مهمی ایفا می کنند

اگر فردی در خانواده شما مبتلا به OCD است، این یکی از بزرگ ترین عوامل خطر برای ابتلا این اختلال است. هر چه این فرد به شما نزدیک باشد و در سن پایین تر علائم را نشان داده باشد، خطر ابتلا برای شما بیشتر است، هر چند هیچ ژن خاص هنوز مشخص نشده است.

علاوه بر این، محیطی که در آن زندگی می کنیم می تواند تأثیر بزرگی بر روی بروز علائم OCD ایجاد کند. فردی با آسیب پذیری بیولوژیکی بسیار قوی به OCD، هرگز نمی تواند بیماری را توسعه دهد، مگر اینکه شرایط محیطی «مناسب» مانند استرس مزمن (به ویژه در اوایل زندگی) و یا تروما را تجربه کند.

حوادث استرس زا، اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی یا مصرف مواد مخدر و مشکلات عاطفی همگی در ابتلا به OCD تاثیرگذار هستند.

تست آنلاین اضطراب

شخصیت

برخی ویژگی های شخصیتی ممکن است به آسیب پذیری برای ایجاد OCD کمک کند. به عنوان مثال، افرادی که نمره بالایی در روان رنجورزی می گیرند ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.

عوامل زیست شناختی

براساس مطالعاتی که روی سیستم عصبی و مغز افراد مبتلا به وسواس شده است، در افراد مبتلا به وسواس شدید، بطن های چپ مغزی گشادتر و حجم هسته های دمدار کمتر باشد.

وضعیت اجتماعی اقتصادی

وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین عامل دیگری برای ایجاد وسواس است. اما معلوم نیست که آیا این علت یا نتیجه علائم OCD است. با این حال ارتباطی بین این دو وجود دارد.

سن

به نظر می رسد نوجوانی زمانی است که افراد در معرض خطر ابتلا به OCD قرار می گیرند. هنگامی که شما در اوایل بزرگسالی هستید، خطر ابتلا به OCD با افزایش سن کاهش می یابد.

وضعیت تاهل

مجرد بودن به نظر می رسد یک عامل خطر برای ابتلا به OCD است. این که آیا این علت مستقیمی با OCD دارد یا خیر، معلوم نیست. از سوی دیگر، ازدواج می تواند مانند سپری در برابر استرس های زندگی باشد، بنابراین احتمال ایجاد OCD را کاهش می دهد.

شیوه تربیت

در پیدایش گسترش وسواس براى شیوه تربیت والدین نقش فوق العاده‏ اى را باید قایل شد. بررسی ها نشان می ‏دهد مادران حساس و کمال جو به صورتى ناخودآگاه زمینه را براى وسواسى شدن فرزندان فراهم می ‏کنند ومخصوصا والدینى که رفتار طفل را بر اساس ضابطه خود به صورت دقیق می خواهند و انعطاف پذیرى کمترى دارند در این رابطه مقصرند. تربیت‏ خشک و مقرراتى در پیدایش و گسترش این بیمارى زیاد مؤثر است. نحوه از شیر گرفتن کودک به صورت ناگهانى، گسترش آموزش مربوط به نظافت و طهارت و کنترل کودک در رفتار مربوط به نظم و تربیت و دقت او هم در این امر مؤثر است.

عده ‏اى از بیماران وسواسى کسانى هستند که دائما این عبارت به گوش شان خورده است که: آدم بى عرضه ‏اى هستى، لیاقت ندارى، در خور آدم نیستى، به درد زندگى نمی خورى… و از بابت عدم لیاقت ‏خود توسط والدین، مربیان، خواهران و برادران ارشد سرکوفت‏ شنیده و تنبیه شده‏ اند. این گونه برخوردها بعدا زمینه را براى ناراحتى عصبى و یا وسواس آنها فراهم کرده است.

مرکز روانشناسی اکسیر تمام خدمات خود را به صورت حضوری و غیر حضوری به شما عزیزان ارائه می دهد در ضمن به افرادی که تحت پوشش بیمه های طرف قرارداد با اکسیر هستند خدمات رایگان ارائه می دهد؛ جهت کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.

مشاوره آنلاین اکسیر

درمان فشرده برگن برای اختلال وسواس

افراد زیادی هستند که سال های زیادی از اختلال وسواس فکری عملی رنج می برند؛ این اختلالی موذی و بی رحم است. درمان کوتاه مدت و فشرده چقدر می تواند به این افراد کمک کند؟ به نظر می رسد که جواب این سوال “زیاد” است. در بیمارستان دانشگاه Haukeland در برگن، نروژ، یک برنامه درمان برای OCD وجود دارد که واقعا فشرده، کوتاه و چهار روزه است. این درمان نوعی اکسپوزتراپی بود که دو روانشناس نروژی طراحی کرده بودند، Gerd Kvale و Bjarne Hansen.

این پروتکل چهار روزه، اخیراً توجهات بین‌ المللی را به دلیل کارآمدی روش، به سمت خود جلب کرده است. ماه پیش، مجله تایم اسم این دو روانشناس را جزو ۵۰ فرد تأثیرگذار در حوزه‌ سلامت و درمان قرار داد.

اویتال فالک، روانشناس بالینی که برنامه درمان فشرده برای OCD و اضطراب را در کالج پزشکی Weill Cornell و New York Presbyterian هدایت می کند، می گوید:

«شگفت انگیز است که در زمان کم می توانید این همه کار انجام دهید. درمان وسواس معمولا جلسات هفتگی یک ساعته در طول چند ماه لازم دارد، و پزشکان بیشتر از درمان متمرکز استفاده می کنند. درمان فشرده، در کل توجهات بیشتری را در قالب‌ های متفاوت به سوی خود جلب کرده است که می‌تواند سه ساعت در هفته در هر جایی باشد. ۱۰ تا ۱۲ ساعت در هفته، در برگن، همه‌ کارها را در چهار روز انجام می‌دهد.»

در ژوئن ۲۰۱۲ اولین گروه از بیماران مورد آزمایش قرار گرفتند و نتایج همان طور که انتظار می رفت، بهبود زیاد در وسواس شرکت کنندگان بود.

مقاله مرتبط: درمان وسواس فکری

روش کار در سه مرحله

درمان برگن در سه مرحله کار می‌کند؛ در روز اول، درمانگران اطلاعاتی را راجع به اختلال وسواس اجباری در اختیار بیماران قرار دادند و به آن ها کمک کردند تا برای قرار گرفتن در معرض تحریکات در دو روز بعد آماده شوند. در طول قسمت پروتکل مواجه، افراد با ترس‌ هایشان مواجه شدند؛ به عنوان مثال اگر کسی از آلودگی می ترسید، محققان شیئ را به او دادند که آلوده بود و باعث اضطراب او می شد و سپس خود را مجبور به لمس آن کند.

” ما بیماران را تشویق می کردیم تا به لحظاتی فکر کنند، که در آن‌ احساس می‌ کنند میل به کنترل کردن یا کاهش اضطراب یا ناراحتی، به وجود آمده، و برای استفاده از این‌ ها به عنوان نقاط عطف تغییر، تلاش نمایند”.

شرکت‌کنندگان روز آخر را صرف برنامه‌ ریزی، برای چگونگی تثبیت تغییرات رفتاری کسب شده در طول درمان پس از ترک کلینیک کردند.

دو روز وسطی در واقع یک جلسه‌ ی درمانی طولانی مدت بود، یکی از جنبه‌ هایی که متد برگن را اثرگذار می‌ سازد. همراه با درمان ERP، استفاده از تکنیک LET است، که یک روش تشویق افراد مبتلا به OCD است تا به طور خاص به لحظات اضطرابی توجه کنند. این تکنیک، پایه اصلی درمان برگن را تشکیل می دهد. فرمت درمان منحصر به فرد است، گروهی از سه تا شش درمانگر به عنوان یک تیم، با تعدادی برابر از بیماران، کار می کنند. این ساختار مهم است؛ چون هر فردی درمان مناسب خودش را دریافت می‌کند و در عین حال شاهد پروسه‌ یکسانی است که بقیه‌ بیماران هم آن ها را می‌ گذرانند.

مرکز روانشناسی اکسیر شهرک غرب