خلق و خوی کودکتان را بشناسید

خلق و خوی کودکان

خلق و خوی کودکان با همدیگر متفاوت است. هیچ گاه سعی نکنید کودکتان را کاملاً عوض کنید به طور مثال کودکی که پر انرژی است، این یک ویژگی ذاتی اوست و شما باید به این تفاوت فردی کودکتان احترام بگذارید و دائم او را با خواهر و برادرهایش و با فلان فامیل و … مقایسه نکنید که تو چرا انقدر پر جنب و جوشی؟! یه دقیقه آروم بگیر بچه!

و در ضمن این مسئله رو هم بگوییم که اگر خودتان یا معلم فرزندتان حس کردید فرزندتان ویژگی‌های غیرعادی دارد به طور مثال عدم تمرکز حواس، جنب و جوش بیش از حد و … بدون هیچ‌گونه برچسب زدنی کودکتان را نزد یک روانشناس و مشاور کودک ببرید تا وی با توجه به مصاحبه و ارزیابی بالینی تشخیص دهد و برنامه‌ی درمانی برایش اجرا کند.

مواردی که در پایین ذکر شده است هیچ کدام به معنای بد یا خوب بودن نیست و هدف ما این است که با توجه به این نوشته کودکتان رو بهتر بشناشسید و انتظارات واقع بینانه تری از او داشته باشید.

۹ بُعد خلق و خوی کودکان

۱­- میزان فعالیت

خلق و خوی براساس میزان انرژی جسمانی مشخص و آشکار در رفتار و فعالیت‌های روزانه.

کم انرژی ↔️ پرانرژی

در مدرسه کودک پر جنب و جوش است و هنگامی که باید مدت طولانی بی حرکت باقی بماند٬ بسیار تلاش می‌کند تا آن وضعیت را تحمل کند. ناآرامی و بی‌قراری او ممکن است فعالیت کلاس را مختل کند یا باعث شود که او در انجام دادن تکالیف با مشکل روبه رو شود. این انرژی می‌تواند بسیار مفید واقع شود٬ اگر بتوانیم آن را در جهت مثبت به کار بگیریم.

بر خلاف کودک پر جنب و جوش، کودکانی هستند که میزان فعالیت پائینی دارند با آن که خود را با فعالیت‌های مدرسه وفق می‌دهند، ممکن است نسبت به فعالیت‌ها بی انگیزه باشند. کودکان با فعالیت کمتر٬ آهسته‌تر حرکت می‌کنند و ترجیح می‌دهند وقتشان را با کارهای غیرفعالی چون رنگ آمیزی٬ بازی بی سروصدا با اسباب بازی و تماشای تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای بگذرانند.

۲­ -حساسیت یا آستانه حسی

کودک از تغییرات محیط چقدر احساس نگرانی می‌کند. (میزان حساسیت لامسه٬ چشایی٬ بویایی٬ شنوایی و بینایی کودک).

حساسیت کم ↔️ حساسیت زیاد

کودکان حساس به محیط اطراف آگاهی دارند و امکان دارد به شیوه‌های گوناگون ارتباط خود را با فعالیت قطع کنند. لباس ممکن است ایجاد خارش کند٬ صدا ممکن است باعث حواس‌پرتی شود یا صندلی ممکن است سفت و زمخت باشد. اغلب این کودکان نسبت به دیگر احساسات و افکار٬ هوشیاری بالاتری نسبت به دیگران دارند.

کودکان با آستانه حساسیت کم ممکن است به آسانی حواسشان پرت نشود و بر روی عملکرد تحصیلی آن‌ها تأثیر بگذارد. این کودکان نسبت به حساسیت‌های محیطی صبورتر هستند، ولی ممکن است به علائم هشداردهنده٬ همچون زنگ مدرسه یا آژیر اعلام حریق دیرتر پاسخ دهند.

مقاله مرتبط: نوسانات خلق در کودکان ۸ تا ۱۲ سال

۳­- قانونمنـدی (نظم‌پذیری)

تقسیم بندی خلق و خوی براساس قابل پیش بینی بودن اعمال کودک به سبب فعالیت‌های عادی (مانند بیداری٬ گرسنگی و خسته شدن) روزانه.

پیش بینی پذیری کم ↔️ پیش بینی پذیری زیاد

کودکان قانونمند از کلاس ساختارمند لذت می‌برند٬ ولی ممکن است به دلیل تغییر در برنامه روزانه کلاس٬ مانند برنامه بازدید دچار مشکل شوند. از طرف دیگر٬ کودکان با نظم پذیری کم ممکن است با برنامه‌های مدرسه مشکل داشته باشند و باعث اختلال در کلاس شوند. با این حال٬ اگر برنامه مطابق روال عادی نباشد٬ آن‌ها کمتر دردسر ساز خواهند بود.

۴­ -تمایل نشان دادن (کناره گیری) واکنش اولیه نسبت به وضعیت جدید

تمایل (نزدیکی) ↔️ کناره گیری

کودکان جسور تجربیات جدید را جذاب می‌دانند و بی درنگ مایل به تجربه کردن هستند. ولی کودکانی هم هستند که پیش از درگیری با شخص یا فعالیت جدید٬بیشتر مردد هستند و ترجیح می‌دهند بی میلی نشان دهند و تنها مراقب اوضاع باشند. البته با این کار ممکن است تجربیات جدید را از دست بدهند. به هر حال٬ میزان هوشیاری طبیعی باعث کاهش خطر پذیری در رفتارهای خطرناک می‌شود.

۵­- انطباق پذیری (سازگاری)

تطبیق با موقعیتهای جدید. زمان مورد نیاز برای پذیرفتن تغییرات در برنامه یا جریان عادی. مدت زمانی که کودک برای سازگاری با افراد یا موقعیت جدید نیاز دارد. (این صفت برخلاف نزدیکی ـ اجتناب٬ به معنی سازگاری٬ پس از واکنش اولیه به تغییرات است.

دیر انطباق پذیر ↔️ زود انطباق پذیر

کودکان انطباق پذیر معمولاً اوقات آسوده و راحتی را سپری می‌کنند٬ آن‌ها تمایل دارند مطابق اوضاع پیش بروند. در مدرسه آن‌ها آماده پذیرفتن تغییرات هستند. در عین حال٬ این کودکان آماده گرایش به رفتارها و ارزش‌های نامطلوب همسالان خود نیز دارند. کودکان جدی که انطباق پذیری کمتری دارند٬ شاید کمتر آماده‌ی پذیرش جریانات منفی باشند٬ هر چند ممکن است خود را درگیر موقعیت‌های پر دغدغه و دشوار کنند. مشکلی بالقوه در کلاسی که تغییرات مکرری در آنجا صورت می‌گیرد که البته تعداد این تغییرات در پایه‌های بالاتر افزایش پیدا می‌کنند.

۶­ -وضع روانی / حالت روحی

خلق و خوی براساس گرایش کلی به سوی خرسند بودن یا ناکام ماندن. (دیدگاه کودک به جهان)

منفی ↔️ مثبت

هنگامی که کودکان انواع هیجانات و واکنش‌ها از قبیل خوشرویی تا افسرده بودن٬ خونگرمی تا بدخلقی را به نمایش می‌گذارند، زمینه بروز یک حالت کلی مثبت یا منفی در آن‌ها مهیا می‌شود.

کودک منفی ممکن است به سختی توسط اعضای خانواده٬ معلمان و همسالانش پذیرفته شود و این می‌تواند برای مراقبان او مشکل ایجاد کند٬ چرا که باید اختلال واقعی را از حالت روحی او تمیز و تشخیص دهند. کودکی که همواره در حالت روانی خوبی به نظر می‌رسد٬ به راحتی تطابق پیدا می‌کند، ولی ممکن است با تجربیات زندگی خود برخورد درستی نداشته باشد.

۷­- شدت واکنش

میزان انرژی‌ای که کودک در واکنش‌ها نشان می‌دهد یا میزان انرژی و قدرتی که برای بیان احساساتش صرف می‌کند.

واکنش ضعیف به محرک ↔️ واکنش شدید به محرک

کودکی که واکنش شدید دارد٬ با صدای بلند می‌خندد و گریه می‌کند. اشیا را دوست دارد یا از آن‌ها متنفر است و نسبت به آن‌ها هیجانی شدید نشان می‌دهد؛ بنابراین آسان است که بداند اشیا در چه موقعیتی هستند. ولی کودکی که واکنش شدید ندارد، در زمان ابراز هیجانات خود٬ انرژی والدین یا معلمش را به شدت می‌خشکاند. کودکانی هستند که واکنش ملایمی دارند و واکنش احساسی خود را نسبت به هیجانات آن چنان شدید یا ضعیف ابراز نمی‌کنند. سر و کار داشتن با کودکانی که واکنش ضعیفی دارند آسان‌تر است، ولی والدین و معلم‌ها باید ماهرانه علائم مربوط به مشکلات این کودک را شناسایی کنند.

۸­ – پایداری – تداوم

توانایی انجام دادن تکالیف بدون حواس‌پرتی٬ با وجود وقفه‌ها یا ناکامی‌های درسی. (پایداری در انجام دادن یک کار یا نداشتن پشتکار)

پایداری کم ↔️ پایداری زیاد

پایداری زیاد مستقیماً با پیشرفت در تحصیلات آکادمیک مرتبط است. کودکی که پایداری زیادی دارد٬ هر چند امکان دارد به حد کمال برسد٬ ولی نمی‌تواند خود را قانع کند تا بپذیرد که کارش را به پایان رسانده است. او مایل نبست تکلیفش را به معلم تحویل دهد، چرا که احساس می‌کند آن را به اندازه کافی خوب انجام نداده است.

کودک با پایداری کم ممکن است در مدرسه با مشکل روبه رو شود٬ چراکه انگیزه کافی برای ادامه کار ندارد٬ به خصوص هنگامی که تکلیف سختی داشته باشد٬ به آسانی دست از کار می‌کشد یا تقاضای کمک می‌کند، بدون اینکه مستقلانه سعی کند یا بتواند خود را به تمرکز و انجام دادن تکالیف ناتمام وادار کند.

۹­ – حواس پرتی

گرایش به منحرف شدن توسط صدای بیرون یا وقفه‌های ایجاد شده

حواسپرتی کم ↔️ حواسپرتی شدید

حواسپرتی، مخالف پایداری نیست. ممکن است کودک به آسانی حواسش پرت شود و بعد از آن به سرعت به موضوع مورد بحث برگردد. کودک حواسپرت می‌تواند به همه چیز توجه داشته باشد٬ به هر چیزی که پیرامون او می‌گذرد، حتی به افکار و رؤیاهای عادی خودش. در نقطه مقابل این رفتار٬ کودکی می‌تواند با وجود وقفه ایجاد شده متمرکز شود و به محرک‌های خارجی پاسخ ندهد. هر قدر این درجه‌بندی‌ها در دو انتها قرار داشته باشد، بزرگ کردن کودک چالش برانگیزتر خواهد بود.