در روانشناسی اجتماعی، اصطلاح تفسیر و ادراک شخصی اشاره به فرایندهای مختلف ذهن برای قضاوت و برداشت از دیگران دارد. در نظر بگیرید که ما هر روزه چقدر با این موضوع سر و کار داریم، تا با یک همکار جدید رو به رو می شویم، ذهن ما شروع به برداشت و قضاوت اولیه از آن شخص می کند. وقتی که بعد از کارتان به سوپرمارکت می روید، شروع به نتیجه گیری و قضاوت از فروشنده می کنید، علی رغم اینکه بسیار کم او را می شناسید.
این امر موجب قضاوت و تصمیم گیری ناگهانی در ما می شود، و همچنین می تواند به برداشت متعصبانه یا کلیشه ای از افراد منجر شود. اجازه دهید نگاهی دقیق تر بر چگونگی عملکرد ادراک و تفسیر فردی و تاثیر آن در تعاملات روزمره داشته باشیم.
از چه اطلاعاتی برای قضاوت کردن دیگران استفاده می کنیم؟
بدیهی است، ادراک و تفسیر شخص یک فرآیند کاملا ذهنی است که تحت تاثیر تعدادی از متغیرهای نهفته قرار دارد. عواملی که می تواند برداشت شما از دیگران را تحت تاثیر قرار دهد عبارتند از: ویژگی های شخصیتی قابل مشاهده، موقعیت، ویژگی های شخصیتی شما و تجارب شخصی گذشته شما.
مردم اغلب با اطلاعات محدودی دیگران را قضاوت می کنند. قضاوت های ما معمولا براساس توقعات ما از نقش ها و هنجارهای اجتماعی افراد است. برای مثال برداشت شما از یک راننده اتوبوس، براساس این است که شما توقع دارید یک فرد در آن نقش چگونه باید باشد.
نشانه های فیزیکی نیز می تواند بسیار مهم باشد. اگر شما خانمی را در لباس رسمی ببینید، بلافاصله با خود می گویید او حتما در یک مکان رسمی مثل بانک یا شرکت حقوقی کار می کند.
اطلاعات برجسته و مهم نیز در برداشت ما تاثیر می گذارند. ما به طور کلی تمایل به تمرکز بر نکات برجسته داریم تا زمینه آن. شما اگر خانمی را ببینید که کت و شلوار پوشیده و موهای خود را صورتی رنگ کرده است، شما بیشتر به موهای او توجه خواهید کرد تا لباس معقول او.
طبقه بندی اجتماعی
یکی از میانبرهایی که ذهن ما برای برداشت دیگران استفاده می کند، طبقه بندی اجتماعی است. در فرایند طبقه بندی اجتماعی، ذهن ما براساس ویژگی های مشترک و معمول افراد را به گروه های مختلف طبقه بندی می کند. گاهی این طبقه بندی کردن به صورت هوشیار انجام می شود اما معمولا به صورا اتوماتیک و غیرهوشیار است. گروه هایی که ما افراد را طبقه بندی می کنیم شامل، سن، جنسیت، نژاد و شغل و … است. طبقه بندی اجتماعی هم جنبه مثبت دارد هم منفی. یکی از نقاط قوت آن این است که به ما این امکان را می دهد که سریع دیگران را قضاوت کنیم.
در واقع شما وقت کافی ندارید که هر فردی را که با او در ارتباط هستید را کاملا بشناسید. طبقه بندی اجتماعی این امکان را به ما می دهد تا انتظارات و توقعاتمان از افراد را به سرعت مشخص کنیم و بر روی مسائل و چیزهای مهم تر تمرکز کنیم. مشکل این تکنیک این است که باعث می شود به سمت خطا و برداشت های کلیشه ای و متعصبانه سوق پیدا کنیم.
نظریه شخصیت ضمنی (تلویحی)
در این نظریه شخصیت مجموعه ای از باورها و مفروضات، در مورد چگونگی ویژگی ها و ارتباط آنها با دیگر خصوصیات و رفتارها است. وقتی که ما درباره صفات اصلی و بارز فردی اطلاعاتی کسب می کنیم، پس فرد بقیه صفات مرتبط با آن صفات اصلی و کلیدی را بروز خواهد داد. به عنوان مثال، اگر شما بدانید که همکارتان فرد خوشحالی است، شما به سرعت فرض می کنید که او مهربان، دوستانه و بخشنده است. مانند طبقه بندی اجتماعی، این تئوری نیز کمک به قضاوت و برداشت سریع ما می کند ولی می تواند باعث قضاوت متعصبانه و کلیشه ای بشود.
منابع:
Bargh, J. A., Chen, M., & Burrows, L. (1996). Automaticity of social behavior: Direct effects of trait construct and stereotype activation on action. Journal of Personality and Social Psychology, 71, 230-244.
ثبت ديدگاه