اصطلاح اعتیاد رفتاری، مانند اعتیاد به الکل یا مواد مخدر به وابستگی شدید به ماده ای خاص اطلاق نمی شود. اما اگر تعریف شما از اعتیاد، استفاده مکرر از ماده ای مخدر علی رغم آگاهی از عواقب آن است.

باید بدانید که تعریف اعتیاد رفتاری هم چیزی در همین حدود است. در بررسی هایی که به منظور درمان اعتیاد های رفتاری صورت گرفته، مشاهده شده است که وابستگی به رفتاری خاص نظیر سکس، قمار یا بازی های رایانه ای در این افراد مثل وابستگی معتادان به ماده اعتیاد آور است.

آیا می دانید؟

اعتیاد رفتاری، به عنوان یکی از فرایند های اعتیاد طبقه بندی شده است و شامل فعالیت هایی مانند سکس، قمار، ولخرجی و ورزش می شود. همانطور که اعتیاد به الکل و مواد مخدر به عنوان اعتیاد به مواد مخدر طبقه بندی شده است. تفاوت اساسی این دو در چیزی است که شما به آن وابستگی و اعتیاد پیدا می کنید. در اعتیاد رفتاری، در واقع شما به فرایند یا طرز انجام یک عمل خاص اعتیاد و وابستگی پیدا می کنید.

دلایل اعتیاد رفتاری

در اغلب موارد علائم اعتیاد رفتاری، شبیه به اعتیاد به مواد مخدر است. دلیل این امر آن است که در این نوع اعتیاد، رفتاری خاص می تواند خلق و خو یا وضعیت هیجانی شما را با ایجاد حالت سرخوشی تغییر دهد. هنگامی که شما درگیر انجام یک فعالیت اعتیادآور هستید، در مغزتان آدرنالین یا سروتونین ترشح می شود. حالت سرخوشی یاد شده حاصل ترشح این مواد است. پس از آن مغز شما بدون توجه به هرگونه عواقب منفی تلاش می کند تا دوباره این مواد را ترشح کند. درمان اختلالات رفتاری هم روی همین نیاز مکرر به انجام دوباره عملی خاص تمرکز می کند.

آیا می دانید؟

اگر یک عمل اعتیادآور را به طور منظم انجام دهید، ممکن است در نتیجه انجام آن احساس سرخوشی کنید. این امر به این معنی است که دفعات بعد برای رسیدن به اثر دلخواه، مجبور شوید شدت فعالیت یا دفعات انجام آن را افزایش دهید. اعتیاد رفتاری، اغلب با خطر افزایش سطح دوپامین همراه است.
این نوع اعتیاد می تواند شامل همه رفتارهایی که جزیی از زندگی روزمره ما هستند، باشد؛ مثل غذا خوردن، سکس، قمار و بازی های رایانه ای. هر وقت احساس کردید که روی انجام عملی خاص کنترل ندارید یا نمی توانید آن را متوقف کنید، باید در مورد اعتیاد به آن نگران شوید.

نشانه ها و علائم اعتیاد رفتاری

همانند اعتیاد به مواد مخدر، اعتیاد رفتاری هم از طریق برخی از نشانه و علائم قابل رویت است. معمولاً مراجعه به متخصص برای درمان اعتیاد رفتاری، با مشاهده چند مورد از نشانه های زیر ضروری است:

  • افزایش تعداد دفعات یا طولانی شدن زمان انجام یک فعالیت نسبت به زمان و دفعات از پیش تعیین شده
  • نیاز مداوم به انجام یک فعالیت
  • یک یا چند تلاش بی نتیجه برای توقف، کاهش یا کنترل یک فعالیت
  • صرف قسمت اعظم روز برای انجام فعالیت، آماده شدن برای انجام یک فعالیت یا درگیر بودن با اثرات آن
  • اشتغال ذهنی به خود فعالیت یا اقدامات لازم برای انجام آن
  • بی توجهی به سایر فعالیت ها و مسئولیت ها به منظور صرف زمان بیشتر برای انجام فعالیتی خاص
  • کناره گیری از دوستان و خانواده به منظور احساس راحتی هنگام انجام فعالیتی خاص
  • متوقف نکردن فعالیتی خاص با وجود عواقب منفی ناشی از آن
  • افزایش شدت یا دفعات انجام فعالیت برای رسیدن به همان اثر
  • احساس بی قراری، اضطراب، تحریک پذیری و خشم هنگام ترک عمل

آیا می دانید؟

تلاش برای ترک اعتیاد رفتاری تنها با تکیه بر نیروی اراده، اغلب بی اثر است. زیرا افراد با اعتیاد رفتاری باید یاد بگیرند که چگونه رفتارهای مخرب خود را با رفتارهای سالم تر جایگزین کنند. بخشی از جایگزینی شامل تغییر در افکار و گاهی تغییر در افرادی است که با آن ها معاشرت می کنید. موفقیت در این امر مستلزم شرکت در برنامه های درمانی است که فرد را برای حمایت و تشویق می کنند.
نقطه آغاز درمان هر نوع اختلال رفتاری، پذیرفتن این اختلال از سوی فرد است. همان طور که انکار این امر از طرف بیمار مانع از هرگونه پیشرفت در درمان اختلالات رفتاری است.

اعتیاد رفتاری

انواع اعتیاد های رفتاری

اعتیاد رفتاری می تواند شامل هر یک از رفتارهای روزمره ما باشد. به همین خاطر نمی توان اعتیاد رفتاری را به فعالیت هایی خاص یا افراد خاص محدود کرد. با این حال برخی از رفتارها هستند که اعتیاد به آن ها بسیار شایع تر از بقیه است:

  – عشق

اعتیاد به عشق، اغلب به معنای تمرکز روی عشق و احساس محبت است؛ آن هم هنگامی که عشق و محبت عاقلانه نیست. این اصطلاح در مورد افرادی صدق می کند که به ماندن در یک رابطه یا دوست داشتن فردی احساس نیاز می کنند، بدون توجه به استحقاق آن فرد یا اینکه هزینه های شخصی این دوست داشتن چقدر است. در اینگونه موارد فرد تلاش می کند که خود را کاملاً به آنچه که معشوق اش دوست دارد، تبدیل کند. این امر به معنای این است که فرد حتی حاضر است رفتارهای منفی نظیر سوء استفاده را هم تحمل کند. نوع دیگری از این نوع اعتیاد رفتاری، هنگامی است که فرد نتواند پایان یک رابطه را هضم کند. این نوع اعتیاد به عشق، منجر به وسواس یا تعقیب و گریز می شود.

  – قمار

قمار یک رفتار اعتیادآور است که نشانه های اعتیاد به آن بسیار شبیه نشانه های اعتیاد به موادمخدر است. مثل یک معتاد به موادمخدر، قمارباز هم کنترلی روی رفتار خود ندارد و بدون توجه به عواقب کار، همه امیدش را روی بازی یا حرکت بعدی می گذارد. هوسی که قمار برای یک فرد معتاد به قمار همراه دارد کاملاً مثل تمایل به مصرف موادمخدر برای یک معتاد است.

  – غذا

مواد غذایی می تواند منجر به پرخوری اجباری در فرد شود که زندگی فرد را در همان مسیری قرار می دهد که زندگی یک معتاد در آن قرار دارد. محققان دریافته اند که کمبود دوپامین در مغز می تواند به تمایل فرد برای خوردن غذا به منظور تولید دوپامین منجر شود.

  – سکس

این نوع اعتیاد رفتاری، اغلب با نشانه های سایر اعتیادها همراه است. نشانه هایی مثل تفکر وسواس گونه به سکس، عدم کنترل روی تمایل به سکس و اعمال مربوط به آن و تغییر عادات و سبک زندگی به منظور صرف وقت بیشتر برای سکس.

  – خرید

تحقیقات محدودی درباره این نوع اعتیاد انجام شده است، اما روشن است که برخی از افراد بدون کنترل و از روی اجبار خرید می کنند و به تاثیرات و عواقب منفی آن روی سایر جنبه های زندگیشان توجه نمی کنند. افرادی که از این نوع اعتیاد رنج می برند هم در نتیجه رفتارشان در معرض برخی از بیماری های روانی مثل افسردگی، احساس گناه و اضطراب قرار می گیرند.

  – بازی های رایانه ای

اعتیاد به بازی های رایانه ای هنگامی موضوعیت پیدا می کند که بازی کردن دیگر به منظور سرگرمی و گذراندن اوقات فراعت نباشد و اهمیتش بیشتر از کار، مدرسه، خانواده و دوستان شود. اگر فرد نتواند بازی های رایانه ای را متوقف کند یا کاهش دهد، باید درباره اعتیاد به این رفتار سرگرم کننده نگران شود.

 

مرکز روانشناسی اکسیر شهرک غرب