همچنان که وارد هزاره جدید می شویم، ویروس از بین برنده سیستم ایمنی بدن انسان یا همان ایدز ، به ایفای نقشی بـرجستـه در بـه خـطر انـداختـن سـلامتی بشر، در سراسر جهان ادامه می دهد.
آمـارهـای ارائـه شـده اخـیر از سوی سـازمـان مـلل، نـشان می دهـد که تقریبا ۳۴ میلیون نفـر از مردم جهان، به این بیماری مبتلا هستند و هر ساله تعـداد ۵.۶ میلون نفر به این مقدار افزوده می گردد. فاجعه انسانی مربوط به ایدز بی مانند است.
HIV دقیقا چیست؟
HIV مخفف Human Immunodeficiency Virus به معنی ویروس نقص ایمنی انسان است. ویروس ، یک ذره زنده خیلی کوچک است که می تواند تکثیر و پخش شود؛ اما برای زندگی، نیاز به موجود زنده دیگری دارد. وقتی ویروس، سلولی را آلوده کند، شروع به تکثیر در داخل آن سلول می کند که در نهایت منجر به آسیب آن سلول می شود.
ایدز به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی می باشد، یک بیماری پیش رونده علاج نشدنی و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچ آی وی در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن، معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی انسان می گردد که خود زمینه ساز بروز عفونت های موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آن هاست و در نهایت پیشرفت همین عفونت ها، عامل اصلی مرگ و میر در مبتلایان به ایدز و منجر به مرگ بیمار می گردد.
– اچ آی وی:
بافت خونی هدف اصلی ایدز است. یک ویروس به نام اچ آی وی، عامل بروز بیماری ایدز است؛ هرفرد دچار اچ آی وی، الزاما مبتلا به ایدز نیست، بلکه برخی تظاهرات بالینی را اگر بروز دهد، مشخص می شود به ایدز مبتلا شده‌است.
تنها نیمی از افراد آلوده به اچ آی وی، در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا می شوند. این زمان در افراد مختلف، متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد؛ امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک می کنند.
چگونه منتقل می شود؟
HIV در خون و ترشحات جنسی فرد مبتلا، و نیز شیر پستان زن آلوده، یافت می شود. HIV هنگامی منتقل می شود که مقدار کافی از این ترشحات به بدن فردی برسد.
راه های مختلفی که فرد می تواند به HIV مبتلا گردد عبارتند از:
- رابطه جنسی بدون محافظت با فرد آلوده (رابطه جنسی بدون کاندوم خطرناک است؛ مخصوصا در رابطه مقعدی)
- تماس با خون فرد آلوده (اگر خون به میزان کافی از فرد آلوده به بدن فرد غیر آلوده وارد شود، می‌تواند ویروس را به او منتقل کند)
- سرایت از مادر حامله آلوده به جنین در داخل رحم و یا از شیر مادر آلوده به کودک ویروس HIV از مادر آلوده
- استفاده از محصولات خونی آلوده (در گذشته بسیاری از افراد، از طریق انتقال خون و فرآورده های خونی آلوده، به HIV مبتلا می شدند؛ در حال حاضر در اکثر نقاط جهان، خون های اهدایی، آزمایش می شوند و خطری در این زمینه وجود ندارد.)
- داروهای تزریقی (افرادی که به صورت غیر قانونی داروی تزریقی استفاده می کنند، مثل معتادان تزریقی، که به صورت مخفیانه و غیر قانونی عمل کرده و معمولاً سرنگی برای تزریق در دسترس ندارند و از سرنگ مشترک استفاده می کنند.)
انتقال و پیشگیری
– آمیزش جنسی:
شایع ترین راه سرایت ویروس، تماس جنسی است. ویروس ممکن است از فرد مبتلا به شریک جنسی اش منتقل بشود. (مرد به مرد، مرد به زن و زن به مرد) سرایت از زن به زن هم امکان دارد؛ سرایت از راه تماس جنسی ۸۰ درصد کل موارد را شامل می شود که بیشتر از ۷۰ درصد آن، از راه تماس با جنس مخالف و ۱۰ درصد آن از طریق تماس با همجنس است.
هرچند در ایران این روند متفاوت است، به طوری که شایع ترین راه انتقال ایدز در ایران استفاده از سرنگ آلوده توسط معتادین تزریقی و یا انتقال خون آلوده است.
– تبادل خون یا فرآورده‌های آن:
ویروس می تواند از راه مصرف خون و یا فاکتورهای انعقادی آلوده هم منتقل شود؛ ویروس می تواند از راه یک ورید (مثلاً درحین تزریق وریدی)، مقعد، واژن، آلت، دهان و سایر غشاهای مخاطی (نظیر چشم و مخاط داخل بینی) و یا بریدگی ها و زخم ها وارد بدن میزبان شود.
بیماران هموفیلی و معتادان تزریقی که از سرنگ و سوزن به طور مشترک استفاده می کنند، از گروه های پر خطر در ابتلا به ایدز به حساب می آیند.
هر وسیله تیز و برنده که احتمال آغشته شدن به خون آلوده را داشته باشد، در صورت ضد عفونی نشدن و ایجاد کردن زخم، می تواند فرد سالم را آلوده نماید. لذا ابزار پزشکی و دندان پزشکی، لوازم خال کوبی، سوراخ کردن گوش، حجامت، قمه زنی، تیغ سلمانی و مسواک ممکن است باعث انتقال آلودگی شود.
– از مادر مبتلا به جنین:
ویروس می تواند از طریق مادر آلوده به جنین در داخل رحم و یا حین زایمان و یا در طی دوران شیردهی (که می توان به وسیله جایگزینی شیر مادر، از آن جلوگیری کرد) به جنین یا نوزاد منتقل شود. این شیوه در مورد ابتلای کودکان، بسیار شایع است؛ به طوری که ۹۰ درصد تمامی کودکان مبتلا به HIV، در سال ۲۰۰۳ از طریق انتقال مادر به کودک دچار شدند؛ هرچند داروها در کاهش احتمال این انتقال موثرند.
آیا بوسیدن خطرناک است؟
بوسیدن گونهٴ فرد مقابل، که به عنوان بوسیدن متداول اجتماعی شناخته می شود، هیچ خطری برای انتقال HIV ندارد. بوسه عمیق یا همان بوسه با دهان باز (French kiss) ریسک بسیار پایین در انتقال HIV دارد؛ به خاطر اینکه HIV در بزاق وجود دارد، ولی در میزان کم، به تنهایی منجر به عفونت HIV نمی شود.
علائم بیماری
علائم آلودگی به HIV، بسیار پیچیده است و دارای مراحل چندی است که الزاماً همه آن ها، در افراد آلوده مشاهده نمی شود. این مراحل عبارتند از:
– مرحله عفونت اولیه HIV : (مرحله اول)
این مرحله چند هفته طول می کشد و معمولاً با یک حالت شبیه سرماخوردگی که بلافاصله بعد از عفونت رخ می دهد، همراه است.
(علائمی نظیر تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی و یا تظاهرات عصبی) در حدود ۲۰% موارد، علائم به گونه ای است که فرد به پزشک مراجعه می کند؛ ولی معمولاً تشخیص داده نمی شود و حتی اگر تست HIV آنتی بادی در این موقع انجام شود، ممکن است هنوز مثبت نباشد.
از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی که نشانگر آلودگی فرد است، حدود ۲ تا ۱۲ هفته و گاهی تا ۱۶ ماه طول می کشد.
– مرحله بدون علامت بالینی (مرحله دوم)
این مرحله به طور متوسط، ۱۰ سال طول می کشد و همان طور که از نام این مرحله پیدا است، خالی از هر علامتی است؛ هرچند ممکن است غدد متورم لنفاوی هم وجود داشته باشند (لنفادنوپاتی). سطح HIV در خون محیطی، به سطح بسیار پایینی کاهش می یابد، ولی بیماری همچنان مسری است و آنتی بادی HIV در خون، قابل ارزیابی است.
تست آزمایشگاهی جدیدی وجود دارد که مقدار ناچیز HIV که از غدد لنفاوی آزاد می‌شود را اندازه می گیرد؛ این تست HIV-RNA را اندازه می گیرد. (RNA ماده ژنتیکی HIV می باشد) این تست را تست بارگیری ویروس (viral load test) می گویند که نقش بسیار مهمی در درمان آلودگی با HIV دارد.
– مرحله علامت دار عفونت HIV (مرحله سوم)
- بافت ها و غدد لنفاوی به دلیل سال ها فعالیت، آسیب می بینند.
- HIV جهش پیدا می کند و آلوده کنندگی اش تشدید می شود؛ به عبارت دیگر، برای تخریب سلول های T- helper قوی تر و متنوع تر می شود.
- بدن توانایی جایگزینی سلول های T – helper از دست رفته را ندارد.
آیا درمانی وجود دارد؟
متاسفانه مطالعات نشان می دهد که بسیاری از افراد، گمان می کنند که برای ایدز درمانی وجود دارد که منجر می شود، آن ها احساس امنیت داشته و ریسک بیشتری بکنند، که البته آن ها در اشتباهند. هنوز هیچ درمان قطعی برای ایدز به وجود نیامده است. تنها، درمان های دارویی ضد ویروس وجود دارد که پیشرفت HIV به سمت AIDS را آهسته تر می کند و در این حالت فرد چند سال می تواند زندگی سالمی داشته باشد.
آزمایش‌های تشخیصی
- در جریان عمومی ترین آزمایش ها، برای تشخیص اچ آی وی، یک نوع خاص از پادتن ها یا همان پروتئین های ضدبیماری ردیابی می شود.
- در چند هفته ای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده می تواند ویروس را به سایرین منتقل کند.
- آزمایش دهنده حق دارد بخواهد نام و سایر اطلاعات شخصی او نزد آزمایشگاه محرمانه بماند.
بیماری های مرتبط با ایدز
سیستم دفاعی بدن که از حمله ویروس صدمه دیده است، قوای خود را برای مبارزه با بیماری ها از دست می دهد و هر نوع عفونتی می تواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که به اچ آی وی دچار هستند، در مقابل بیماری هایی مانند سل، مالاریا، ذات الریه، برفک، زونا، زخم های بدخیم، سرطان، عفونت های مغزی، عفونت شکم و خطر نابینایی، آسیب پذیرتر می شوند.
بیماران مبتلا به ایدز، همچنین در مقابل آنچه به نام عفونت های فرصت طلب معروف است، آسیب پذیر هستند. این نوع از عفونت ها از باکتری های شایع، قارچ ها و انگل هایی نشات می گیرد که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آن هاست؛ اما می توانند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آن ها آسیب دیده، ایجاد بیماری کند و گاه آن ها را از پا در آورند.
آخرین آمار ایدز در ایران
بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا تاریخ اول فروردین ماه سال ۹۱، مجموعاً ۲۴,۲۹۰ نفر افراد مبتلا به ایدز، در کشور شناسایی شده اند؛ که ۹۰.۸ درصد آنان را مردان و ۹.۲ درصد را زنان تشکیل می دهند.
تاکنون ۳۴۵۵ نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده و ۴۷۲۲ نفر از افراد مبتلا، فوت کرده اند. ۴.۴۶ درصد از مبتلایان به ایدز، در زمان ابتلا، در گروه سنی ۳۴-۲۵ سال قرار داشته اند که بالاترین نسبت در بین گروه های سنی را به خود اختصاص می دهند.
این گزارش می افزاید، علل ابتلاء به ایدز (HIV) در بین کل مواردی که از سال ۱۳۶۵ تاکنون در کشور به ثبت رسیده اند، به ترتیب، تزریق با وسائل مشترک در مصرف کنندگان مواد مخدر (۶.۶۹ درصد)، رابطه جنسی (۱۰.۵ درصد)، دریافت خون و فرآورده های خونی (یک درصد) و انتقال از مادر به کودک (یک درصد) بوده است. راه انتقال در ۱۷.۹ درصد از این گروه، نامشخص مانده است.
گفتنی است، در مقایسه این آمار با مواردی که ابتلای آنان در سال ۱۳۹۰ گزارش شده است، اعتیاد تزریقی ۶۲.۵ درصد، برقراری روابط جنسی ۲۱.۲ درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک ۳.۹ را تشکیل داده است. در ۱۲.۴ درصد از موارد شناسایی شده در سال گذشته، راه انتقال نامشخص بوده و هیچ مورد جدید ابتلا از راه خون و فرآورده های خونی گزارش نشده است…
ثبت ديدگاه