انسان از طریق حواس پنجگانه خود، با محیط اطراف ارتباط برقرار می کند و آن را درک می کند. معمولا آنچه از اطراف خود برداشت می کنیم، با واقعیت های خارجی مطابقت می کند؛ اما گاهی حواس پنجگانه، ما را فریب می دهند و چیزی را ادراک می کنیم که در عالم واقعیت، به شکل دیگری وجود دارد…
خطاهای حسی
همه این پدیده ها، خطاها و فریب حسی هستند و کسی هم که آن ها را تجربه می کند، می داند این تجربه ها واقعی نیستند و بیشتر ناشی از شرایط روانی خاص و بودن محرک های محیطی، مثل تاریکی یا سکوت و تخیل خود فرد است. در واقع خطاهای حسی، ادراک نادرست از محرک های محیطی هستند و به خودی خود، در افراد سالم هم دیده می شوند و یک اختلال روان پزشکی محسوب نمی شوند…
توهم یعنی چه؟
گاهی افراد، بدون این که یک محرک خارجی وجود داشته باشد، ادراک شنوایی، بینایی، بویایی، لمس و چشایی خاصی پیدا می کنند. آن ها صداهایی را می شنوند که واضح نیستند، اما در واقع منشأیی برای این صداها در عالم واقعیت وجود ندارد یا اشباح، موجودات یا حتی صحنه های کاملی می بینند که واقعا وجود ندارد.
وقتی به سینما می رویم و فیلمی را تماشا می کنیم، افراد و تصاویر مختلفی را روی پرده می بینیم که حرکت می کنند و حرف می زنند؛ اما در واقع هیچ موجود زنده ای روی پرده سینما وجود ندارد و آنچه می بینیم و می شنویم، انعکاسی از یک رشته نوار سلولزی یا کدهای دیجیتال ذخیره شده در آپارات سینماست که روی پرده سینما منتقل شده است و آن را به صورت موجودات و وقایعی پویا درک می کنیم، ولی در دنیای بیرونی ما وجود ندارد.
– توهم یک اختلال پزشکی و روان پزشکی است
این مثال معنی توهم را بهتر روشن می کند. توهم به معنای ادراکی بدون محرک بیرونی است و گاهی در هر کدام از زمینه های حس پنجگانه، اتفاق می افتد؛ ولی شایع ترین آن ها، توهم شنوایی و بینایی است. توهم یک اختلال پزشکی و روان پزشکی است. بیماران اسکیزوفرنی، دائم صداهایی می شنوند که با آن ها حرف می زنند، دستور می دهند یا در مورد اعمال و خلقیات آن ها اظهار نظر می کنند. در برخی از بیماران مبتلا به صرع نیز ممکن است بیمار بوهای خوشایند یا ناخوشایندی استشمام کند. مصرف برخی از مواد مثل مخدر ال.اس.دی هم می تواند در افراد سالم، توهم ایجاد کند…
هذیان یعنی چه؟
برخلاف توهم که در حوزه ادراک و حواس پنجگانه است، هذیان به تفکر و باور بیماری مربوط است. هذیان عبارت است از یک باور نادرست که با واقعیت های خارجی منطبق نیست و بیمار اعتقاد راسخی به آن دارد. این حالت با منطق و استدلال برطرف نشده است و با زمینه فرهنگی و اجتماعی فرد هم جور در نمی آید.
مثلا ممکن است بیماری معتقد باشد که عده ای با او دشمنی دارند و دائم در تعقیب او هستند و قصد آسیب رساندن به او را دارند. این بیمار دچار «هذیان گزند و آسیب» شده است. بیماری که تصور می کند فرد مهم و برجسته ای است و توانایی های مافوق بشری دارد، دچار «هذیان بزرگ‌منشی» است و بیماران مبتلا به هذیان «حسادت و خیانت» تصور می کنند همسرشان به آن ها وفادار نیست و با فرد دیگری رابطه دارد.
در این مواقع به هیچ روشی نمی توان آن ها را قانع کرد. بعضی از عقاید خرافی نیز این ویژگی را دارند، اما عقاید خرافی را عده زیادی که با بیمار در یک سطح فرهنگی قرار دارند، باور دارند و بر مبنای آن عمل می کنند. هذیان یک اختلال روان پزشکی جدی است و هرچه سریع تر باید درمان شود…
رویا یعنی چه؟
خطاها و فریب های حسی، توهم ها و هذیان ها در هوشیاری کامل و بیداری رخ می دهد؛ اما اگر همین پدیده‌ها را در خواب تجربه کنیم، خواب یا رویا می‌بینیم. رویا دیدن، پدیده ای پیچیده و سرشار از رمز و راز و اسطوره است؛ اما رویا دیدن مرحله ای از خواب طبیعی است که به آن مرحله (حرکات سریع کره چشم یا Rem) می گوییم. وقتی به خواب می رویم، خواب ما کم‌کم عمیق تر و عمیق تر می شود.
پس از ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه از شروع خواب، چشم ها شروع به حرکات سریعی می کنند. ضربان قلب بالا می رود و فشار خون افزایش می یابد، درست مثل این که در حال تقلا و تلاش باشیم، اما عضلات کاملا شل و بدون انقباض هستند. به همین دلیل این مرحله، خواب «متناقض» نام دارد. در همین مرحله است که رویا می بینیم.
عملکرد این مرحله بازسازی مجدد مغز و سلو‌ل های آن است. خواب نوزادان بیشتر در این مرحله می گذرد، اما در بزرگسالی یک چهارم خواب مربوط به مرحله (Rem) و رویا دیدن است. رویا ترکیبی از تجربه های گذشته، خواسته ها، ترس ها و نگرانی ها و بسیاری از عوامل ناشناخته دیگر است که در مغز انسان ذخیره شده اند و در این مرحله از خواب، آزاد می شوند. همه انسان ها رویا می بینند؛ اما اندکی از افراد آن را به وضوح و شفاف به یاد می آورند. رویاهای رنگی نیز در مقایسه با رویاهای سیاه و سفید نادرترند…
ثبت ديدگاه