عذرخواهی و معذرت خواهی
گاهی به زبان آوردن کلمه “متأسفم” به نظر غیرممکن می‌رسد. عذرخواهی کردن نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری شخص خطاکار، احترام به شخص مقابل و جبران کردن است. از نظر روان شناسی عذرخواهی نوعی پایان دادن به ماجراست.
معذرت‌خواهی، در عمل، آنقدرها که فکر می‌کنیم، ساده نیست. عذرخواهی صحیح، راه و رسم خودش را دارد. یعنی اجزای مشخصی دارد که اگر حق هر یک از این اجزا به درستی ادا نشود، احتمال شکست خوردن و پذیرفته نشدن معذرت‌مان کم نیست.
مرکز روانشناسی اکسیر خدمات روانشناختی خود را توسط متخصصین مجرب در زمینه های مختلف از جمله مشاوره کودک، مشاوره فردی، مشاوره افسردگی، مشاوره اضطراب، مشاوره وسواس و … را به صورت حضوری و غیرحضوری به شما عزیزان ارائه می دهد.
اول از همه باید در درون خودمان بپذیریم که اشتباه کرده‌ایم و مسئولیت اشتباهمان را قبول کنیم. اما پس از این نکته ذهنی، نکات عینی دیگری هم هستند که به کار بستن‌شان، تاثیر عذرخواهی را دوچندان می‌کند. در معذرت‌خواهی باید از اشتباهمان اسم ببریم. مثلا چنین کلماتی برای یک عذرخواهی مناسب نیستند: “اگر باعث آزارتان شده‌ام، ببخشید . . . اگر به هر دلیلی از دست من دلخور شده‌ای، معذرت می‌خواهم.” بهتر است که اشتباهمان را هم ذکر کنیم، مثلا: “من اشتباه کردم که پشت سرت حرف زدم، مرا ببخش.” اشاره به اینکه ما خودمان هم متوجه شده‌ایم عملی که از ما سر زده، اشتباه بوده و باعث دلخوری فرد مقابلمان شده، مهم است: “من می‌دانم که خندیدنم در کلاس باعث دلخوری‌ات شد و به همین خاطر، با تمام وجودم از تو معذرت می‌خواهم، مرا ببخش.”
عنصر دیگری که یک عذرخواهی را موثر می‌کند، توضیح این مطلب است که چرا و چگونه، این رنجش خاطر به وجود آمده. نباید بگذاریم ابهامات ذهنی فردی که از ما رنجیده، سر جایش باقی بماند. یک توضیح خوب و صادقانه می‌تواند خیلی از این ابهامات ذهنی را رفع و رجوع کند. مثلا ممکن است توضیحاتمان چیزهایی از این قبیل باشد: “خسته بودم، حالم خوب نبود، ذهنم مشغول بیماری مادرم بود و . . . قول می‌دهم که چنین اتفاقی تکرار نشود.”
بخش مهمی از توضیح ما باید به این نکته اشاره کند که آنچه مرتکب شده‌ایم، عمدی نبوده و قصد توهین و بی‌احترامی نداشته‌ایم. این اشاره، به شخصی که از ما رنجیده، اجازه می‌دهد که دیگر در مقابل ما احساسِ راحتی کند و در برابرمان موضع خصمانه نگیرد. یک معذرت‌خواهی خوب، همچنین باید صادقانه و صمیمانه مطرح شود تا اثربخش باشد. تا زمانی که ما به شرم و احساس گناه و پشیمانی خودمان اعتراف نکرده‌ایم، معمولا طرف مقابلمان متوجه نمی‌شود که آیا ما از عملمان واقعا پشیمانیم یا نه. حس نگرانی و شرمندگی ما به هنگام عذرخواهی، به فرد مقابلمان می‌فهماند که ما بیمناکیم مبادا رابطه دوطرفه‌مان به هم بریزد و این اظهار شرمندگی، در واقع، یک احترام مضاعف به شخصی است که از ما رنجیده است.
راهنمایی‌های کلی
نکات زیر را به یاد داشته باشید، در هر شرایطی در هنگام عذرخواهی کردن به شما کمک می‌کنند.
• پذیرفتن خطا: در نهایت مادرتان گلدان شکسته را خواهد دید و دوستتان فراموش کردن قرار را از یاد نخواهد برد. پس قدم اول برای هر عذرخواهی، پذیرفتن و اعتراف به اشتباه است.
• هم‌اکنون انجامش بده: گفتن “متأسفم” همیشه آسان نیست. پس از مرتکب شدن اشتباهی فوراً عذرخواهی کنید، در این صورت ذهنتان مغشوش نمی‌شود و سوءتفاهم پیش نمی‌آید.
• صادق باشید: واقعاً متأسفید؟ پس آن را ابراز کنید و به آن اعتقاد داشته باشید. یک عذرخواهی دروغین به راحتی قابل تشخیص است زیرا اکثر افراد بازیگرهای خوبی نیستند و تظاهر کردن کار آسانی نیست.
• احساسات دیگران را در نظر بگیرید: تنها افراد سنگدل از آزار دادن دیگران لذت می‌برند. به جای به نمایش گذاشتن احساس خود، ابتدا به احساسات دیگران توجه کنید. هم‌دلی، کلید برقراری مجدد رابطه‌هاست.
• حالت تدافعی به خود نگیرید: توهین کردن به افراد و انداختن تقصیر به گردن آن ها حالت دفاعی خوبی نیست. از دلیل تراشیدن، سرزنش دیگران و عوض کردن بحث پرهیز کنید. توجیه کردن نوعی توضیح است، نه عذرخواهی.
• بر روی زمان فعلی تمرکز کنید: به میان آوردن اختلافات و اشتباهات گذشته عادلانه نیست. نباید انتظار داشت که افراد درباره هرکاری که در گذشته به اشتباه انجام داده‌اند، معذرت‌خواهی کنند. به هر اتفاق به صورت مجزا نگاه کنید.
• رها کنید: انجام اشتباه به معنی به آخر رسیدن دنیا نیست. خود را سرزنش نکنید، و سعی کنید آنچه انفاق افتاده را فراموش کنید و ببخشید. بخشیدن و بخشیده شدن به نفع ماست، زیرا بر اساس تحقیقات استرس را کاهش می‌دهد و باعث افزایش سلامتی می‌شود.
مقاله مرتبط : چرا بعضی ها زیاد عذرخواهی می کنند؟
راهنمایی برای شرایط خاص
خوب است که راهنمای بالا را در ذهن داشته باشید، اما در اینجا پیشنهاداتی برای شرایط خاص داریم…
عذرخواهی در محل‌کار
چگونه در محل‌کار عذرخواهی کنیم؟
حتی افراد محتاط نیز دچار اشتباه می‌شوند. چه حذف کردن ناخواسته‌ی یک ایمیل باشد، یا فراموش کردن جلسه، و یا یک اشتباه چشمگیر، همکاران و رئیستان شما را مسئول می‌دانند. بهترین راه این است که اشتباهات خود را قبول کنید و این نکات را بیاد داشته باشید:
– چه کنیم: با رئیستان، زمانی که درگیر کاری نیست، به طور خصوصی صحبت کنید.
– چه نکنیم: عذرخواهی خود را در یک جلسه عمومی، قبل از رویدادهای مهم و یا از طریق ایمیل مطرح نکنید.
– چه کنیم: مسئولیت پذیر باشید و حرفه‌ای عمل کنید.
– چه نکنیم: افراد دیگر را سرزنش نکنید، از نا آگاهی به عنوان دلیل استفاده نکنید و رو راست باشید.
– چه کنیم: عذرخواهی را در قالب جملات مثبت ابراز کنید. عاشق کارتان هستید؟ به رئیستان بگویید. برای مثال: “از اینکه عضوی از این تیم هستم بسیار لذت می‌برم. ولی مرتکب اشتباهاتی شدم. اتفاقی که افتاد این بود که …”
– چه نکنیم: احساساتی عمل نکنید. تکرار جملات “احساس خیلی بدی دارم” یا “باورم نمیشه من این کارو کردم” دردی را دوا نمی‌کند.
– چه کنیم: برای جبران اشتباه خود بیشتر کار کنید.
– چه نکنیم: به طور پیوسته درباره تاسف خود صحبت نکنید. عمل کردن بهتر از حرف زدن است.
عذرخواهی خوب، عذرخواهی بد
عذرخواهی نه تنها باعث حفظ حرمت اشخاص و حفظ حرمت خودمان می‌شود، بلکه از ارزش‌های انسانی هم پاسداری می‌کند. چه بینن دو نفر، چه بین چندین نفر و چه بین دولت‌ها و ملت‌ها. مثلا عذرخواهی اف. دابلیو. دی. کلرک از مردم افریقای جنوبی، تاریخی شد. او که یکی از رهبران آپارتهاید بود، در ۲۹ آپریل ۱۹۹۳ در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: <باید قبول کنیم که آپارتهاید، آدم‌ها را مجبور کرد که از وطن و خانه‌شان دور شوند و شغل و زندگی و آزادیشان را از دست بدهند و شان و حرمتشان مورد اهانت قرار بگیرد.> و ادامه داد که: “ما قصدمان این نبود که مردم را از حق و حقوق‌شان محروم کنیم. قصدمان این نبود که آزارشان بدهیم ولی اعتراف می‌کنم که آپارتهاید، نهایتا با آدم‌ها همین کار را کرد و عده‌ای از مردم را از حق و حقوق قطعی‌شان محروم کرد و آزارشان داد. من از این بابت عمیقا متاسف و ناراحتم.” چنین اظهار تاسفی که در سطح بین‌المللی و از جانب یک رهبر و سیاستمدار ارائه می‌شود، خیلی تاثیرگذار است. این عذرخواهی، نمونه یک عذرخواهی موفق است که همه اجزایی که در بالا به آن اشاره شد، رعایت کرده است. کلرک در ادامه حرف‌هایش در آن جلسه مطبوعاتی گفت: “اعمال گذشته ما کاملا غلط بود و ما باید به این اشتباه اعتراف کنیم. حزب جدید ما اندیشه‌های کهن آپارتهاید را دور می‌ریزد و درهای سیاستش را به روی تمام مردم افریقای جنوبی باز می‌کند.” او به اشتباهات خودش و حزبش اشاره کرد و توضیح داد که چرا چنین اشتباهاتی رخ داده است و همچنین تصریح کرد که خودش و سایر سران این حزب، آدم‌های فاسد و بدخواهی نبوده‌اند و قصد بدی نداشته‌اند و فقط تصوراتشان اشتباه بوده است و راه‌کارهایی هم برای جبران اشتباهاتش ارائه کرد. حالا فلاش بک بزنیم به ۸ آگوست ۱۹۷۴ که رئیس جمهور امریکا، ریچارد نیکسون، سخنرانی استعفایش را ارائه داد: “من از بابت تمام دلخوری‌هایی که احیانا در مسیر اجرای این تصمیم اتفاق افتاده، متاسفم. اما فقط همین را می‌گویم که اگر بعضی از تصمیم‌هایم اشتباه بوده، من بر این باور بوده و هستم که در آن مقطع زمانی، همان تصمیم اشتباه هم به صلاح کشورم بوده است.” عذرخواهی او درست بر عکس عذرخواهی کلرک است. نیکسون نه به اشتباهاتش اشاره می‌کند، نه از تاثیر اشتباهاتش حرف می‌زند و نه حتی زیر بار اشتباه بودنشان می‌رود. عذرخواهی او نمونه یک عذرخواهی بی‌اثر یا کم‌اثر است.
مرکز روانشناسی اکسیر تمام خدمات خود از جمله مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره طلاق، مشاوره جنسی و … را به افرادی که تحت پوشش بیمه بانک های طرف قرارداد اکسیر هستند رایگان ارائه می دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
بزرگ شدن با عذرخواهی
فارغ از اینکه انگیزه و علت عذرخواهی چه باشد، آن چیزی که باعث می‌شود یک معذرت‌خواهی تاثیر کند، جابه‌جا شدن احساس شرم وو احساس قدرت بین طرفین معذرت‌خواهی است. ما با عذرخواهی، شرمی را که در وجود یک شخص دیگر تزریق کرده بودیم، از او می‌گیریم و آن شرم را به خودمان برمی‌گردانیم و در عوض، به کسی که مورد رنجش و آزارمان قرار گرفته بود، این قدرت را می‌‌دهیم که ما را ببخشد یا نبخشد.
اینکه وقتی کسی یا کسانی را رنجانده‌ایم، اصلا به روی خودمان نیاوریم و بگذاریم زمان همه چیز را حل کند، خام‌ترین تصمیم ممکنن است. عذرخواهی نمادی از استحکام شخصیتی است. نمادی از صداقت است چراکه صادقانه اعتراف می‌کنیم ما اشتباه کردیم.
نمادی از سخاوت است چراکه می‌خواهیم با شکستن خودمان، یک رابطه ویران را بازسازی کنیم. نمادی از جسارت است چرا که این ریسک وجود دارد که طرف مقابلمان اصلا عذرمان را نپذیرد و حرمت‌مان را بشکند و… اما آموزه‌های دینی به ما آموخته‌اند تا زمانی که حواسمان باشد که ما آدم‌هایی جایزالخطا هستیم و روی زمین خدا، خودمان را با خدا اشتباه نگیریم، هنوز نشانه‌هایی از خیر و صلاح در ما وجود دارد.
ثبت ديدگاه