بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، افسردگی دومین بیماری پس از بیماری های قلبی در دنیا است؛ و دوره بعد از زایمان، زمانی است که بیشترین خطر را برای بروز اختلالات خلقی، مانند اندوه و افسردگی دارد. افسردگی پس از زایمان ، یک مشکل شایع در میان بانوان است…
بین یک دوم تا دو سوم مادران، دوره کوتاهی پس از زایمان دچار بی ثباتی خلقی و آشفتگی می شوند که معمولاً در روزهای سوم و چهارم پس از زایمان، این علائم به اوج خود می رسند و در بیشتر بانوان پس از چند روز از بین می روند.
پژمردگی
در ۸۰ درصد زنانی که برای نخستین بار بچه دار می شوند، نوعی افسردگی خفیف، موسوم به پژمردگی مشاهده می شود. پژمردگی پس از زایمان موضوعی کاملاً طبیعی است. این افسردگی خفیف، معمولاً چند روز تا چند هفته بعد از زایمان رخ می دهد و عموماً خود به خود بهبود می یابد و در عرض چند هفته به طور کامل و بدون درمان برطرف می شود؛ اما گاهی علائم در فرد باقی می ماند که نیازمند درمان است.
معمولاً از هر ۱۰۰ زن، ۱۰ تا ۱۵ نفر دچار این اختلال می شوند. افسردگی پس از زایمان ، با احساساتی مانند غم و اندوه، گریه، درگیری فکری، کاهش اعتماد به نفس، تحریک پذیری، زود عصبانی شدن و عدم لذت بردن مشخص می شود (تانوس و همکاران،[۱] ۲۰۰۸). گاهی افسردگی پس از زایمان ممکن است به صورت اضطراب و استرس ظاهر شود. افسردگی پس از زایمان اثرات منفی بر ابعاد زندگی مادر دارد.
عوامل افسردگی پس از زایمان
البته علل و عواملی منجر به بروز این اختلال می شود. عواملی مانند سابقه افسردگی در خانواده، ناخواسته بودن بارداری، نوع زایمان، تعارض و اختلاف با همسر، عدم حمایت همسر، بستری شدن نوزاد یا مادر پس از زایمان و… می تواند بر بروز افسردگی مؤثر باشد. زنانی که در زمانی از زندگی خود دچار افسردگی بوده اند یا بستگانی دارند که دچار افسردگی بوده اند، ممکن است از نظر ژنتیکی با احتمال بیشتری به افسردگی پس از زایمان مبتلا شوند.
لازم به ذکر است که ادامه یافتن افسردگی در مادران پس از زایمان، سبب بروز دلبستگی ضعیف مادر و کودک می شود…
هورمون ها
یکی از علل بروز افسردگی پس از زایمان ، تغییرات هورمونی است که یک تأثیر طبیعی از تغییر هورمونی ناشی از بارداری و زایمان تلقی می شود. سطح استروژن و پروژسترون که طی بارداری افزایش یافته بود، به طور ناگهانی پس از وضع حمل افت می کند و این مسأله می تواند روی روحیات فرد تأثیر بگذارد.
این هورمون های زنانه در طول یک هفته یا بیشتر، به سطحی که قبل از بارداری بوده اند، باز خواهند گشت. همین که سطح هورمون به حالت متعادل خود باز می‌گردد، علائم افسردگی یا همان غم و اندوه نیز به طور خود به خود و بدون نیاز به درمان پزشکی از بین می رود.
نوع زایمان؛ سزارین یا طبیعی
همچنین تحقیقات نشان داده احتمالاً بین نوع زایمان و بروز افسردگی پس از آن، ارتباط وجود دارد؛ زنانی که نوزاد خود را با عمل سزارین به دنیا می آورند، نسبت به زنانی که زایمان طبیعی دارند، بیشتر به افسردگی پس از زایمان دچار می شوند (آپونگ و همکاران،[۲] ۲۰۰۶). علت این امر شاید به دلیل افت قوای بدنی مادر و بروز دردهای پس از عمل سزارین باشد.
کمبودهای غذایی
یکی دیگر از علل بروز افسردگی پس از زایمان، کمبودهای غذایی است. در مطالعات بسیاری به ارتباط بین رژیم غذایی با بیماری های روانی مانند افسردگی اشاره شده است. ممکن است افسردگی در بانوان به دلیل کمبود موادی چون آنتی اکسیدان ها، ویتامین ها، روی، منیزیم، ویتامین های گروه ب مثل اسید فولیک، ویتامین D، سلنیوم و اسیدهای چرب امگا ۳ باشد.
به ویژه اینکه مطالعات نشان داده کمبود امگا ۳ در بروز افسردگی پس از زایمان اثرگذار است (داو و همکاران،[۳] ۲۰۱۴). از آنجایی که امگا ۳ از مادر به جنین و همچنین از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود، میزان این اسید چرب در دوران بارداری و حداقل ۶ هفته پس از زایمان به شدت کاهش می یابد.
مشکل دیگر این است که اغلب افراد از جمله زنان باردار و شیرده، به میزان کافی امگا ۳ دریافت نمی کنند. بنابراین یکی از راه های پیشگیری و کنترل افسردگی پس از زایمان ، این است که مادران در دوران بارداری و شیردهی به میزان کافی از اسیدهای چرب امگا ۳ استفاده کنند. ماهی‌ها به ویژه ماهی های چرب مانند سالمون، ساردین و قزل آلا، گردو، دانه کتان و شاهدانه از منابع خوب اسیدهای چرب امگا ۳ به شمار می روند.
در حقیقت دوران پس از زایمان و شیردهی، منجر به کمبودهای غذایی در مادر شده و زمینه بروز افسردگی را فراهم می کند. از این رو توصیه می شود مادران عزیز اصول تغذیه در دوران پس از زایمان را جدی بگیرند و از رژیم های مناسب غذایی برای پیشگیری از بروز افسردگی بهره ببرند.
درمان افسردگی پس از زایمان
برای درمان افسردگی پس از زایمان می توان از مشاوره و نیز دارو درمانی بهره برد. همان گونه که ذکر شد، چنانچه علائم طی چند روز یا چند هفته از بین برود، نیازی به درمان ندارد؛ ولی اگر پس از چند هفته همچنان علائم باقی بماند، بهتر است به مشاور و روانشناس جهت درمان مراجعه شود.
در موارد افسردگی شدید لازم است دارو درمانی نیز انجام شود. برخی از داروهای ضدافسردگی، خطر چندانی برای مادران شیرده ندارد. همچنین تغذیه مناسب و استراحت کافی، ارتباط بیشتر با خانواده و دوستان و ورزش نیز می تواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند. استراحت کافی تأثیر قابل ملاحظه ای در سلامت جسم و روان دارد. همچنین حمایت و پشتیبانی همسر نیز می تواند در بهبود علائم افسردگی بسیار مؤثر باشد.
منابع:
Du J, Zhu M, Bao H, Li B, Dong Y, Xiao C, et al.(۲۰۱۴). The role of nutrients in protecting mitochondrial function and neurotransmitter signaling: implications for the treatment of depression, PTSD, and suicidal behaviors. Crit Rev Food Sci Nutr; ۳:۱۰-۸.
Tannous, L., Gigante, L. P., Fuchs, S. C., & Busnello, E. D. (۲۰۰۸). Postnatal depression in Southern Brazil: prevalence and its demographic and socioeconomic determinants. BMC psychiatry, ۸(۱), ۱.
Ukpong, D. I., & Owolabi, A. T. (۲۰۰۶). Postpartum emotional distress: a controlled study of Nigerian women after caesarean childbirth. Journal of obstetrics and gynaecology, ۲۶(۲), ۱۲۷-۱۲۹.
[…] گاهی علائم در فرد باقی می ماند که نیازمند درمان است. درمان افسردگی پس از زایمان توسط روانشناس قابل انجام […]