حل مسئله در کودکان
آموزش حل مسئله در کودکان اهمیت زیادی دارد. اهمیت نقش خانواده در فرایند تحول کودک امری قطعی است. یکی از مسئولیت‌های والدین کمک و آموزش به کودکان در جهت تشخیص و حل مشکلات گوناگونی است که به طور مداوم در زندگی روزمره با آن رو به رو می‌شود. این گونه آموزش‌ها می‌توانند در کاهش رفتارهای نامناسب کودکان و بهبود رفتارهای اجتماعی آن‌ها مؤثر واقع شوند. با توجه به اهمیت موضوع شناسایی مشکلات و اتخاذ راه حل برای آن از سوی کودکان در این مقاله به بررسی مهارت حل مسئله در کودکان و راهکارهای پرورش آن می‌پردازیم.
اهمیت حل مسئله در کودکان
مواجهه با مشکل در زندگی امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است و افراد در سراسر زندگی خود با مسائل و مشکلات مختلفی رو به رو می‌شوند، از این رو توانایی افراد در مواجهه با این گونه موقعیت‌ها به شیوه صحیح و کارآمد از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که از مهارت‌های حل مسئله پایینی برخوردارند در برخورد با مشکلات با شکست مواجه شده و به محض رویارویی با موانع، ممکن است با بروز رفتارهای برانگیخته نسبت به آن واکنش نشان دهند، احساس ناکامی کنند، پرخاشگر شوند یا برای پرهیز از موقعیت مشکل ساز گوشه گیر شوند؛ فرایندی که می‌تواند بروز رفتارهای سازش نایافته را برای فرد در پی داشته باشد. از این رو توانایی حل مسئله از جمله اساسی‌ترین مهارت‌ها در رویارویی با این گونه مشکلات است.
مهارت حل مسئله یکی از توانایی‌های عالی ذهن است. در مهارت حل مسئله فرد باید با برقراری روابط بین تجربه‌های گذشته و مسئله، رابطه بین آن‌ها را کشف و با توجه به آن، راه‌حل‌های مناسب را اتخاذ کند. به عبارتی دیگر حل مسئله، عمل تصمیم گیری است که شامل شناخت و شناسایی وضعیتی است که در آن تصمیم گیری، جمع‌آوری اطلاعات، بررسی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی وضعیت موجود انجام می‌شود، پیامدهای رفتار در آن وضعیت و گرفتن بازخورد از محیط اجتماعی توسط فرد ارزیابی می‌شود و در نتیجه شخص با جایگزین کردن تصمیم‌هایی که می‌تواند نتایج مثبت و مؤثرتری را برای زندگی وی در پی داشته باشد، اقدام به اتخاذ تصمیمی مناسب‌تر می‌کند.
چنانچه مشخص است مهارت حل مسئله به مجموعه توانایی‌های گفته می‌شود که کودک می‌تواند در هنگام مواجه با مشکلات یا چالش‌ها و برای حل این مشکلات بکار می‌گیرد.
مهارت حل مسئله به فرد کمک می‌کند تا با یافتن راه حل مناسب برای حل مشکل در مواجهه با چالش‌های زندگی، امکانات گوناگون پیرامون خود را شناسایی و از آن به منظور تصمیم‌گیری مناسب و حل مسئله در شرایط گوناگون استفاده کند. آموزش این مهارت‌های می‌تواند پیامدهای مهمی را برای کودکان درزمینهٔ برقراری روابط بین فردی فراهم کند. برای مثال این مهارت‌ها باعث می‌شود کودکان در ارتباطات اجتماعی موفق‌تر عمل کنند و به رفتارهای سازش یافته و سطوح بالای حرمت خود دست یابد.
در بطن تغییرات سریع اجتماعی و وقایع تنیدگی زا فرد باید یاد بگیرد جایگاهی در اجتماع بیابد، با همسالان رابطه مطلوب برقرار کند، خود را با مدرسه، اجتماع، همسالان و خانواده سازگار و بر تحقق بسیاری از اعمال پیچیده فردی و بین فردی حیاتی که وی را برای زندگی آینده آماده می‌کند، تسلط یابد؛ بنابراین نیاز به مهارت‌های حل مسئله در تمامی زمینه‌های زندگی مشهود است و فرد آن را از طریق تعامل با محیط و وضعیت‌های مختلف کسب می‌کند.
بدین جهت رابطه مناسب والد – کودک عامل تعیین کننده‌ای در تحول کودک و سلامت روانی او در بزرگ‌سالی شناخته شده است. بر این اساس والدین آشنا با روش‌های حل مسئله سعی می‌کنند به کودکان خود برای فکر کردن درباره‌ی چالش‌های پیش رو، در نظر گرفتن راه‌حل‌های مختلف و انتخاب بهترین راه‌حل کمک کنند. در نتیجه، کودکان نیز چگونگی برخورد با مشکلات و شکست‌هایشان را بدون ایجاد موقعیت تنیدگی زا یاد خواهند گرفت. فرزندان مکن است با چالش‌هایی رو به رو شوند، برخورد مناسب والدین می‌تواند حل مناسب این چالش‌ها را در پی داشته باشد.
مقاله مرتبط: راهکارهای لازم برای کسب مهارت حل مسئله
نکات کاربردی و عملیاتی برای پرورش مهارت حل مسئله در کودکان
در این بخش به بیان راهکارهایی می‌پردازیم که در بستر مناسبی را برای پرورش مهارت حل مسئله کودک ایجاد می‌کنند:
- ترغیب مشارکت کودکان: الگوهای ارتباطی اعضای خانواده بایستی به گونه‌ای باشد که به کودکان و توانایی‌ها و افکار آن‌ها توجه شود. مشارکت کودکان در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن‌ها و به کارگیری فکر آن‌ها در مهارت حل مسئله کودک مؤثر است.
- عدم سرزنش آن‌ها: در صورت اشتباه کردن کودکان یا تصمیمات نادرست آن‌ها از برخوردهای تند و یا سرزنش جلوگیری کنید. این برخوردهای مانع از پرورش مهارت حل مسئله می‌شوند.
- به‌کارگیری بازی: در قالب بازی می‌توان راه کارهای حل مشکلات و شناسایی علل چالش‌ها را مورد بررسی قرار داد.
- به‌کارگیری داستان: گفتن داستان و قصه و بیا موقعیت‌های چالش بر انگیز و حل آن توسط شخصیت‌های داستان می‌تواند از لحاظ ذهنی به کودک کمک کند.
- توضیح به کودک و تبیین مسائل: در بسیاری موارد زمانی که دیگران یا خود شما با مشکلی رو به رو می‌شوند می‌توانید به کودکان راه کارهای آن را توضیح دهید. بخصوص زمانی که برای همسالان کودک اتفاقی صورت می‌گیرد.
ثبت ديدگاه