هنر درمانی و کاربرد آن در فرایند روان درمانی

هنر درمانی (تعاریف و کاربردهای آن)

ممکن است تعجب کنید که بدانید، هنر می‌ تواند به عنوان یک ابزار مؤثر در درمان بیماری‌ های ذهنی به کار رود. هنر چه نقشی می‌ تواند در روان‌ درمانی داشته باشد؟ هنر به عنوان یک رسانه بیانگر، می‌ تواند به بیماران در برقراری ارتباط، غلبه بر استرس و کشف جنبه‌ های مختلف شخصیتشان کمک کند. در روان‌ شناسی، استفاده از روش‌ های هنری برای درمان اختلالات روانی و بهبود سلامت روانی، «هنر درمانی» نام دارد…

تاریخچه و تاثیر هنر درمانی

هنر درمانی چیست و چه می کند؟

هنر درمانی، تکنیک‌ های روان درمانی را با فرایندهای خلاقانه در هم می‌ آمیزد، تا سلامت روانی و بهزیستی را بهبود بخشد.

انجمن هنر درمانی آمریکا، هنر درمانی را چنین تعریف می‌کند:

«یک حرفه مربوط به سلامت روانی که از فرایندهای خلاقانه هنری استفاده می‌ کند تا سلامت و بهزیستی جسمی، روانی و هیجانی افراد را در همه رده‌ های سنی، بهبود و ارتقاء بخشد. هنر درمانی بر پایه این اعتقاد قرار دارد که فرایند خلاقانه در خود بیانگری هنری، به مردم در حل تعارضات و مشکلات، تقویت مهارت‌های ارتباطی، تنظیم رفتار، کاهش استرس، افزایش حرمت نفس و خودآگاهی، و به دست آوردن بینش بهتر و بیشتر کمک می‌کند.»

سرمنشاء هنر درمانی

با وجودی که هزاران سال است که مردم از هنر به عنوان راهی برای بیان، ارتباط و بهبود یافتن استفاده می‌ کنند، امّا هنر درمانی به صورت رسمی از میانه‌ های قرن بیستم شکل گرفته است. پزشکان دریافتند که افرادی که از بیماری‌ های روانی رنج می‌برند، غالباً خودشان را در نقاشی‌ ها و سایر کارهای هنری بیان کرده‌ اند و این باعث شد که به فکر استفاده از هنر به عنوان یک راهبرد بهبود بخشی بیفتند.

از آن زمان، هنر بخش مهمی از حوزه روان‌ درمانی شده است و در برخی از روش‌ های سنجش و درمان به کار می‌ رود.

چه موقع از هنر درمانی استفاده می‌ شود؟

از هنر درمانی می‌ توان برای درمان محدوده وسیعی از اختلالات ذهنی و درماندگی‌ های روانی استفاده کرد. در بسیاری از موارد، ممکن است همراه با سایر روش‌ های روان‌ درمانی، مانند گروه درمانی یا درمان‌ شناختی رفتاری به کار گرفته شود…
برخی شرایط و وضعیت‌ هایی که ممکن است هنر درمانی به کار گرفته شود به قرار زیرند:

    • کودکان با ناتوانی‌ های یادگیری
    • بالغان با استرس شدید
    • کودکانی که از مشکلات رفتاری یا اجتماعی در مدرسه یا خانه رنج می‌ برند
    • افراد با مشکلات سلامت روانی
    • افرادی که از آسیب‌ های مغزی رنج می‌ برند
    • کودکان یا بالغانی که در معرض رویدادهای آسیب‌ زا قرار گرفته‌ اند

هنر درمانی چگونه عمل می‌ کند؟

هنر درمانگر می‌ تواند از روش‌ های متنوع و متعدد هنری از جمله نقاشی، طراحی، مجسمه‌ سازی و کولاژ (تصویر تکّه‌کاری) در مورد بیماران، از کودک تا سالمند، استفاده کند. کسانی که دچار آسیب‌ های هیجانی، خشونت جسمی، بهره‌ کشی خانگی، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی شده باشند، می‌ توانند از خودبیانگری خلاقانه سود ببرند.

خدمات هنر درمانی می‌تواند در مدرسه، سازمان‌ های اجتماعی، بیمارستان و مراکز روان درمانی خصوصی در دسترس بیماران باشند.

تفاوت هنر درمانی با کلاس های معمولی هنرآموزی

ممکن است کنجکاو باشید بدانید که جلسات هنر درمانی چه تفاوتی با کلاس‌ های معمولی هنرآموزی دارد…

در کتاب مرجع هنر درمانی، نوشته کتی مالدیوچی، چنین آمده است:

«در اغلب جلسات هنر درمانی، تمرکز بر روی تجربیات درونی (احساسات، ادراکات و تصوّرات) خود شخص است. با وجودی که هنر درمانی ممکن است شامل یادگیری مهارت‌ ها یا تکنیک‌ های هنری گردد، امّا تأکید به طور کلّی نخست بر ایجاد و بیان تصاویری است که از درون فرد بر می‌ آید، نه بر آن چیزهایی که او در دنیای خارج می‌ بیند.»

و با وجودی که در بعضی از کلاس‌ های سنتی-هنری نیز ممکن است از شما خواسته شود که از روی تصوّرات و تخیلاتتان طراحی یا نقاشی کنید اما در هنر درمانی، دنیای درونی تصاویر، احساسات، افکار و ایده‌ های شما همواره در درجه اوّل اهمیت قرار دارد.

درمان وجودی و یا روان‌ درمانی اگزیستانسیال (Existential psychotherapy)، نوعی روش فلسفی بر درمان است که بر این باور عمل می‌ کند که کشمکش درونی در درون یک فرد، ناشی از مواجه اشخاص با مفروضات مسلمی از هستی است.

مفروضات مسلم هستی

این مفروضات، همان‌گونه که توسط اروین یالوم اشاره شده، عبارتند از:

• • غیر قابل اجتناب بودن مرگ
  • آزادی و مسئولیت همراه با آن
  • انزوای وجودی (که اشاره به پدیدار شناسی دارد)
  • بی‌ معنایی

این چهار مفروض، که همچنین به عنوان دلواپسی‌ های غائی نیز به آن‌ ها اشاره شده، بدنهٔ «درمان وجودی» را تشکیل داده، و چارچوبی را در فهم مشکل مراجع برای درمانگر و در راستای بسط یک رویه درمانی ایجاد می‌کنند.

در مکتب بریتانیایی درمان وجودی، این چهار مسلمات به عنوان تنش‌ ها و تناقضات قابل پیش‌ بینی از چهار بعد وجود انسان، در عرصه‌ های فیزیکی، اجتماعی، شخصی و معنوی در نظر گرفته شده است…

درمان وجودی دقیقا به چه معناست؟

درمان وجودی که با نام‌ های روانشناسی (روان‌ درمانی) اگزیستانسیال و یا هستی‌ گرایانه نیز شناخته می‌ شود، رویکردی پویا است و بر دلواپسی‌ هایی تمرکز می‌ کند که در هستی انسان ریشه دارند. روان‌ پویه‌ شناسی هر فرد شامل نیروها، انگیزه ها و ترس های ناخودآگاه و خودآگاهی است که در درونش به کنش مشغول‌ اند.

روان‌ درمانی‌ های پویه‌ نگر، درمان‌ هایی بر اساس مدلی پویا، از کارکرد روانی هستند. اکتشاف عمیق از چشم‌ انداز درمانگر اگزیستانسیال، روبیدن و کنار زدن دلواپسی‌ های روزمره و تفکر عمیق فرد دربارهٔ موقعیت است…

اروین یالوم، پایه گذار درمان وجودی

اروین یالوم، از پایه‌ گذاران این روش است و کتابی نیز با همین نام نوشته‌ است. این کتاب در سال ۱۹۸۰ چاپ شده است و در سال ۱۳۹۰ توسط سپیده حبیب، به فارسی برگردانده شده است. یالوم پس از نوشتن این کتاب و برای بسط نظریهٔ اگزیستانسیال خود، آثاری همچون «وچون نیچه گریست» و «مامان و معنای زندگی» را نوشت.

تاریخچه ی اصطلاح معاصر وجود گرایی، اغلب با فیلسوفان فرانسوی، نظیر ژان پل سارتر و گابریل مارسل، ارتباط دارد که این فلسفه را در دهه ۱۹۴۰ ایجاد کردند. همچنین درمانگران وجودی، از فعالیت فیلسوفانی چون مارتین هایدگر، ادموند هوسرل، امانوئل لویناس و مارتین بوبر تأثیر پذیرفته اند.

فیلسوفان اصلی روان درمانی وجودی

فیلسوفان اصلی روان درمانی وجودی، دو فیلسوف نابغه قرن نوزدهم یعنی سورن کی یرکگارد و فردریچ نیچه هستند که به انسانیت زدایی مکانیکی افراد در دنیای پیشرفته، واکنش نشان دادند و تأثیرات آن ها را می توان در بین روانشناسان معروف سراسر دوره ها مشاهده کرد. روانپزشک سوئیسی لودویگ بینزوانگر (۱۹۶۶ ـ ۱۸۸۱) اولین پزشکی بود که روان درمانی را با وجود گرایی ترکیب نمود.

این کار قسمتی از جهت گیری روان درمانی وجودی گسترده تری بود که در اروپای مرکزی، در پاسخ به نارضایتی از چارچوب های نظری روانپزشکی و روان تحلیلگری به وجود آمد. در سال ۱۹۸۸، انجمن تحلیل وجودی در بریتانیا، دایر گردید که مجله تحلیل وجودی را منتشر کرد. روان درمانی وجودی در سال ۱۹۵۸ با انتشار کتاب وجود، بعدی جدید در روانشناسی، اثر رولومی ارنست آنگل و هنری الن برگر، به ایالات متحده معرفی شد.

اریک فرام یکی از بانیان موسسه ویلیام الونسون وایت، کتاب های زیادی نوشت که موضوعات وجودی را مورد بررسی قرار می داد. وی در کتاب گریز از آزادی بر روی گرایش انسان به سر سپردن به قدرت، به عنوان روشی برای دفاع علیه ترس های وجودیِ ناشی از انتخاب آزاد، تمرکز کرد.

تنهایی وجودی و روان درمانی وجودی

همچنین در کتاب هنر عشق ورزیدن موضوعاتی را درباره تنهایی وجودی مطرح کرد. ویکتور فرانکل کتاب انسان در جست و جوی معنا را نوشت که رویکردی به معنا درمانی را ترویج می کند که در آن بر اراده، آزادی، معنا و مسئولیت پذیری تأکید می شود. اولین کتاب جامع در روان درمانی وجودی، در سال ۱۹۸۰ تحت عنوان روان درمانی وجودی توسط ایروین یالوم نوشته شد.

در این کتاب و کتاب های بعدی یالوم تلاش کرد تا آنچه را یک درمانگر وجودی می بایست در جلسات درمانی انجام دهد، با شرح و تفصیل بیان کند. همچنین یالوم در کتاب خیره به خورشید غلبه بر ترس از مرگ، بر روی تجربه و درمان سطوح بالای اضطرابِ مرگ تمرکز می کند…

منبع:

روان‌ درمانی اگزیستانسیال؛ دکتر اروین د. یالوم؛ ترجمهٔ دکتر سپیده حبیب؛ نشر نی .
خویشتن از هم گسیخته: مطالعه‌ای وجودگرایانه در باب سلامت ذهن و جنون، رونالد دیوید رینگ، ترجمه دکتر خسرو باقری نوع پرست، انتشارات رشد