بسیاری از رفتارها و تصمیم های کارکنان و مدیران در سازمان های امروزی، تحت تأثیر ارزش های اخلاقی آن هاست. در شرایط کنونی، رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانی های زیادی را در بخش های دولتی و غیر دولتی به وجود آورده است. امروز در تجزیه و تحلیل رفتار سازمان ها، پرداختن به اخلاق و ارزش های اخلاقی یکی از الزامات است.
نماد بیرونی سازمان ها را رفتارهای اخلاقی آن ها تشکیل می دهد که خود، حاصل جمع ارزش های گوناگون اخلاقی است که در آن سازمان ها، ظهور و بروز یافته است. اخلاقیات در سازمان به عنوان سیستمی از ارزش ها و بایدها و نبایدها تعریف می شود که بر اساس آن، نیک و بدهای سازمان مشخص و عمل بد از خوب متمایز می شود.
عوامل تاثیرگذار بر رفتار اخلاقی کارکنان
- سطح کلان: مربوط به فاکتورهایی که در محیط خارجی سازمان وجود دارند. این فاکتورها معمولا تحت کنترل سازمان ها نیستند و از سوی سیستم های فرادست به آن ها تحمیل می گردند.
- سطح میانی: اشاره به فاکتورهای سطح سازمانی دارد. سازمان ها معمولا قدرت مانور خوبی بر روی این فاکتورها دارند و اکثر آن ها از طریق سیاست ها و برنامه های سازمانی قابل کنترل هستند.
- سطح خرد: اشاره به فاکتورهای سطح فردی دارد. این فاکتورها در درون کارکنان سازمان جای دارند و سازمان می تواند از طریق تغییر دادن فاکتورهای سطح میانی، روی بعضی از فاکتورهای این سطح نیز تاثیر بگذارد.
تاثیر رفتار اخلاقی بر بهبود عملکرد و موفقیت سازمان
– توجه به منافع ذینفعان:
علاوه بر سهام داران، گروه های دیگری نیز وجود دارند که از اقدامات سازمان تأثیر می پذیرند و دارای منافع مشروعی در سازمان هستند. از جمله این گروه ها می‌توان به مشتریان، تامین کنندگان مواد اولیه، دولت و جامعه اشاره کرد. تامین منافع سهامداران بدون در نظر گرفتن منافع سایر ذینفعان (کارکنان، مشتریان، جامعه و…)، شیوه ای غیر اخلاقی در مدیریت است.
– افزایش سود و مزیت رقابتی:
توجه به تمام افراد و گروه هایی که ذینفع هستند، میزان سود شرکت ها را در بلند مدت افزایش خواهد داد، زیرا موجب انگیزش نیروی انسانی، افزایش حسن نیت اجتماعی و اعتماد مردم و نیز کاهش جریمه ها می شود.
– افزایش تنوع طلبی:
متخصصان پیش بینی می کنند که نیروی کار به گونه روز افزون، متنوع تر خواهد شد و شرکت هایی که بتوانند نیازهای این افراد متنوع را درک کرده و از این تنوع به خوبی بهره گیرند، موفق خواهند بود. لازم است مدیران، توانایی اداره افراد با جنسیت، سن، نژاد، مذهب، قومیت و ملیت های مختلف را داشته باشند. رعایت عدالت و اخلاق در برخورد با این افراد در محیط کار، مدیریت آن ها را تسهیل می کند و این امکان را برای سازمان فراهم می سازد که از مزایای نیروی کار متنوع، بهره گیرند.
– کاهش هزینه های ناشی از کنترل:
ترویج خودکنترلی در سازمان به عنوان یکی از مکانیزم های اصلی کنترل، از مباحثی است که بنیان آن بر اعتماد، اخلاق و ارزش های فردی قرار دارد. ترویج خودکنترلی باعث کاهش هزینه های ناشی از روش های کنترل مستقیم شده و موجب افزایش سود می شود. این امر، مستلزم تعهد کامل اعضا به تیم، مسئولیـت پذیری همـه اعضای تیم و احترام و اعتماد بین آن ها و مدیریت است.
– بهبود روابط، افزایش جو تفاهم و کاهش تعارضات:
یکی از نتایج رعایت اخلاق کار در سازمان، تنظیم بهتر روابط در سازمان است که این به نوبه خود، باعث افزایش جو تفاهم در سازمان و کاهش تعارضات بین افراد و گروه ها شده و عملکرد تیمی را بهبود می بخشد. شاید بیشترین تأثیرات اصول اخلاقی مربوط به رفتار نیروی انسانی است. از آنجا که اخلاق، بخشی از فرهنگ است، بیشتر نظریه هایی که بر رابطه بین فرهنگی در سازمان تأکید می کنند، خود به خود بر اهمیت نقش اخلاق در این زمینه توجه دارند. فـرهنگ سـازمانی در یک سازمان می تواند کارکنان را به افرادی پیرو قانون یا قانون شکن تبدیل کند.
– افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری کارکنان:
چنان که گفته شد، اخلاق برفعالیت انسان ها تأثیر قابل توجهی دارد و لازمه عملکرد مناسب، تعهد و مسئولیت پذیری کارکنان است. انتظار بروز خلاقیت توسط کسانی که کار خود را از لحاظ اخلاقی، ناپسند تلقی می کنند، واقعی و منطقی نیست.
– افزایش مشروعیت سازمان:
امروزه در شرایط جهانی شدن و گسترش شبکه های اطلاعاتی، از سازمان ها انتظار می رود در برابر مسائل محیط زیست، رعایت منافع جامعه، حقوق اقلیت ها و… حساسیت داشته و واکنش نشان دهند. به علاوه این شبکه گسترده، تمام فعالیت های سازمان ها را زیر نظر دارد و به راحتی می تواند از راه انجمن ها و مجامع مختلف، چهره سازمان ها را در انظار عمومی تغییر دهد.
راهکارهایی برای افزایش رفتار اخلاقی در سازمان
- احساس تعهد در راستای ایجاد و پرورش کارکنان اخلاقی
- تلاش برای آن که الگویی نمونه یا یک مثال اخلاقی قوی باشید
- شناخت باورها و عقاید خودتان ضمن تسهیم آن ها با دیگران
- از لحظه های آموختن بهره بگیرید
- انضباط را به عنوان یک درس اخلاقی به کار بندید
- توقع رفتارهای اخلاقی داشته باشید
- نسبت به آثار رفتارها واکنش نشان دهید
- رفتارهای اخلاقی کارکنان را تقویت کنید و پاداش دهید
- روزانه اصول اخلاقی را اولویت بندی کنید
- مشارکت و ثبت قانون طلایی
نتیجه گیری
یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب بـرای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها است تا آن ها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسایل در جامعه و حرفه خود، به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند.
اولین گام در دستیابی به این اهداف، درک صحیح از مفهوم اخلاق و شناسایی عوامل تاثیرگذار بر رفتار اخلاقی کارکنان در سازمان می باشد. رعایت اخلاقیات در برخورد با ذینفعان داخلی و بیرونی، باعث افزایش مشروعیت اقدامات سازمان و استفاده از مزایای ناشی از افزایش چندگانگی شده، سر انجام موجب بهبود سودآوری و مزیت رقابتی می شود. از این رو لازم است مدیران در جهت ارتقای اخلاقی سازمان، گام هایی را بردارند.
بنابراین سازمان ها ناچار به انجام اقدامات وسیع و گسترده برای جلب افکار عمومی هستند که وجه غالب آن ها، نشان دادن وجهه اخلاقی کارهای سازمان است.
منابع:
فقیهی، ابوالحسن. رضائی منش، بهروز (۱۳۸۴). “اخلاق اداری”و مطالعات مدیریت، شماره ۴۷.
معید فر، سعید (۱۳۸۵) ،”اخلاق کار و عوامل موثر برآن در کارکنان ادارات دولتی” فصلنامه علمی-پژوهشی، رفاه اجتماعی، سال ششم.
Ingrid Nude (2004), “Factors impacting on ethical behavior in organizations”, University of Pretoria.
ثبت ديدگاه