رفتار درمانی ، رویکردی بالینی است که می توان از آن، برای درمان انواع اختلال ها، در محیط های گوناگون، و دامنه وسیعی ازجمعیت های خاص، استفاده کرد. اختلال های اضطرابی، افسردگی، سوء مصرف مواد، اختلال های خوردن، انحراف جنسی، کنترل درد و پر تنشی، با استفاده از این رویکرد، با موفقیت درمان شده اند…
رفتار درمانی مدرن
رفتار درمانی مدرن، بر پایه برداشت علمی از رفتار انسان استوار است. این دیدگاه بر این فرض جبرگرایانه که انسان ها، صرفاً محصول شرطی سازی اجتماعی ــ فرهنگی خود هستند، استوار نیست. به جای آن، دیـدگاه رایج این است که انسان تولید کننده محیط خود و محصول آن است.
رفتارگرایان در اصل، علاقه ای به نظریه شخصیت ندارند؛ به جای آن، آن ها علاقمند هستند که ببینند انسان چگونه یاد می گیرد.
فرض های کلیدی رفتارگرایان، درباره یادگیری انسان
فرض های کلیدی آن ها درباره یادگیری انسان عبارت است از:
- انسان ساختاری سیال است، که وابسته به محیط برای عملکردهای شخص است.
- برای رخ دادن تغییر، فرد باید نیروهای بافتی (محیطی) را به شیوه مناسب تغییر دهد.
اسکینر، گسترده ترین تأثیر را بر نتایج حوزه شرطی سازی فعال ــ نظریه خودش ــ گذاشته است. اسکینر می گوید که فرد می تواند رفتارش را بر اساس نتایج رفتار شکل دهد…
– تقویت: افزایش احتمال رخ دادن یک رفتار به علت پیامدهای خوشایند آن.
– تنبیه: ارائه یک محرک تنفرآور برای از بین بردن احتمال رخ دادن یک رفتار.
– تقویت مثبت: افزایش احتمال رخ دادن رفتار به وسیله یک محرک خوشایند.
– تقویت منفی: افزایش یک رفتار خوشایند با اجتناب از یک محرک ناخوشایند.
اهداف رفتار درمانی
هدف اولیه رفتار درمانی، تغییر رفتار است. رفتار درمانی ، احساس، افکار، یا انتخاب ها را انکار نمی کند؛ برعکس تغییر رفتار، مقدمه ای برای جایگزینی افکار و احساسات فرد است. هدف های کلی رفتار درمانی، افزایش دادن انتخاب شخصی و به وجود آوردن شرایطی تازه، برای یادگیری است.
رفتار درمانی امروز، بـر نقش فعال مراجعان در تصمیم گیری در مورد درمان خود، تأکید می ورزد.
– شرطی کردن:
در این تکنیک رفتار درمانگر، به تقویت رفتارهای مطلوب می پردازد.
– خاموش کردن یا حذف رفتار:
عبارت است از تضعیف تدریجی و یا حذف یک رفتار، که از راه عدم تقویت آن صورت می گیرد.
– آموزش شیوه متوقف کردن فکر:
در این تکنیک به مراجع آموزش داده می شود، با استفاده از یک محرک قوی، مثل داد زدن «متوقف کن»، افکار اضطراب زا و مزاحم خود را متوقف کند.
– آموزش اظهار وجود:
آموزش اظهار وجود، تکنیکی است که برای رفع اضطراب های حادث از روابط اجتماعی متقابل افراد، به کار برده می‌شود. مثلا اضطراب ناشی از عدم توانایی فرد در ارائه عقایدش به دوستانش و یا دیگران، با این تکنیک به خوبی از بین می‌رود.
– انزجار درمانی:
این تکنیک همراه کردن یک محرک نامطبوع است، با رفتارهای ناسازگار و غیر عادی. در این تکنیک از محرک های تنبیه کننده مثل داروها، شوک الکتریکی، تصاویر منزجر کننده و … برای رفتارهایی مثل ترک عادت استفاده می شود.
– حساسیت زدایی منظم:
در این تکنیک که بسیار پرکاربرد است، روش ایجاد آرامش عمیق عضلانی به فرد آموزش داده می شود، سلسله مراتبی از محرکات اضطراب زا، از ضعیف تا شدید، به فرد ارائه می شود و بعد از رفع اضطراب بعد از هر محرک و ایجاد آرامش، محرکات بعدی ارائه می شوند.
– شکل دادن رفتار:
در شکل دادن رفتار، مشاور در صدد است تا رفتار مطلوبی را در مراجع ایجاد کند. برای این کار مشاور به تقویت رفتارهایی می‌پردازد که فقط شبیه به رفتار مطلوب و مورد نظر است؛ اما در حال حاضر از خصائص رفتاری او نیستند. همین طور پاسخ هایی که شباهت بیشتری با پاسخ های مطلوب دارند، تدریجا تقویت می شوند و پاسخ هایی که کمتر شبیه هستند، بدون تقویت باقی می مانند.
این رویه آنقدر ادامه می یابد، تا رفتار مورد نظر و دلخواه در فرد مراجع شکل بگیرد.
– الگوسازی:
در این تکنیک رفتار درمانگر، مراجع را با یک الگوی رفتاری مناسب مواجه می‌کند تا مراجع، اعمال و رفتار الگوی مورد نظر را از راه تقلید بیاموزد. در این فرایند تقویت اعمال تقلید شده و تمرین و تکرار آن ها به یادگیری خصیصه های رفتاری مورد نظر منجر می شود.
– ایفای نقش:
در این تکنیک رفتار درمانگر، مراجع را به ایفای نقش معینی ترغیب می کند تا نوعی بصیرت نسبت به رفتار خود کسب کند و سعی کند رفتار آن نقش را به خود بگیرد.
ثبت ديدگاه