دروغ گویی در کودکان
یکی از عوامل دروغ گویی، ترس در کودکان است. اگر کودک به سبب راستگویی تنبیه شود، در آینده برای نجات و رهایی از مجازات به دروغگویی متوسل می‌شود. والدین و مربیان باید از هر کودک انتظاراتی داشته باشند که با واقعیات و امکانات او منطبق است در غیر این صورت دروغگویی کودک تقویت و تشدید خواهد شد. همه انسان‌ها در محدوده‌ای برابر پا به عرصه وجود می‌گذارد. هیچ‌کس از کودکی دروغ گو به دنیا نیامده است. همه انسان‌ها راه فکر کردن و توجیه اعمال خویش را از دیگران آموخته و تکامل‌یافته‌اند. درستی یا نادرستی از طریق کلمات و اعمال دیگران به ما القا می‌شود و ما این کلمات و اعمال را در ذهنیات خود تلفیق کرده، سرانجام شخصیت خود را شکل می‌دهیم.
به مثال‌هایی چند از توجیه افرادی که در مواردی دچار اشتباه شده‌اند دقت کنید: من حق داشتم که این خطاها را انجام دهم، افراد دیگر زیاد به این مسئله اهمیت نمی‌دهند هرکس دیگری هم که بود همین کار را می‌کرد. راستی شما فکر می‌کنید که این‌گونه توجیهات استادانه چگونه توسط بعضی از جوانان و نوجوانان بیان می‌شوند؟ آن‌ها این مسائل را از جامعه خودآموخته‌اند، از کسانی که با آن‌ها سروکار دارند و با ارزیابی اعمال درست و نادرست که توسط ذهنیات هر یک انجام شده است اعمال خود را با این گونه توجیهات همراه می‌سازند. به خاطر همین است که می‌گوییم والدین نقش مهمی در تکوین شخصیت فرزندان خود بازی می‌کنند و این نقش در سال‌های اولیه تربیت کودکان ارزشی به غایت والا دارد. برای اینکه فرزندان خود را راستگو تربیت کنیم ابتدا می‌بایست نسبت به اعمال خود نهایت دقت را داشته باشیم و نیز درارتباط خود با دیگران دقت کنیم، زیرا در یک جامعه معمولاً تربیت‌های متفاوتی وجود دارد. تربیت کودک می‌بایست از همان دوره طفولیت او آغاز شود، صداقت و راستگویی از مواردی است که باید قبل از سنین مدرسه به آن توجه شود. البته ما باید توجه داشته باشیم که کودک اساساً قصد فریب والدین را ندارد، ولی توجیهات او راهی برای فرار از مجازات است.
دروغ گفتن جزء رفتار کودکان
دروغ گفتن یکی از رفتارهای متداول کودکان ۴ ـ ۵ ساله است که ازلحاظ اخلاقی اشکالی ندارد. کودکان در این سن و سال معمولاً به دو شکل دروغ می‌گویند که نخستین آن خیال پردازی است، کودک با جعل داستان یا با طرح مبالغه آمیز بعضی از واقعیات، اغلب خواسته خود را با ما در میان می‌گذارد و غیرمستقیم از امیالش صحبت می‌کند. در این صورت بهتر است که پدر و مادر در تأیید خواسته کودک حرف بزنند. دروغ نوع دوم دروغ به اصطلاح مفید است، دروغی است که بزرگ‌ترها هم می‌گویند و آن را به حساب دروغ مصلحت‌آمیز می‌گذارند تا به جای نتیجه بد، نتیجه خوب بگیرند. در این مرحله از رشد کودک تنها کار درست را در خواسته خود می‌جوید و با استفاده از دروغ برای رسیدن به خواسته‌اش تردیدی به خود راه نمی‌دهد. در این موارد باید به کودک تفهیم کنیم که از راستگویی و صداقت او خوشحال می‌شویم باید بداند که دروغ و دروغگویی را دوست نداریم. باید توجه داشت که این مسئله در سنین بالاتر رفتاری ناپسند است که به کودک شخصیت ساختگی و تصنعی می‌بخشد.
هرگاه کودک شما در موقعیت نامطمئن و ناامن قرار گیرد و احساس خطر یا حقارت کند به گفتن دروغ متوسل می‌شود. کودک دروغ‌گو به گفته‌هایش ایمان ندارد و به‌طور قاطع و صریح حرف نمی‌زند، به‌تدریج اعتماد خود را به دیگران از دست می‌دهد و نسبت به اطرافیان بدبین می‌شود. متأسفانه برخورد بسیاری از والدین در این موارد با تنفر همراه است زیرا از خود سؤال می‌کنند که چرا فرزندشان دست به چنین عملی زده است؟ در برخورد با چنین مواردی والدین نباید به چشم یک آدم دروغ‌گو به کودک نگاه کنند و یا دائماً به آن‌ها ظنین باشند زیرا چنین برخوردی عواقب ناگواری را به همراه خواهد داشت. برای درمان دروغگویی شناخت علل آن کاملاً ضروری است، دروغگویی به عنوان یک مشکل علل گوناگون و متعددی دارد که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
بــــررســــــی علل دروغ گویی کودکان
همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد یکی از علت‌های دروغگویی آموزش نادرست خانواده است. در خانواده‌ای که پدر و مادر و دیگر اعضای آن همواره به یکدیگر دروغ می‌گویند نمی‌توان انتظار داشت که کودکی راستگو تربیت شود.
۱ ـ دروغگویی کودک ممکن است برای جلب توجه اطرافیان باشد. چنانچه کودکی در خانواده یا مدرسه مورد بی‌توجهی اطرافیان قرار گیرد، برای نشان دادن خود و جلب توجه آنان ممکن است به گفتن دروغ در زمینه‌های گوناگون متوسل شود.
۲ ـ کودکانی که نسبت به دوستان و اطرافیان خود احساس کمبود می‌کنند، ممکن است برای جبران کمبودها در زمینه‌های گوناگون نظیر شغل والدین، محل سکونت، وضع تغذیه، دوستان و تفریحات و سفرها به دروغ متوسل شوند و درون آشفته و نگران خود را به آن وسیله به طور موقت تسکین دهند.
۳ ـ ترس نیز از دیگر عواملی است که موجب دروغگویی می‌شود. اگر کودک به سبب راستگویی تنبیه شود، در آینده برای نجات و رهایی از مجازات به دروغگویی متوسل می‌شود. باید اذعان کرد که سختگیری‌های افراطی و برخوردهای خشن والدین و مربیان با کودک از علل مهم دروغگویی کودک محسوب می‌شود.
۴ ـ گاهی نحوه بیان و برخورد والدین و مربیان با کودک او را به دروغ گفتن وامی‌دارد و به او دروغگویی را می‌آموزد. به‌عنوان‌مثال والدین به کودکی که مرتکب عمل خلافی شده است اصرار می‌ورزند که او این کار را انجام نداده است بلکه دیگری مثلاً همسایه یا دوست یا برخی موجودات خیالی سبب آن بوده‌اند. در این حالت والدین علاوه بر آنکه کودک را دروغ‌گو بار می‌آورند او را به گریز از قبول مسئولیت رفتارش نیز وامی‌دارند.
۵ ـ انتظار و توقع بیش از حد از کودکان و مقایسه آنان با دوستان و همکلاسی‌ها در زمینه‌های گوناگون از دیگر عوامل دروغگویی کودکان می‌شود در این صورت کودک از طریق دروغ می‌تواند هم بر احساس حقارت خود به‌طور موقت غلبه یابد و هم والدین را راضی و خشنود سازد و نظر آنان را به‌سوی خود جلب کند.
مقاله مرتبط: دروغ گفتن والدین!!
درمـــــــــان دروغ گویــــــی
برای پیشگیری و درمان دروغگویی، والدین و مربیان باید واقعیات را بپذیرند و برای شنیدن موارد شیرین و تلخ از طرف کودکان آماده شوند و با رفتار خود به کودک بیاموزند که گفتن واقعیات به هر صورتی که باشد مقبول است و موجبات تنبیه و آزار کودک را فراهم نخواهد کرد. اگر کودک پی ببرد که والدین و مربیان او را برای دروغگویی تشویق و برای راستگویی تنبیه نمی‌کنند به تظاهر در رفتار و جعل واقعیت نخواهد پرداخت، همچنین والدین و مربیان باید از طرح پرسش‌هایی که کودک به آن‌ها به احتمال قوی پاسخ نادرست خواهد داد خودداری کنند. در صورت مشاهده دروغ، والدین و مربیان نباید شتاب‌زده عمل کنند و به تنبیه کودک مبادرت ورزند. برای بازداشتن کودک از دروغگویی و اصلاح رفتار آنان باید روش برخورد باتوجه به موقعیت انتخاب شود که برخی از روش‌ها به اختصار عبارت است از:
۱- نشــــــان دادن ارزش راســـــت گفتــــن
در وهله اول کودک باید دریابد که دروغگویی کار نادرست و ناپسند و راستگویی عملی باارزش و پسندیده است. کودک باید ارزش راست گفتن را درعمل تجربه کند. والدین و مربیان نباید در برابر دروغ‌های کودکان برآشفته شوند و او را کتک بزنند. بیان نتایج زشت و تلخ دروغگویی به صورت داستان برای آن‌ها می‌تواند در آموزش عواقب تلخ دروغگویی مفید واقع شود. همچنین اگر والدین و مربیان، کودک را در خلوت (نه در جمع) در جوی محبت‌آمیز و پرعطوفت با مضرات و نتایج دروغگویی آشنا سازند و به پند دادن او بپردازند، در جلوگیری و نیز درمان دروغگویی می‌تواند مؤثر باشد.
مقاله مرتبط: دروغگویی کودکان و روش های اصلاح آن
مقاله مرتبط: راهکارهایی برای برخورد با دروغ گویی کودکان
۲- اجــــازه بیان احساســـات
کودک باید احساسات خود را آزادانه ابراز کند و در صورتی که بیان احساسات، باعث آزار و اذیت اطرافیان شود باید به کودک آموخت که به تدریج این احساسات را جایگزین احساسات خوشایند سازند و نباید برای احساساتش تنبیه شود. برای نمونه اگر کودکی از برادر کوچکش خوشش نمی‌آید، باید به او اجازه داده شود که احساساتش را بیان کند، پس از شنیدن نظر کودک، والدین باید ضمن تحلیل رفتار خود با کودک و یافتن علل پیدایش چنان احساسی به راهنمایی کودک و تغییر رفتار و احساسات او مبادرت ورزند. در مواردی که کودک مرتکب کار خطایی شده ولی راست می‌گوید، باید به ملایمت و به طور صحیح به او تذکر داده شود که رفتارش درست و پسندیده نیست و باید آن را تغییر دهد. هشدار به کودک، همدردی با او در مواردی که لازم است، نادیده گرفتن حرفهای کودک و بی توجهی به آن‌ها از روش‌هایی است که در مواقع مشخص می‌تواند برای پیشگیری و درمان دروغگویی کودکان استفاده شود.
۳- تعـــــــدیل انتظارات از کــــــودکان
والدین و مربیان باید از هر کودک انتظاراتی داشته باشند که با واقعیات و امکانات او منطبق است در غیر این صورت، دروغگویی کودک تقویت و تشدید خواهد شد. چون کودک توان عملی ساختن خواسته‌های اطرافیان را ندارد به گفتن دروغ متوسل می‌شود بنابراین از کودک باید انتظارات در حد توانش داشته باشیم.
ثبت ديدگاه