تفکر خلاق

تفکر خلاق یعنی چه ؟ تفکر عملی ذهنی است و زمانی مطرح می گردد که انسان با مسئله ای مواجه است و خواستار حل آن است. در این هنگام در ذهن، تلاشی برای حل مسئله آغاز می گردد که این تلاش ذهنی را، تفکر می نامند. فعالیت برای حل مسئله، از مراحلی تشکیل شده است که از تعریف مسئله به طور شفاف، روشن و ملموس، آغاز می گردد و با پیدا کردن راه حل هایی برای حل مسئله ادامه می یابد و با به کارگیری عملی بهترین راه حل و یافتن جواب نهایی به پایان می رسد.

تفکر فرایندی رمزی و درونی است که منجر به یک حوزه شناختی می گردد که نظام شناختی شخص متفکر را تغییر می دهد فرایندی است که از طریق آن یک بازنمایی ذهنی جدید به وسیله تبدیل اطلاعات و تعامل بین خصوصیات ذهنی، قضاوت، انتزاع، استدلال و حل مسئله ایجاد می گردد.

روش های تفکر خلاق

تفکر خلاق
تفکر تحلیلی
تفکر انتقادی
تفکر استراتژیک
تفکر اجرایی

یکی از مهم ترین وجوه تمایز انسان از دیگر موجودات قدرت تفکر و خلاقیت اوست. قدرت دستکاری در ذهن و پدیده هاست، قدرت کشف و تولید ابزار و اندیشه های جدید است، که همه این ها به نوعی خلاقیت است.

مهارت تفکر خلاق

تفکر خلاق مهارتی است که شخص از تلفیق مهارت های حل مسائل و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار می شود و قدرت کشف و انتخاب راه حل های جدید را پیدا می کند.

تفکر خلاق، هنر شکستن عادت ها، روزمرگی ها و الگوهای موجود است . یک شیوه نگرش متفاوت نسبت به دنیا است دیدن دنیا از دریچه ای که هیچ فرد دیگری تا به حال از آن دریچه به دنیا ننگریسته است برای داشتن چنین نگرشی باید قوه تخیل مان را پرورش دهیم به اندازه کافی انگیزه و امید داشته باشیم. برای ایجاد الگوهای فکری جدیدی که ما را از الگوهای فکری رایج و سنتی فراتر ببرد نیاز داریم اتاق امکان پذیری های ذهنمان را توسعه دهیم در اتاق امکان پذیری ها همه چیز امکان پذیر است. همان گونه که آنتونی رابینزمی گوید:

فقط غیرممکن، غیرممکن است.

همه انسان ها کم و بیش خلاق اند و این توانایی همچون انواع هوش با درجات متفاوت در همه ما وجود دارد، مهم آن است که بتوانیم آن را شکوفا نموده،توسعه دهیم و به خدمت بگیریم. تفکر خلاق می تواند بهترین سلاح مبارزه با مشکل نیز قلمداد شود. افرادی که تفکر خلاق را در خود شکوفا نکرده اند تا به کوچک ترین مشکلی می رسند، می گویند: «آه! باز یک مشکل». در صورتی که انسان های خلاق این نگرش منفی را تسلیم شدن قبل از جنگ می پندارند، زیرا معتقدند مشکل نه تنها مزاحمت نیست بلکه مبارزه ای برای کشف راه حل است.

هدف از تفکرخلاق

۱. احیاء خصوصیات و ویژگی های افراد خلاق و نوآور از جمله:

حس جستجوگری
حس کنجکاوی
توانایی نوع دیگر دیدن و ارائه ایده های نو
پیگیری
دقت
حس انتقاد سازنده و خلاق
تحمل بی نظمی تا رسیدن به نظم جدید (تحمل ابهام)

۲. آموزش تکنیک های ایده یابی

مطالب مرتبط : فعالیت های خلاقانه روزمره

ویژگی های دارندگان تفکر خلاق

افراد خلاق، راه هایی را جست و جو می کنند که از طریق آن بتوانند فکر خود را به سوی ایده های نو و تازه هدایت کنند.
به همه جوانب یک موضوع و مسأله توجه دارند.
در حل یک مسأله تمرکز حواس بیشتری را از خود نشان می دهند.
فکرهای بکر را بیشتر از دیگران از خود نشان می دهند.
به راه حل هایی می اندیشند که ممکن است از دید دیگران اهمیت چندانی نداشته باشد.
از ربط ایده ها و تجربیات مختلف، نتایج جدیدی را می گیرند.
افکار و عقاید خود را به راحتی مطرح و از مواجهه با عقاید مختلف استقبال می کنند.
برای حل مسایل و مشکلالات، راه های مختلف را بررسی و تا رسیدن به نتیجه ی دلخواه تلاش کنند.
خود را محدود به آرای دیگران نمی کنند.
همواره کنجکاو و در جست و جوی اطلاعات جدید و نو هستند.
از قدرت تصویرسازی ذهنی بالایی برخوردارند، تا حدی که به تفکرات خود، عینیت می بخشند.
مثبت نگر و پرانرژی هستند.
معمولاً برای هر سئوالی آمادگی ارائه پاسخ های مختلف را دارند.
سئوال و جواب های غیرعادی و عجیب و غریب در آن ها بیشتر دیده می شود.

تقسیم بندی گیلفورد در مورد افراد با تفکر خلاق

تفکر همگرا
تفکر واگرا

تفکر واگرا : تفکر خلاق با تفکر واگرا رابطه ای مستقیم دارد. افراد با تفکر واگرا سعی می کنند پدیده ها و امور افکار را آن
چنان که هستند به راحتی نپذیرند، بلکه نگاه متفاوت تری داشته باشند و از قالب های فکری همسان دور شوند، به عبارتی
پدیده ها را با چشم و منظر دیگری نگاه کنند.
تفکر همگرا: اما در تفکر همگرا، فکرهای جدید و نو کمتر راه پیدا می کند و افراد امور و پدیده ها را آن چنان که هستند می
بینند و می پذیرند.

روش های ایجاد یا پرورش تفکر خلاق

خلق مطالبی که علمی و خلاف باورهای مرسوم و عمومی باشد. مثلا تلاش شود تا نظریات رایج قدیمی را رد کرده و راه های جالب و نظریات جدیدی ارایه شود.
با استفاده و کمک از اطلاعات قدیمی، در موقعیت های مشابه، اطلاعات، حقایق و اصول تازه تری مطرح شود.
بررسی و تفکر در مورد مسائلی که برای انسان مجهول مانده به جای پرداختن به دانسته ها و اطلالاعات موجود.
طرح سوال هایی مانند چه طور، اگر و از چه را ه هایی، در مورد اطلاعات و دانسته ها و پاسخ دادن به آنها، همین طور اندیشیدن به راه های مختلف برای رسیدن به جواب.
استفاده از سوال های محرک یعنی بیشتر به گزاره های پرسشی که نیاز به درک عمیق دارد، توجه شود همچنین از سوال هایی که نیاز به ترجمه، تفسیر، تعریف، اکتشاف و تجزیه و تحلیل دارد استفاده شود.
اندیشیدن و جستجو برای یافتن رازهای هر چیز.
تشویق به مطالعه زندگی افراد خلاق.
ایجاد فرصت برای بازی کردن با اطلاعات.
با استفاده از حقایق و اطلاعاتی که قبلا آموخته شده کارهای جدیدی تجربه شود. مهارت های مطالعه خلاق. یعنی به جای آنکه بگوییم چه خوانده ایم، عقایدی را که در نتیجه خواندن به دست آورد هایم بیان کنیم.
استفاده از روش اکتشافی. در روش اکتشافی باید به جستجوی راه حل برویم. در این روش بیش از جواب مساله، چگونگی یافتن جواب مساله مهم است.

مراحل یک تفکر خلاقانه

آمادگی: در مرحله اول افراد به امور پدیده های مختلف زندگی دقت و توجه بیشتری پیدا می کنند، به حدی که گاهی پدیده های زندگی مدت های طولانی ذهن شخص را به خود مشغول می کند.
مطالعه: در مرحله مطالعه فرد با بررسی و مطالعه بیشتر روابط بین پدیده ها را بهتر درک می کند .
تغییر: در مرحله سوم شخص به نوع روابط بین پدیده ها که ذهن او را به خود مشغول کرده اند پی می برد و با طرح سئوال های مختلف در ذهن به نقد و بررسی آن می پردازد.

پختگی: در این مرحله شخص با گذار از مراحل قبلی به درک و شناخت عمیق تری از روابط بین پدیده ها می رسد و گویی پدیده ها، جزئی از وجودش شده است.
اشراق: در مرحله اشراق شخص به پاسخ های ناگهانی دست پیدا می کند، معمولا با کلماتی نظیر «یافتم» و «هان» متجلی می شود.
وارسی: در این مرحله فرد به بررسی بهترین ایده ای که در مراحل قبلی به آن رسیده است می پردازد و درستی آن را مشخص
می کند.
اجرا: در این مرحله فرد افکار یا ایده هایی که موردتأیید واقع شده اند را به مرحله اجرا درمی آورد.

کارکردهای تفکر خلاق

تفکر خلاق در بازاریابی از اهرم هایی است که کمک می کند چنان پدیده های نادری در دنیای تجارت به وقوع بپیوندد که سرعت رشد تجاری فرد یا سازمان را به شکل نمایی افزایش می دهد.

تفکر خلاق در دنیای تجارت، گاهی اوقات به شکل متمایز بودن و گاهی اوقات نیز با ایده های ساده ای که به دلیل سادگیشان جذابیت ایجاد کرده اند خود را نشان می دهند .

تفکر خلاق می تواند به ما بیاموزاند که حتی وقتی باحادثه ای ناگوار برخورد کردیم، چگونه احساس بد و منفی خود را به احساس خوب و مثبت تبدیل کنیم. این نوع تفکر، هم به حل مساله و هم به تصمیم گیری های مناسب کمک می کند.

با استفاده از تفکر خلاق، راحل های مختلف مساله و پیامدهای هر یک از آنها بررسی می شوند. این مهارت، ما را قادر می سازد تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم خود ببینیم و حتی زمانی که مشکلی وجود ندارد و تصمیم گیری خاصی مطرح نیست، با سازگاری و انعطاف بیشتری به زندگی روزمره بپردازیم.

تفکر خلاق موجب می شود مسایل و مشکلات را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و راه حل های تازه ای برای مشکلاتمان پیدا کنیم.

خلق مثبت، مغز را خلاق می کند

مطالعه تاثیر خلق بر یادگیری که مستلزم تفکر خلاق است نشان می دهد احساس شادی و خلق مثبت، باعث نوآوری در تفکر و حل مسئله می شود. نتایج مطالعه جدید نشان می دهد که داشتن خلق مثبت به افراد کمک می کند تا خلاقانه تر فکر کنند.

محققان در دانشگاه ٱنتاریوی غربی در کانادا می گویند به طور کلی خلق مثبت، حل خلاقانه مسئله و تفکر انعطاف پذیر و درعین حال دقیق را افزایش می دهد. در مطالعات گذشته بارها نشان داده شده که خلق مثبت نه تنها به عملکرد بهتر اعضای بدن کمک م یکند و توانایی فرد در مقابله با بیماری ها را افزایش می دهد بلکه در چگونگی عملکرد مغز و انجام تکالیف مختلف ذهنی نقش قابل توجهی دارد.