بازی درمانی و اتاق بازی درمانی
بازی درمانی یکی از روش های موثر در درمان مشکلات رفتاری و روانشناختی کودکان است. به طور کلی بازی نقش موثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می توان به بسیاری از ویژگی ها، مسائل رشدی و هیجانی کودک پی برد.
نحوه درگیر شدن هر کودک در حین بازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده کرده و به تخلیه هیجانی و حل و فصل مشکلات کودک در زندگی عادیش اقدام می نماید. اواع مشکلاتی که ریشه در احساسات، هیجانات کودک و سازگاری او با محیط دارند، را می توان با این روش درمان نمود.
مرکز روانشناسی اکسیر تمام خدمات خود از جمله مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره طلاق، مشاوره جنسی و … را به افرادی که تحت پوشش بیمه بانک های طرف قرارداد اکسیر هستند رایگان ارائه می دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
در فرایند رشد، کودکان نیازها و مشکلاتی دارند که بیشترشان از سوی والدین، آن چنان که باید درک و پاسخ داده نمی شود. پس باید، یک راه ارتباطی سازگار با کودک یافت. راهی که بزرگسالان برای بیان نیازها به کار می گیرند، سخن گفتن در مورد مشکلات است. بنابراین، باید روشی را برگزید که به اندازه سخن گفتن به کودکان یاری رساند. بازی یکی از راه هایی است که کودک به کمک آن سخن می گوید، درست مثل بزرگسالان. احساسات خود را نشان می دهد، روابط خود را می گستراند، تجربیاتش را می نمایاند، آرزوهایش را فاش می سازد و به خود شکوفایی می رسد.
بازی کردن تاثیر مستقیمی بر روی رشد فکری کودک دارد. همچنین می تواند بر روی یادگیری کودک نیز اثر گذار باشد. این موضوع امروزه تا حدی مورد توجه متخصصان قرار گرفته که علمی به نام علم بازی درمانی به وجود آمده است.
تعریف بازی
به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدف داری که به صورت فردی یا گروهی انجام پذیرد و موجب کسب لذت و اقناع نیازهای کودک شود بازی می گویند.
نقش بازی در رشد اجتماعی کودک
- موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد.
- موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود.
- همکاری؛ همیاری و مشارکت کودک توسعه می یابد.
- بارعایت اصول و مقررات آشنا می شود.
- همانند سازی با بزرگسالان را می آموزد.
- با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می کند.
- رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه می کند.
- قدرت ابزار وجود پیدا می کند و از ترس؛ کمرویی و خجالت بیهوده رها می شود.
- حمایت از افراد ضعیف را می آموزد.
نقش بازی در رشد عاطفی کودک
- نیاز به برتری جویی را ارضا می کند.
- موجب ابراز احساسات عواطف ترس ها و تردیدها؛ مهرو محبت؛ خشم و کینه و نگرانی ها می شود.
- تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می کند.
- ((برون نگری)) کودک را افزایش می دهد.
نقش بازی در رشد جسمی کودک
- موجب رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضای مختلف بدن می شود.
- باعث تقویت حواس کودک می شود.
- نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.
- کودک به توانمندی های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.
نقش بازی در رشد ذهنی کودک
- در یاد گیری زبان نقش بسزایی دارد.
- در رشد هوشی کودک بسیار مؤثر است.
- با مفاهیم ساخت؛ فضا و شکل آشنا می شود.
- رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می شود.
- موقعیت استفاده از قوه ی تخیل در کودک به وجود می آید.
- زمینه ی بهتری برای تفکر فراهم می کند.
اتاق بازی درمانی در مرکز مشاوره اکسیر
مطالب مرتبط : چرا خانواده ها از بازی درمانی کودکان غافلند !
انواع بازی ها
– بازی های اکتشافی
این بازی ها سبب چالاکی و افزایش مهارت های حسی و حرکتی و تقویت سیستم عصبی کودک می شود. از جمله این بازی ها می توان به تخته تعادل هماهنگی مغز در استخر توپ، نقاشی با انگشت و کولاژ اشاره کرد.
– بازی های عاطفی اجتماعی
کودکان از طریق این نوع بازی ها احساسات، ناکامی ها و اضطراب های خود را بیان می کنند. بیان احساسات به روش صحیح و موثر باعث افزایش قدرت سازگاری می شود. به کمک این بازی ها کودک مهارت هایی مانند عزت نفس، اعتماد به نفس، خودآگاهی، استقلال، ارتباط موثر با دیگران، همکاری و مسئولیت پذیری را می آموزد. بازی های خیالی، سینی شن، ایفای نقش، داستان سازی از جمله بازی های عاطفی اجتماعی هستند.
– بازی های ذهنی (هوشی)
رشد و تکامل ذهن کودک بیش از سایر جنبه ها مورد توجه همگان است؛ زیرا یادگیری یک فرایند ذهنی است. کودک به کمک بازی های ذهنی از طریق دست کاری اشیا و تماس با محسوسات حقایق را کشف کرده و از این راه تجربه می آموزد. بازی با مکعب ها، کارت های حافظه، دومینوها، سازه ها، ساختنی ها، مک های مغناطیسی، دیوارک ها و بازی های کلامی از جمله این بازی ها هستند.
مطالب مرتبط : شن بازی یا شن درمانی
مطالب مرتبط :بازی برای درمان کودکان بیش فعال
مطالب مرتبط : بازی درمانی و ارتقا عملکرد کودک
مطالب مرتبط : بازی های مناسب برای کودکان مبتلا به اوتیسم
انجمن کارشناسان بازی درمانی انگلستان (BAPT) درسال ۱۹۹۲ تاسیس شد تا برنامه‌هایی تنظیم کند و با هدایت کارشناسان بازی درمانی و کارفرمایان آن ها، به ثبت اطلاعات این کارشناسان و ساماندهی آموزش بازی درمانی بپردازد.
دلایل بهره گیری از روش بازی درمانی
به این دلیل که رشد زبانی کودکان دیرتر از رشد شناختی آن ها انجام می پذیرد، راه ارتباطی آنان با محیط پیرامون خویش، تنها بازی است. در بازی درمانی اسباب بازی ها به سان واژه های کودکان هستند و بازی هم زبان آن ها.
بازی درمانی مانند روان درمانی و مشاوره برای بزرگسالان است. تجربیات عمده هیجانی می تواند در نهایت امنیت و آرامش از راه نمادهای خیالی و اسباب بازی ها بیان شود. به کارگیری اسباب بازی ها، کودکان را در نمایاندن اضطراب، ترس، خیالات و احساس گناه خویش توانا می سازد. در این فرایند (بازی درمانی) کودک، احساسات خود را آزادانه ابراز می کند، چرا که این روش کودکان را از خودشان، تجربیات و پیشامدهای روزمره شان جدا می کند. کودکان خود را در بازی نشان می دهند و می آموزند که چگونه با موقعیت های گوناگون روبرو شوند.
کاربردهای بازی درمانی
انواع اختلالاتی را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک، سازگاری او با محیط و … دارند، می‌توان با این روش درمان کرد. افسردگی کودکان، ترس های کودکان، مشکلات رفتاری که ریشه اضطرابی دارند شب ادراری، ناخن جویدن، دروغ گفتن، پرخاشگری و … را می‌توان با استفاده از این روش حل کرد.
بازی درمانی چه مدت به طول می انجامد؟
دوره ی درمانی بعضی از کودکان کوتاه است (به عنوان مثال ۱۲ جلسه). اما در صورتی که مشکلات کودک پیچیده باشد یا مدتی طولانی دچار تنش باشد، به جلسات درمانی بیشتری نیاز خواهد بود. در چنین وضعیتی، بعضی کارشناسان به مدت دو سال یا بیشتر به درمان کودک می‌پردازند. بیشتر جلسات، هفته ای یکبار برگزار می شود و برگزاری منظم آن ها در یک روز ویژه و ساعت و مکان مشخص، در جلب اعتماد کودک بسیار مهم است. جلسات برنامه‌ریزی نشده و نامنظم می تواند پیشرفت درمان کودک را مختل کند.
خانم دکتر مونا فلسفی در مورد نقش بازی درمانی توضیحاتی را در این ویدئو خواهند داد
مطالب مرتبط : اتاق بازی درمانی چیست و چه اتفاقی در آن می افتد ؟
اصول اولیه‌ای که درمانگران حین بازی درمانی رعایت می‌کنند
- ترغیب نمی کنیم: مثلاً نمی‌گوییم «اطمینان دارم که تو این کار را انجام می دهی».
- حمایت نمی کنیم: مثلاً نمی‌گوییم «من به تو کمک می کنم تا تو این کار را انجام دهی».
- فشار وارد نمی کنیم: مثلاً نمی‌گوییم «سعی کن مثل دیگران این کار را انجام دهی».
- در اتاق بازی بچه آزاد است تا هر کاری که خواست انجام بدهد و هر بازی که انتخاب کرد، بکند. اولین مکالمه از سوی بچه شروع می شود و درمانگر، گفتار بچه را عیناً فقط با تغییر ضمایر و افعال به خودش برمی گرداند.
- اگر مکالماتی بین مربی و کودک در اتاق بازی انجام می شود نباید جلوتر از احساس کودک باشد چون این دخالت در تبیین احساس درونی کودک است. مثلاً کودک می گوید من در اینجا از انجام هیچ کاری نمی ترسم و هرکاری که می خواهم انجام می دهم. مربی رو به کودک کرده و می گوید: تو اینجا از انجام هیچ کاری نمی ترسی و هر کاری که دوست داری انجام می دهی (ولی در بیرون، مقررات به تو اجازه چنین کاری نمی دهند). این جمله واپسین در واقع دخالت در تبیین احساسات کودک است و نباید در اتاق بازی درمانی گفته شود.
- در مواقعی هم درمانگر نباید سکوت کند، مثلاً زمانی که کودک در شخصیت خود شک کرده و می گوید: «من خیلی عروسک بازی را دوست دارم، من همیشه دوست داشتم یک دختر بودم.» در چنین لحظه‌ای مربی باید شخصیت و هویت کودک را برایش قطعی کرده و بگوید: «تو دوست داشتی دختر باشی در حالی که یک پسری.
- در مواردی که کودک عمل تخریبی را در اتاق بازی انجام می دهد، رفتار مربی بسیار مهم است. اصولاً کودکان در چنین شرایطی به صورت مربی یا درمانگر نگاه می کنند تا عکس العمل او را دریابند. جمله‌ای که درمانگر می تواند بگوید این است که: «تو فکر می کردی من برای این کار تو را سرزنش می کنم، مگر نه؟» و مددجو می فهمد که شما در اینجا این کار را انجام نمی دهید، در حالی که آن کار غلط بوده است و شما نباید در آن مقطع مانع او شوید.
گرفتن وقت مشاوره از اکسیر
۷۷۸۸۲۸۱۷
۷۶۷۱۰۶۹۳
اصول بازی درمانی
اسکلاین در سال ۱۹۸۲ اصول پایه‌ای را برای اجرای روش بازی درمانی معرفی می کند و معتقد است بدون رعایت این اصول رابطه و شرایط اولیه برای بازی درمانی ایجاد نخواهد شد.
درمانگر باید به توسعه یک رابطه گرم و دوستانه با کودک بپردازد. این رابطه اهمیت شایان توجهی بر مؤثر بودن این روش خواهد شد. شاید درمانگر ناچار شود برای ایجاد چنین رابطه‌ای ویژگی هایی را در موقعیت بازی بپذیرد. همانطور که در شیوه های روان درمانی بزرگسالات ایجاد رابطه مفید بسیار ضروری و در واقع اساس کار است، در بازی درمانی کودکان نیز ایجاد چنین رابطه ای گام اول در شروع درمان است و بدون آن هیچ پیشرفت در کار درمان به وجود نخواهد آمد.
درمانگر پذیرش بدون قید و شرط از کودک داشته باشد. به عبارتی کودک بدون در نظر گرفتن ویژگی های خوب و بدی که دارد یا کارهای خوب و بدی که دارد مورد پذیرش قرار بگیرد. عکس این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که درمانگر والدین یا اطرافیان به کودک چنین می گویند. چون این کار بد را انجام دادی دیگر دوستت ندارم، گفتن چنین مطالبی به کودک یا ایجاد شرایطی که چنین پیغامی را به کودک برساند، در کودک احساس پذیرش بدون قید و شرط را خدشه دار می‌سازد. کودک لازم است احساس کند او را بدون در نظر گرفتن کارهایش دوست دارند، او موجود ارزشمندی است و اگر تنبیهی اتفاق می افتد کاری که توسط او انجام گرفته زشت بوده و نه شخصیت او. بر این اساس درمانگر تلاش می کند در طول جریان بازی درمانی چنین احساسی را در کودک زنده کند.
باید شرایط و موقعیتی حاکی از احساس آزادی برای کودک بوجود بیاید. بازی درمانگر این کار را با کنار گذاشتن روشهای محدود کننده سخت گیرانه انجام می دهد، تا کودک احساس آزادی کند. این آزادی ، آزادی در عمل و رفتار و همچنین آزادی در احساس را شامل می شود. به طوری که بتواند احساست خود را بدون احساس محدودیت ظاهر سازد. به عنوان یک مثال در یک جلسه بازی درمانی کودک چنین آزادی را احساس می کند که عروسک کوچکی را که نمادی از برادر کوچکتر است، مفصلا کتک بزند.
درمانگر حضور فعال و عملکرد سریعی در جریان درمان دارد. بر حسب شرایط و موقعیت هایی که پیش می آید رفتارهایی که از کودک سر می زند به موقع وارد عمل می شود و با مداخله مثلا تفسیر احساسات و استفاده از رفتارهای جایگزین به کودک کمک می کند.
درمانگر توانایی های کودک را مهم و با اهمیت می شمارد و تلاش می کند و در فرصت های مناسب از آن ها برای حل مشکل استفاده کند. درمانگر برای این کار باید تلاش زیادی در جهت شناخت کودک و به ویژه توانایی های او انجام دهد و زیرکانه از این توانایی ها به نفع کودک استفاده کند. به عبارتی به صورت فعالانه‌ای کودک را در جریان درمان شرکت می دهد و با تأکید بر مهارت های او، او را در جریان درمان بطه ور مسئولانه هدایت می کند.
در شرایطی که در جریان بازی درمانی ایجاد می شود بیشترین نقش اولیه را کودک ایفا می کند. کودک شرایط بازی را می سازد و بازی درمانگر به عنوان هدایت کننده و تفسیر کننده روش های او را پیگیری می کند. درمانگر هیچ نوع بازی و شرایطی را برای کودک القا نمی کند و کودک را آزاد می گذارد تا به بازی بپردازد و درمانگر آن هوشیارانه بازی او را مورد بررسی قرار می دهد و از آن برای درمان کودک استفاده می کند.
درمانگر تلاش نمی کند که فرآیند درمان را سرعت ببخشد. بازی درمانی به صورت تدریجی ادامه و گسترش می یابد تا به نتیجه مورد نظر برسد.
در کنار آزادی و اختیار عمل که کودک در جریان بازی دریافت می دارد محدودیت هایی تنها با هدف نزدیک سازی درمان به دنیای واقعی اعمال می شود و توجه کودک را به مسئولیت خود و احساسات خود جلب می نماید.
دکتر حانیه صالحیان در رابطه با اسباب بازی های مناسب برای رشد نوزادان و کودکان نوپا و همچنین ابزارهای مناسب برای رشد شناختی صحیح کودکان توضیحات ارزنده ای داده اند. مرکز مشاوره اکسیر شما را به دیدن این ویدئو دعوت می کند.
محیط بازی‌درمانی
محیط بازی باید ثابت باشد و در واقع شامل یک محدوده بسته که عمدتاً یک اتاق مخصوص است که از لحاظ روشنایی و دما در جای مناسبی از ساختمان قرار داشته باشد. بچه‌ها باید در محدوده اتاق بازی کنند و هیچ یک از اسباب بازی ها را نباید از اتاق خارج کنند.
برای هر جلسه درمان یکسری اسباب بازی از قبل تهیه می شود و در نظر گرفته می شود که عمدتاً شامل نوزاد عروسکی، بطری شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان عروسکی، تفنگ عروسکی، تعدادی عروسک های کاغذی که بیانگر اعضای خانواده باشد، خانه عروسکی، خمیرهای بازی و توپ است که در اختیار بچه ها قرار داده می شود و می گوییم: ((هر بازی که دوست داری انجام بده)).
بازی درمانی چگونه می تواند به کودک کمک کند؟
بازی برای رشد اجتماعی، احساسی، شناختی، فیزیکی، زبانی و پرورش خلاقیت همه ی کودکان حیاتی است. بازی سبب تحکیم آموخته‌ها در تمامی کودکان و نوجوانان حتی برای آن هایی که در برقراری ارتباط گفتاری مشکل دارند، می شود. بازی درمانی به روشهای مختلف به کودکان کمک می کند.
کودکان از راه بازی، پشتیبانی عاطفی دریافت می کنند و مطالب زیادی درباره ی احساسات و اندیشه‌های خود می آموزند. گاهی تجربه های سخت و آسیب‌زای گذشته را در بازی‌های خود دوباره به نمایش می گذارند تا درک درست تری از آن ها به دست آورند و بتوانند تسلط بیشتری بر آینده داشته باشند.
همچنین می توانند بیاموزند که چگونه روابط و کشمکش‌های شان را با شیوه های بهتری مدیریت کنند. بازی درمانی می تواند نتایجی کلی، مانند کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس یا نتایج خاص، همچون تغییر رفتار و بهبود روابط با اعضای خانواده و دوستان داشته باشد.
فرایند بازی درمانی اکسیر
در این فرایند، کودک احساسات گوناگونی همانند ترس، رضایت، خشم، شادی، شکست، ناکامی و … را مانند بزرگسالان ابراز می کند. کودکانی که توان بیان شفاهی داشته باشند این احساسات را نشان می دهند. اما کودکانی که نمی توانند به صورت گفتاری این احساسات را بیان کنند در قالب اسباب بازی ها این کار را انجام می دهند. این فرایند یک رابطه بین کودک و درمان گر است که به کودک اجازه می دهد در شرایط کنونی زندگی کند و در جریان بازی تجربیاتش را بنمایاند.
بازی درمانی به درمان گر کمک می کند که جهان کودک را درک کند. این رابطه درمانی، منجر به رشد صحیح کودک و حفظ سلامت روانی او می انجامد. درمان گر می تواند به سادگی به دنیای کودک راه یابد. اگر کودک، پرخاشگر باشد، پرخاشگری خود را از راه یورش به درمان گر یا تیر اندازی با اسلحه اسباب بازی خود و گاه رفتارهایی از این دست نشان می دهد. در این فرایند می توان به کودک آموخت که بر خشم خود چیره شود. بازی درمانی به کودکانی که نیاز به پرورش و بهبود حافظه، توجه، تمرکز، و یادگیری دارند از طریق بازی های مخصوص حرکتی و فکری کمک می کند این مهارت ها را ارتقاء دهند و در امر تحصیل و یادگیری موفقیت های بیشتری کسب کنند.
گروه تخصصی بازی درمانی مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی اکسیر
دریافت وقت مشاوره کودک
ثبت ديدگاه