حس مالکیت در کودکان
یکی از موضوعاتی که برای کودکان و والدین چالش برانگیز است، حس مالکیت در کودکان است. خیلی از مواقع کودک نسبت به اسباب بازی خود احساس مالکیت قوی دارد و حاضر نیست آن را به کودکان دیگر بدهد. این موضوع ممکن است به بحث و مشاجره بین کودکان منجر شود و سپس با ورود والدین به ماجرا موجب دعوا و تحقیر یک یا هر دو کودک شود.
کودکان نیز ممکن است آزرده‌خاطر و ناراحت شوند و نسبت به یکدیگر حس بدی پیدا کنند و نگرششان به والدین نیز تحت تأثیر قرار گیرد. برخورد صحیح والدین با حس مالکیت در کودکان اهمیت زیادی دارد. برخورد بایستی به گونه‌ای باشد که هم حس احترام و حس مالکیت کودک خدشه‌دار نشود و هم حس دوستی و سخاوت کودک رشد کند.
اهمیت حس مالکیت در کودکان و ضرورت برخورد مناسب والدین
رشد و تکامل انسان در دوره کودکی از نظر اجتماعی، عاطفی، شناختی و جسمانی دارای ویژگی‌هایی است که قسمتی از آنها می‌تواند کودک را از نظر سلامت روانی آسیب‌پذیر سازد. یکی از موضوعاتی که در رشد ذهنی و اجتماعی کودکان مطرح است، حس مالکیت در کودکان است.
از دو سالگی به بعد حس مالکیت در کودکان رشد بیشتری می‌یابد. کودکان نسبت به اشیاء بیرونی مانند اسباب بازی‌هایشان که از جمله مهم‌ترین موضوعات هستند، حس مالکیت شدیدی پیدا می‌کنند. برای کودکان در دوره سنی ۲ تا ۵ سال مالکیت و حس تعلق نسبت به اسباب بازی‌هایشان بسیار اهمیت پیدا می‌کند. در این دوره کودکان نسبت به عوامل تهدید احساس مالکیتشان (مانند کودکان دیگر که می‌خواهند با اسباب بازی‌های آنها بازی کنند یا پدر و مادر که می‌خواهند اسباب بازی را از آنها گرفته و به دیگری دهند و…) مقاومت کرده و برخوردهای سختی می‌کنند و با گریه، جیغ و فریاد سعی می‌کنند اشیاء خود را نگه دارند.
والدین معمولاً به دلیل ناآگاهی از این حس کودکان با برخوردهای ناصحیح موجب آسیب روانی و اجتماعی به کودکان می‌شوند. از آنجا که رشد اجتماعی فرآیندی است که در قالب سازگاری متقابل کودک با همسالان و محیط ایجاد شده و کودک از طریق رشد اجتماعی مناسب می‌تواند رفتار دیگران را درک کرده و رفتار خود را کنترل و تعاملاتش را نیز تنظیم کند، برخورد صحیح والدین در برابر حس مالکیت در کودکان در هنگام بازی با همسالان می‌تواند کمک شایانی به مهارت‌های سازگاری با همسالان و رشد اجتماعی کودکان بکند.
شیوه برخورد مناسب والدین با مشاجره کودکان بر سر مالکیت و بازی با اسباب بازی‌ها
بیشتر والدین دعوای بچه‌ها را بر سر اسباب بازی‌هایشان شنیده‌اند و تجربه کرده‌اند. موضوعاتی مثل اینکه کودکی نمی‌خواهد اسباب بازی خود را به کودک دیگری بدهد، دعوا بر سر اینکه هر کدام چه مدت با اسباب بازی بازی کنند، عدم شریک شدن در استفاده از اسباب بازی‌ها با یکدیگر و… در چنین مواقعی والدین با ورود به ماجرا بایستی برخوردی منصفانه داشته باشند. برخورد باید به گونه‌ای باشد که حس دوستی و مشارکت کودکان رشد یابد و به حس مالکیت کودک صاحب اسباب بازی نیز احترام گذاشته شود، نه اینکه اختلافات یا تنفر و عقده بین کودکان به وجود آید.
وقتی والدین به صحنه دعوای دو کودک ورود می‌کند که بر سر بازی با یک اسباب بازی صورت گرفته، چه باید بکند؟
در چنین مواقعی والد با حفظ آرامش خود ابتدا بایستی از علت و موضوع دعوا آگاهی کسب کند و از دو کودک نظرات آنها را بخواهد. سپس از آنها بپرسد «چه کسی ابتدا و به چه مدت با اسباب بازی سرگرم بوده است؟» بعد کودک صاحب اسباب بازی که مشغول بازی بوده است را از احساس کودک دیگر مطلع کند.
از کودک باید پرسید: «خواهرت که به او اسباب بازی را نمی‌دهی، چه احساسی دارد؟ او ناراحت شده و ازت دلگیر می‌شود.» سپس می‌توان از کودک صاحب اسباب بازی خواست که مدتی هم اجازه دهد کودک دیگر بازی کند. این برخورد نقطه مقابل شیوه‌ای است که معمولاً والدین اتخاذ می‌کنند؛ یعنی به سرعت وارد عمل شده و با فریاد بر سر کودکان آنها را تهدید می‌کنند: «اسباب بازی را ازتون می‌گیرم اگر نمی‌تونید با هم بازی کنید!» یا حتی اسباب بازی را از کودکان گرفته و با خود می‌برند.
اگر فرزند شما اسباب بازی را از کودکی دیگر به زور گرفته است، چه برخوردی داشته باشید؟
در چنین مواقعی بایستی کودک را از احساس به وجود آمده در کودک دیگر آگاه کنیم. مثلاً از کودک بپرسیم: «حالا که اسباب بازی را از همبازی خود گرفته‌ای، او چه احساسی دارد؟» این شیوه موجب می‌شود که کودک با کمی صبر به احساس ناراحتی که در دیگری ایجاد کرده است، آگاه شود. به کودک می‌فهمانیم که این روش برخورد با دیگران موجب ناراحتی و آزار آنها است.
همچنین می‌توان توجه کودکان را به این موضوع جلب کرد که برای اینکه بتوانند به همراه هم با اسباب بازی، بازی کنند، چه راهکارهایی وجود دارد. جهت اینکه چالش بین کودکان حل شود و در عین حال حس دوستی، محبت و همکاری نیز بین آنها تقویت شود، بایستی به شیوه‌ای هوشمندانه که برای کودکان نیز جذاب باشد، برخورد کنیم.
از کودکان بپرسید: «برای اینکه هر دوی شما بخواهید به صورت مشترک با اسباب بازی بازی کنید، چه پیشنهادی دارید؟» کودکان را به این هدف تشویق کنید که برنامه‌ای برای بازی مشترک با اسباب بازی طرح‌ریزی کنند (والدین نیز می‌توانند به کودکان در پیدا کردن راه حلی برای بازی مشترک کمک کنند). به عنوان مثال این راهکار وجود دارد که برای بازی کردن با یک ماشین اسباب بازی پلیس یک نفر به عنوان راننده و یک نفر در کنار راننده وظیفه هشدار دادن به ماشین‌های دیگر را با بلندگو بر عهده داشته باشد. اگر کودکان پیشنهادهای مناسبی دادند، آنها را در عملی کردن نظرشان تشویق کنید.
احترام به حس مالکیت در کودکان
در برخی مواقع ممکن است که کودک اسباب بازی گرانقیمت و خاصی خریده باشد و نخواهد که آن را به خواهر یا برادر کوچک‌تر خود بدهد. در این مواقع چه کار کنیم؟ ابتدا بایستی نظر کودک را جویا شویم. ممکن است کودک بگوید که او اسباب بازی من را خراب می‌کند یا چرخ‌های ماشینم را درمی‌آورد. والدین ضمن احترام به حس مالکیت در کودکان و ارزش گذاشتن به نظر وی بایستی حس سخاوت و دوستی را نیز در او تقویت کنند. بدین صورت که می‌شود به کودک پیشنهاد کرد اسباب بازی دیگری که برای خواهر یا برادر کوچک‌ترش جذاب است به او بدهد تا بازی کند.
هنگامی که کودکان بر سر مالکیت و حق انجام بازی با اسباب بازی با یکدیگر مشاجره می‌کنند، چگونه برخورد کنیم؟
- با حفظ آرامش خود از فریاد کشیدن بر سر کودکان و تهدید و تنبیه آنها خودداری کنیم.
- به دور از قضاوت یک‌جانبه برخوردی منصفانه داشته باشیم.
- به حس مالکیت کودک صاحب اسباب بازی احترام بگذاریم.
- کودکان را از اثرات رفتارهای آنها بر احساس همبازی‌ها و خواهرو برادران آگاه کنیم.
- با رفتار خود حس دوستی و مشارکت کودکان را تقویت کنیم.
- کودکان را تشویق کنیم که برنامه‌ای برای بازی مشترک با اسباب بازی طرح‌ریزی کنند.
- به کودک پیشنهاد کنیم که اسباب بازی دیگری که برای خواهر یا برادر کوچک‌ترش جذاب است، به او بدهد تا بازی کند.
ثبت ديدگاه