مهار خشم در کودک

یادگیری نحوه مهار خشم کودکان برای والدین بسیار مهم است؛ زیرا عصبانیت در کودکان که می ‌تواند به شکل دعوا و آزار سایرین دیده شود، نباید مورد غفلت قرار گیرد. عصبانیت در کودکان با مشکلات تحصیلی، طرد از جانب همسالان و سلامت روانی ضعیف در سنین بزرگسالی ارتباط دارد. خشم کنترل نشده در بسیاری از موارد منجر به این امر می گردد که کودک آسیب های جسمانی شدید به دیگران و یا خود وارد نماید.

 نکته حائز اهمیت دیگر این امر است که رفتار پرخاشگرانه به سرعت تبدیل به عادات رفتاری می گردد و حذف این رفتار در ادامه بسیار مشکل می گردد. از جهت دیگر عدم مهار خشم در کودکان سبب می گردد که این رفتار تبدیل به عادت رفتاری شده و این مسئله برای سلامت جسمانی کودکان بسیار آسیب رسان  می باشد این رفتار و عادت سبب می گردد کودکان در آینده مستعد بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی گردند.

تفاوت های جنسیتی در میزان بروز خشم

پسرها پرخاشگرتر از دخترها هستند. این تفاوت در غالب فرهنگ ها و تقریباً در همه سنین و نیز در غالب حیوانات دیده می شود. پسرها بیش از دخترها پرخاشگری بدنی و لفظی دارند. از سال دوم زندگی این تفاوت ها آشکار می شود. براساس مطالعات مشاهده ای در مورد کودکان نوپای بین سنین ۱ تا ۲ سال تفاوت های جنسیتی از لحاظ تعداد پرخاشگری بعد از ۱۸ ماهگی ظاهر می شود و قبل از آن اثری از آن نیست. پسرها به خصوص وقتی که به آنان حمله می شود یا کسی مزاحم کارهای شان می شود تلافی می کنند.

در یک مطالعه مشاهده ای در مورد کودکان پیش از مدرسه پسرها فقط اندکی بیش از دخترها مورد حمله قرار گرفتند، ولی دو برابر دخترها تلافی کردند. شاید این که پسربچه بالقوه پرخاشگر است یا می تواند آن را بیاموزد علتی فیزیولوژیک داشته باشد. برای مثال پسران ۱ تا ۳ ساله در کلاس های پیش از دبستان از طرف بزرگسالان و همسالان بیش از دخترها به خاطر پرخاشگری مورد توجه قرار گرفتند. این توجه گاهی مثبت بود ( لبخند زدن، ملحق شدن به بازی کودکان) و گاهی تا حدودی منفی ( متوقف کردن کودک یا سر کودک را با چیزی گرم کردن). توجه نشان دادن به رفتار کودک، به هر نحوی که باشد، بیش از بی توجهی به آن باعث تشویق رفتار می شود.

لزوم آگاهی کودکان از خشم و راه‌ های مهار خشم

مهار خشم یک مهارت زندگی است و به کودکان باید چگونگی این کنترل را آموخت. پس باید به آنان یاد بدهیم چه به لحاظ فکری و چه از جنبه بدنی خشم را از خودشان دور کنند. برای شروع بهتر است مهارت های حل مساله را به آنان آموزش دهیم مثلا به کودک خود بیاموزیم که هنگام خشم چه کارهایی را می تواند انجام بدهد و مجاز به چه کارهایی نیست.


مقاله مرتبط: مهار خشم کودکان طلاق توسط بازی


در نخستین گام درمان پرخاشگری کودکان، باید نوع پرخاشگری شناسایی و علت آن بیان شود؛ باید به کودکان شیوه مهار خشم و عصبانیت و تفاوت این دو را آموزش داد و کودکان بیاموزند در هیچ جا بروز عصبانیت با پرخاشگری، آزار رساندن به دیگران، شکستن اشیا و ایجاد آشوب، پذیرفتنی نیست. یکی از مهم ‌ترین مواردی که کودکان باید آن‌ را بیاموزند، آگاهی از خشم و راه‌ های کنترل آن به روش های مثبت و بی ‌ضرر است:

  • تشخیص احساس خشم در خود و دیگران
  • یاد گرفتن راه ‌های کنترل تکانه‌ های خشم در خود
  • یادگرفتن روش‌ های آرام‌ سازی خود
  • نشان دادن خشم خود با روش‌ های غیرتهاجمی؛ کودک باید بداند که احساس خشم و عصبانیت پذیرفتنی است، ولی آسیب رساندن به خود و دیگران صرفا به این دلیل که عصبانی هستیم، قابل قبول نیست.
  • بیان احساس خشم خود با روش‌ های مثبت
  • یاد گرفتن مهارت‌ های حل مسئله
  • یاد گرفتن خلاص کردن خود از موقعیت‌ های تهاجمی و پرخاشگرانه
  • بیاموزند چگونه قربانی اعمال پرخاشگرانه افراد دیگر نشوند.

مقاله مرتبط: آموزش مدیریت خشم به کودکان

مقاله مرتبط: عصبانیت و پرخاشگری کودکان


راه های تخلیه خشم

  • یک کاغذ باطله یا روزنامه به کودک بدهید تا خط خطی یا آن را پاره کند.
  • بالشی به او بدهید تا به آن مشت بزند.
  • سرش را روی بالش بگذارید و فریاد بزند.
  • به محیط آزاد بروید و بگذارید بدود و فریاد بزند.

اگر خشم خود را با این روش ها تخلیه نکند آن را درون خود می ریزد و عصبانی می شود. اگر عصبانی شود ممکن است رفتارهایی مثل کتک کاری با همسالان، فحش دادن، پرتاب کردن وسایل و اسباب بازی ها، خاموش و روشن کردن تلویزیون و… از او دیده شود. به احساسات فرزندتان اهمیت بدهید.

خاطرات خود را برای کودک تعریف کنید

اگر هیچ کدام از این راه ها جواب نداد، سعی کنید آرامش کودک را به او باز گردانید. می توانید یک داستان خیالی یا خاطره ای از کودکی خودتان برای او تعریف کنید و بگویید هنگامی که خشمگین می شدید چه واکنشی از خودتان نشان می دادید. با این روش حواس کودک به جای دیگری پرت خواهد شد و از مقدار خشم او کاسته می شود، در نهایت داستانی آموزنده هم از شما شنیده است.

کمک از روانشناس کودک

یکی از راه های مهار خشم کودکان این است که اگر کنترل عصبانیت و خشم در کودکان خارج از کنترل شده باشد، مشاوره گرفتن است و باید از کمک های حرفه ای و مشاوره کودک استفاده نمایید. روانشناس کودک می تواند احتمال به وجود آمدن هر مشکل در سلامت روان کودک را از بین ببرد و همچنین اطلاعات مفید در زمینه روانشناسی کودکان دبستانی و یا مقاطع دیگر  به شما بدهد و در برنامه ریزی درباره نحوه مدیریت و کنترل خشم در کودک، به شما کمک کند.

مرکز روانشناسی اکسیر شهرک غرب