طرحواره درمانی

طرحواره درمانی، رویکردی نوین و منسجم به درمان اختلالات روانی است که حاصلی از ترکیب روانکاوی، گشتالت درمانی، رفتار درمانی و شناخت درمانی است. اصل در این رویکرد درمانی، بر این است که فرد طرحواره هایی را از کودکی با خود، به بزرگسالی می آورد.

این طرحواره ها معمولاًَ ناسازگار بوده و موجب می شود کیفیت زندگی فرد، تحت تأثیر قرار بگیرد. برای بهبود کیفیت زندگی فرد باید طرحواره هایش را بهبود داد…

طرحواره چیست؟

طرحواره ها تعیین کننده راه های میانبر پردازش اطلاعات، و نهایتاً پیامدها و محتواهای شناختی هستند؛ و اصولاً از پردازش اطلاعات، از طریق یک طرحواره است که شخصی به نتیجه گیری وراء اطلاعات داده شده به او می رسد…

در توصیف طرحواره، فریمن  پنج عامل را که در ایجاد طرحواره ها نقش مهمی دارند، به ترتیب زیر بیان می کند:

• هر طرحواره دارای یک جز مؤثر است که با نظام باورهای شخص، مرتبط است.
• طرحواره ها در اینکه افراد مجموعه ای از باورها را چه مدت نگهداری کرده اند متفاوتند.
• طرحواره ها معمولاً از افراد دیگر یاد گرفته می شوند.
• طرحواره ها دارای جز شناختی هستند؛ به این معنی که چگونه به صورت فراگیر در تفکرات شخص عمل می کنند.
• طرحواره ها دارای جز رفتاری بوده که تعیین می کند افراد چگونه بر طبق نظام باورها عمل می کنند.

همه ما هنرمند هستیم

‏از دیدگاه این نظریه پردازان، همه ما هنرمندانی هستیم که به باز پدید آوری و خلق جهان در ذهن خود می پردازیم. همچنان که کوشش می کنیم تا رویدادهای پیرامون خود را درک نمائیم، اگر بتوانیم هنرمندی واقعی باشیم، تجسم های شناختی ما درست و مفید خواهد بود؛ اما در غیر این صورت به خلق جهانی شناختی خواهیم پرداخت که برای ما رنج آور و مضر و برای دیگران بیگانه خواهد بود.

کنش وری بهنجار، می تواند از انواع مسائل شناختی تا باورهای نامناسب یا بازخوردها، افکار خودکار و منقلب کننده و فرایندهای فکری غیر منطقی منتج شود…

طرحواره های ناسازگار اولیه

یانگ، چنین فرض کرد که برخی از طرحواره ها به ویژه طرحواره هایی که عمدتاً در نتیجه تجارب ناگوار دوران کودکی ایجاد می شوند، ممکن است هسته ی اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش شناختی خفیف تر و بسیاری از اختلالات مزمن محور I قرار بگیرد.

یانگ برای بررسی دقیق تر این ایده، زیر مجموعه ای از طرح واره ها را تعریف کرده است که به آن ها طرح واره های ناسازگار اولیه می گوید. شناخت درمانی متمرکز بر طرح واره ها به وسیله یانگ پایه گزاری شد. او ۱۵ ‏طرحواره ناسازگار را در چهار حیطه (ارتباط، خودگردانی، ارزشمندی و محدودیت ها و معیارها) پایه گذاری کرد.

طرحواره های ناسازگار اولیه از نظر یانگ

  ‏- یک الگو یا درون مایه عمیق یا گسترده هستند.

  ‏‏- از خاطرات ،هیجان ها، شناخت واره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند.

  ‏‏- درباره خود و رابطه با دیگران هستند.

‏  ‏- در دوران کودکی یا نوجوانی به وجود آمده اند. (به همین جهت به آن ها ناسازگار اولیه گفته می شود)

‏  ‏- در سیر زندگی تداوم دارند.

  ‏‏- به طور قابل ملاحظه ناکار آمدند.

 به طور خلاصه طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول ما، شروع شده اند و در سرتاسر زندگی تکرار می شوند.

طبق این تعریف رفتار یک فرد بخشی از طرح واره ها محسوب نمی شود؛ چون یانگ معتقد است که رفتار ناسازگار، به عنوان پاسخ هایی به طرح واره ها به وجود می آیند. بنابراین رفتارها از طرح واره ها نشأت می گیرند، ولی بخشی از طرح واره ها محسوب نمی شوند…

خصوصیات طرح واره های ناسازگار اولیه

• طرح واره های ناسازگار اولیه، باورها و احساس های غیر شرطی درباره خودمان هستند و در اثر ارتباط با محیط ایجاد شده اند.

• طرح واره های ناسازگار اولیه خود تداوم بخش اند و بنابراین در برابر تغییر مقاومت می کنند. به دلیل اینکه طرحواره ها در ابتدای زندگی به وجود آمده اند اغلب بنیاد و پایه مرکزی خود پنداره فرد و ادراک او از محیط محسوب می شوند. این طرح واره ها کار خود را از روی عادت و به راحتی انجام می دهند و هنگامی که با چالش روبرو شوند، فرد برای اینکه صحت و درستی این طرح واره ها را حفظ کند، اطلاعات را تحریف می کند. تهدید به تغییر برای سازماندهی شناختی مرکزی خیلی ناراحت کنند. بنابراین فرد به طور خودکار مانور های شناختی گوناگونی را به کار می گیرد تا این که طرح واره ها را سالم نگه دارد.

• طرح واره های ناسازگار اولیه باید به صورت مکرر و به میزان زیادی ناکارآمد باشند. فرض بر این است که این طرح واره ها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باعث بروز مشکلات و ناراحتی هایی نظیر افسردگی، آسیمگی، تنهایی یا روابط مخرب بی کفایتی در عملکرد شغلی و… می شود.

• طرح واره های ناسازگار اولیه معمولأ توسط وقایعی در محیط فعال می شوند که به آن طرحواره خاص مربوط اند.

• طرح واره های ناسازگار اولیه نسبت به مفروضه های زیر بنایی، رابطه نزدیک تری با سطوح بالای عاطفه دارند.

• نهایتاً این که به نظر می رسد طرح واره های ناسازگار اولیه از تعامل خلق و خوی فطری کودک با تجارب ناکارآمد او با والدین،خواهر و برادرها، همسالان در طی سال های اولیه زندگی به وجود می آیند. اغلب این طرح واره ها بیش از آنکه نتیجه رخدادهای آسیب زای جداگانه باشد، ناشی از الگوهای مداوم تجارب آزاردهنده با اعضای خانواده و همسالان هستند که به نوبه خود باعث افزایش استحکام و انعطاف ناپذیری طرح واره ها می گردند.