ریتم های طبیعی روزانه بدن شما، توسط ساختارهای مغز تنظیم می شود که به تعیین زمان خواب و بیدار شدن، کمک می کند. هر مرحله از خواب، دارای یک هدف مهم است و آن، حفظ سلامت جسمانی و مغز شما است. در این مقاله از اکسیر قصد داریم به زیست شناسی خواب بپردازیم. با ما همراه باشید…
انواع خواب
دانشمندان خواب را به دو نوع تقسیم می کنند:
- خواب آرام یا خواب NREM
- خواب دیدن یا خواب REM
خواب آرام بسیار مهم است، زیرا به بازسازی بدن کمک می کند؛ در حالی که خواب REM ذهن را بازیابی می کند و برای یادگیری و حافظه مهم است…
در طول شب، خواب NREM (حرکت غیرسریع چشم) که خواب آرام نیز خوانده می شود، با خواب REM جایگزین می شود.
خواب آرام یا NREM
وقتی بیدار و فعال هستیم، مغز امواج بتا صادر می کند. دامنه این امواج ضعیف و فرکانس آن ها، بین ۱۵ تا ۱۷ سیکل بر ثانیه است. وقتی چشم‌هایمان را می‌بندیم و پیش از خواب رفتن دراز می کشیم، مغز امواج آلفای زیادی را می فرستد. امواج آلفا دامنه ضعیف و فرکانس های بین ۸ تا ۱۳ سیکل بر ثانیه دارند.
به طرز شگفت انگیزی، مراحل خواب از یکدیگر و همین طور از بیداری، متفاوت هستند. در طول خواب آرام، تفکر و بیشتر عملکرد بدن، کاهش می یابد؛ اما حرکت هنوز می تواند رخ دهد و فرد اغلب، موقعیت خود را تغییر می دهد، در حالی که غرق در مراحل عمیق خواب می شود…
مراحل خواب آرام
– مرحله اول:
در حال گذار از خواب آلودگی به خواب سبک، شما حدود پنج دقیقه در مرحله اول صرف می کنید. وقتی ما به مرحله اول خواب وارد می شویم، امواج مغزی از آهنگ آلفا به تتا عبور می کنند. در این دوره ما تصاویر توهمی کوتاهی می بینیم که به تصاویر رویا شباهت دارند و مثل یک عکس روشن هستند.
این تصاویر احتمالا به خلاقیت مربوط می شوند. مرحله اول خواب، سبک ترین مرحله آن است. اگر در این مرحله از خواب بیرون بیاییم، احتمالا احساس خواهیم کرد که اصلا نخوابیده ایم. دمای بدن شروع به افتادن می کند، ماهیچه ها آرامش می یابند و چشم ها اغلب به آرامی به چپ و راست حرکت می کنند.
افرادی که در این مرحله هستند، آگاهی از محیط اطراف خود را از دست می دهند، اما بی درنگ و به راحتی می توانند بیدار شوند…
– مرحله دوم:
این مرحله از خواب، ۱۰ الی ۲۵ دقیقه طول می کشد. ضربان قلب و تنفس شما آهسته تر از زمانی است که بیدار هستید. فعالیت الکتریکی مغز شما نامنظم است. در طول مرحله دوم، امواج مغزی دامنه متوسط و فرکانس تقریبا ۴ تا ۷ سیکل در ثانیه را نشان می دهد، اما با دوک های خواب همراه هستند.
دوک های خواب فرکانس بین ۱۲ تا ۱۶ سیکل در ثانیه دارند و برنامه های کوتاه فعالیت سریع مغزی را نشان می دهند. در طول این مرحله، ما دوره هایی را نیز تجربه می کنیم که اصطلاحا مجموعه K نامیده می‌شوند. مجموعه K در اثر افزایش کوتاه مدت فعالیت مغز که در اثر واکنش به محرک های خارجی مثل سر و صدای کتابی که به زمین می افتد، یا محرک های درونی مثل گرفتگی ماهیچه پا به وجود می آید.
– مرحله سوم:
عمیق‌ترین مرحله خواب non-REM است. امواج مغزی عمیق و کند به نام امواج دلتا در خلال مرحله ۳ خواب، شروع به پدیدار شدن می کنند. مرحله ۳، دوره گذار بین خواب سبک و خواب بسیار عمیق است. حدود پانزده دقیقه بعد، وارد مرحله سوم خواب می شویم که به علامت آن وقوع فعالیت امواج دلتا با ارتفاع بالا (و فرکانس کمتر از ۳.۵ هرتز) است.
در این مرحله فشار خون کم می شود، ممکن است در خواب صحبت کنیم یا راه برویم ولی به خاطر نیاوریم. خوابگردی و صحبت در خواب از بدخوابی هایی هستند که دراین مرحله بروز می کنند؛ ولی وقتی شخص بیدار می شود به هیچ وجه از آن آگاه نیست. تمایز بین مرحله سوم و چهارم خواب کاملا مشخص نیست. مرحله سوم، دارای ۲۵ تا ۵۰ درصد فعالیت دلتا و مرحله چهارم، بیشتر از ۵۰ درصد فعالیت دلتا را دارا است…
– مرحله چهارم:
در نهایت، امواج مغزی بزرگ و آهسته به نام موج دلتا، یکی از ویژگی های اصلی EEG می شود و شما به خواب عمیق وارد می شوید؛ تنفس منظم تر می شود، فشار خون کاهش می یابد و ضربان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش می یابد. مغز نسبت به محرک های خارجی کم تر پاسخگو است و باعث می شود که سخت تر بیدار شوید.
جا به جایی بین مراحل یک و دو در خواب شبانه، حدود پنج بار اتفاق می افتد و هر چه به صبح نزدیک تر شویم، میزان خواب دیدن ما افزایش می یابد. در جریان یک خواب طبیعی، تقریبا هر دو ساعت یک بار به مدت یک یا دو دقیقه بیدار می شویم؛ ولی معمولا آن را به یاد نمی آوریم. ولی اگر در این حالت، از قبل دلشوره داشته باشیم یا در اطراف ما سر و صدا باشد یا همسر ما خروپف کند، احتمالش بیشتر است که این دوره های بیداری را به یاد آوریم…
خواب REM
مرحله آخر در چرخه خواب، REM نام دارد و این نام به خاطر حرکات سریع کره چشم که در این مرحله اتفاق می افتد، روی آن گذاشته شده است. تقریبا نیم ساعت پس از خواب عمیق در مرحله چهار ما مسیر برگشت را پیش می‌گیریم. دوباره هر یک از مراحل را پشت سر می گذاریم تا به مرحله ای برسیم که آن را خواب رم REM می نامیم و منظور از REM حرکات سریع چشمی است که از زیر پلک ها قابل رویت است و شاخص این دوره به حساب می‌آید.
در دوره خواب REM مغز امواج تقریبا سریع و با دامنه ضعیف تولید می‌کند. این امواج به امواج تولید شده در خواب سبک مرحله اول شباهت دارند. خواب REM خواب تناقضی نیز نامیده شده است، زیرا خطوط EEG مورد مشاهده در دوره خواب REM فعالیتی ایجاد می‌کنند که تا اندازه ای به فعالیت حالت بیداری شباهت دارد.
خواب REM در بزرگسالان حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل خواب را تشکیل می‌دهد (حدود ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه در خواب شب). مقدار خواب REM در سنین مختلف متفاوت است…
تغییرات فیزیکی خواب REM
- تنفس سریع تر می‌شود.
- ضربان قلب تندتر می‌شود.
- عضلات دست و پا بی‌حرکت و ماهیچه ها شل می گردند.
- در این مرحله از خواب است که فرد واضح ترین و روشن ترین خواب را می بیند.
- یک نوزاد بیشتر از ۸۰ درصد کل خوابش را در خواب REM است.
- رویا در مرحله REM رخ می‌دهد.
- ضربان قلب و تنفس در خواب REM نامنظم است؛ مانند زمان بیداری.
- هورمون رشد در این مرحله از خواب ترشح می شود. بنابراین نوجوانان برای رشد بهتر می بایست خوب بخوابند.
- بزرگ شدن آلت جنسی مرد، بخاطر هجوم خون به آن (NPT) در خواب REM رخ می دهد.
- پژوهش گران به فعالیت در ناحیه هایی از مغز که مربوط به کنترل بینایی، شنوایی، بویایی، لمسی و تعادل حرکات بدن است، پی برده اند.
در طول خواب REM مقدار استیل کولین مغز افزایش می یاید؛ اما مقدار نور آدرنالین و سروتونین آن کاهش پیدا می کند. خواب REM نیز خواب عمیقی است، یعنی در این دوره به سختی بیدار می شویم. اولین ورود ما به مرحله ۴ خواب معمولا طولانی تر است. به تدریج که شب پیش می رود، خواب سبک تر می‌شود. دوره خواب REM به تدریج افزایش می یابد و نزدیک صبح آخرین دوره خواب REM ممکن است نیم ساعت طول بکشد…
مراحل خواب
متخصصان به کمک آنالیز امواج مغز، توانسته اند پنج مرحله از خواب را با توجه به سبک یا سنگین بودن آن تشخیص دهند. این مراحل پشت سر هم هستند و جایگزین یکدیگر می شوند. همچنین هر مرحله، حدود ۹۰ دقیقه طول می کشد و در طول هر شب ۴ تا ۶ مرحله قابل تشخیص است که عبارتند از :
- مرحله ۲-۱ سبک: به ترتیب ۵ درصد و حدود ۵۰ درصد کل خواب.
- سپس مراحل خواب عمیق تر ۴-۳: ۱۵ تا ۲۵ درصد کل خواب.
- سپس مرحله خواب متناقض به عنوان پایان دوره خواب و ۲۰ تا ۲۵ درصد کل خواب.
مقاله مرتبط : چرا خواب می بینیم؟
مقاله مرتبط : نکاتی در مورد خواب
مقاله مرتبط : اهمیت سیکل خواب در کارایی افراد
ثبت ديدگاه