استرس، تنش یا فشار عصبی، هرمحرکی که در افراد ایجاد تنش کند، استرس زا محسوب می گردد. استرس گاهی واکنش به فشار دنیای بیرون (اجتماع، محیط کار، خانواده، دوستان و …) یا دنیای درون (تمایل به موفقیت، میل به پذیرفته شدن و..) باشد.
استرس یک پاسخ رفتاری ، جسمی و روانی به عامل استرس است.
هنگام وارد شدن استرس بدن واکنش هایی از خود نشان می دهد تا تعادل از دست رفته را بازگرداند. درحقیقت به دلیل بروز این واکنش ها ما متوجه می گردیم که فرد دچار استرس است. بدن انسان استرس و عوامل ایجاد کننده آن را به عنوان یک تهدید تلقی می نماید و به طور طبیعی در مقابل آن عکس العمل دفاعی (واکنش) نشان می دهد و قوای فرد را برای رو به رو شدن با آن بسیج و ارگانیزم حالت آماده باش پیدا می کند.
ساختار شخصیتی فرد طرح واره های وی و برداشت کلی او از مفهوم زندگی و نیز به میزان سلامت روانی فرد بستگی دارد.عوامل متعددی اعم از درونی و بیرونی و یا محیطی در پاسخ به استرس موثر هستند و افراد در شرایط متفاوت به عوامل استرس زا واکنش های متفاوت نشان می دهند.
طبق گفته هانس سلیه : هر استرس یک جوشگاه دایمی در بدن به جای می گذارد و ارگانیزم برای بقای حیات خود در مقابل این موفقیت های پر استرس بهایی به قیمت پیر شدن خود می پردازد.
مراحل مختلف سازگاری عمومی
– مرحله هراس یا هژار:
اولین عکس العمل به استرس تشخیص یک تهدید توسط بدن و آماده شدن برای مقابله با آن است.
در واقع جنگ و گریز از همان ابتدا آغاز شده است.
– مرحله مقاومت:
در این مرحله منابع استرس از بین رفته، شدت استرس کاهش یافته یا محو می شود، هومواستاز به وضعیت طبیعی و یا قبل از شروع استرس بر می گردد و ارگانیزم وارد مرحله بازسازی و ترمیم و تعادل می گردد. در واقع اگر عوامل استرس زا ادامه یابند بدن وارد فاز مقاومت و برانگیختگی دایمی می گردد، اگر تداوم یابد یا عوامل استرس زا مرتبا تکرار شوند بدون اینکه ارگانیسم فرصت ترمیم پیدا کند، بدن وارد فاز بعدی یا خستگی می شود.
– مرحله خستگی:
اگر استرس ادامه دار باشد به تدریج مقاومت بدن کاهش می یابد و انرژی لازم نیز تحلیل می رود و نهایتا خستگی آدرنال عدم سازگاری و اختلال عملکرد ارگان ها بروز می کند. این مرحله سلامتی عمومی فرد را خدشه دار کرده و شخص به لحاظ جسمی و روانی در خطر بیماری قرار می گیرد.
استرس شغلی
چگونه استرس شغلی به وجود می آید؟ هنگامی که فرد در محیط کار با باید ها و نباید هایی رو به رو می شود که تطابقی با ظرفیت های کنونی یا نیاز ها و خواسته هایش ندارد، دچار ناهماهنگی و تعارض می شود و تنها راه کاهش آن سازگاری شخص با شرایط تازه است.
منابع استرس شغلی
الف)عوامل و خصوصیات فردی
ب)عوامل و شرایط کاری
واکنش افراد در مواجهه با استرس به دو صورت بروز می کند(جکس و بییر)
۱- واکنش های روانی: مانند اضطراب، خشم، ناکامی و نا رضایتی شغلی
۲- واکنش های جسمانی: مانند سیگار کشیدن، فشار خون بالا و غیره
عوامل ایجاد کننده استرس شغلی
۱- عوامل سازمانی (سیاست ها، ساختار ها، شرایط محیطی، مراحل و فرایند ها)
۲- عوامل گروهی (عدم انسجام گروهی، عدم حمایت اجتماعی)
۳- عوامل فردی (ابهام و تعارض نقش در سازمان)
۴- عوامل فرا سازمانی
مقابله با استرس
الف) حذف یا کاهش عوامل استرس زا:
حذف یا کاهش عوامل استرس زا به طور کامل یا تا حد ممکن می تواند آسان ترین و در عین حال سخت ترین راه برای مقابله با فشار های زندگی باشد.
ب) تغییر نگرش نسبت به عوامل استرس زا:
تغییر نگرش ساده به نظر می رسد اما تعداد کمی قادر به انجام آن براحتی هستند. به محض روبرویی با یک مشکل به خود بگوییم “چنین برداشتی از این قضیه بر من اثر نامطلوبی دارد. پس بهتر است به طور دیگری به آن نگاه کنم.”
ج) توسعه و افزایش مکانیسم های مقابله با استرس:
مکانیسم های مقابله ای، الگوهای فکری یا عادت های رفتاری هستند که اثر استرس زا ها را کاهش می دهند یا خنثی می کنند. مکانیسم ها به شخص کمک می کند که احساسات خود را راحت تر کنترل کند و در برار وضعیت های استرس زا به شکل بهتری عکس العمل نشان دهد.
**مکانیسم های مقابله ای نادرست: فراراز عامل استرس زا یا فراموش کردن آن برای مدتی کوتاه می باشد. مانند: مشروبات الکلی، داروهای نسخه ای، نیکوتین، کافیین
**مکانیسم های مقابله ای درست: آرام کردن بدن، شل کردن و آ رام کردن ماهیچه ها، کشیدن عضلات، تجسم، خواب، آرام کردن ذهن، در میان گذاشتن افکار و احساسات خود با دیگران، مدیریت زمان، فعالیت فیزیکی، ماساژ، خندیدن و… می باشد.
ثبت ديدگاه