از خطرات تصور کلیشه ای و رفتار بر اساس آن، پیشگویی خودکامبخش است. بهترین نمونه شناخته شده برای پیشگویی خودکامبخش “اثر پیگمالیون” است.

یک تحقیق و نتایج شگفت انگیز آن

در یک تحقیق، محقق اسامی تعدادی از دانش آموزان را به معلم های آن ها داد و به آن ها گفت که انتظار میرود این دانش آموزان در آزمون هوش، بسیار خوب عمل کنند؛ زیرا آن ها دچار بلوغ دیرآیند هستند. محقق، این دانش آموزان را به صورت تصادفی انتخاب کرده بود.

نتایج به دست آمده قابل توجه بودند؛ دانش آموزانی که اسامی آن ها به معلم ها داده شده بود، واقعاً نسبت به دانش آموزان دیگر بهتر عمل کرده بودند. حتی دانش آموزان انتخاب شده در آزمون هوش، نسبت به دانش آموزان دیگر پیشرفت بیشتری نشان دادند. (روزنتال و جاکوبسون، ۱۹۹۲)

اثر پیگمالیون

پیشگویی های خودکامبخش

پیشگویی های خودکامبخش، بخش مهمی از برداشت های اولیه و روابط مداوم هستند. در صورتی که از کسی انتظار دارید به روش خاصی رفتار کند، احتمالاً انتظارات خود را با اشارات زیرکانه ای به او منتقل میکنید و به این ترتیب، احتمال اینکه طبق پیش بینی شما رفتار کند، افزایش می یابد. اگر انتظار دارید افراد مقابل شما را طرد کنند، احتمالاً هنگام تعامل با آن ها، از تماس چشمی اجتناب خواهید کرد، اخمو خواهید بود، از جملات کوتاه استفاده خواهید کرد و حالت بدنی خشک و بسته خواهید داشت.

وقتی افراد مقابل، این رفتارهای شما را مشاهده میکنند، در واکنش به آن ها، طبق انتظارات شما رفتار میکنند و به این ترتیب، اعتقاد شما به انتظاراتی که پیش بینی کرده بودید، بیشتر می شود. در آینده، وقتی با چنین وضعیت هایی برخورد میکنید، انتظارات شما قطعی تر و خشک تر از قبل میشوند.

 پیش بینی های خودکامبخش را میتوان به طرز مثبت نیز به کار برد. برای مثال، ممکن است این پیش بینی و انتظار را داشته باشید که همسرتان قصد دارد با شما عاشقانه تر و صادقانه تر رفتار کند. اگر طوری رفتار کنید که این پیش بینی ها و انتظارات را به همسرتان منتقل کنید، ممکن است همسرتان به همان شکل با شما رفتار کند.

 

منبع: کتاب “پیام ها: ارتباط مؤثر با همسر، فرزندان، همکاران و افراد ناآشنا”
نوشته: متیو مک کى و همکاران
ترجمه: محمدعلى رحیمى
انتشارات: ارجمند

مرکز روانشناسی اکسیر شهرک غرب