زمان مطالعه مطلب : ۳ دقیقههیلگارد، روانشناس آمریکایی، در یک تعریف جامع، یادگیری را اینگونه تعریف می کند: “یادگیری یعنی تغییر نسبتا پایدار در رفتار، که بر اثر تجربه در توانایی های بالقوه فرد بوجود می آید.”
دید کلی
تفاوت سطح انسان قرن ۲۱، با اجداد غارنشین را چه چیزی پر می کند؟ یادگیری در زندگی انسان چه نقشی دارد؟ آیا یادگیری محدود به مدارس و آموزشگاه ها است؟
نقش یادگیری در همه صحنه های زندگی، نمایان است. یادگیری تنها آموختن مهارتی خاص با مطالب درسی نیست؛ بلکه در رشد هیجانی، رشد شخصیتی و تعامل اجتماعی انسان دخالت دارد. انسان، یاد می گیرد که از چه چیزی بترسد، چه چیزی را دوست بدارد و کجا چگونه رفتار کند. در واقع نوزاد، از همان لحظه تولد، درگیر فرآیند یادگیری می شود و این توانایی است که باعث پیشرفت و تفاوت روزانه او و تفاوت انسان های یک نسل، از انسان های نسل قبل از خودشان می شود.
فرآیند یادگیری، با توجه به اهمیتش، همیشه مورد توجه بوده و در این مورد، دانشمندان بسیاری اظهار نظر، پژوهش و نظریه پردازی کرده و جواب بسیاری از سوالات را روشن کرده اند؛ بطوری که می توان با صراحت و اطمینان در مورد اینکه “یادگیری چیست، چگونه رخ می دهد و عوامل موثر کدام هستند؟” بحث کرد.
ویژگی‌های یادگیری
– تغییر در رفتار:
یادگیری همره با “تغییر” است؛ به گونه ای که بعد از کسب یادگیری، موجود زنده (از جمله انسان) رفتارش (بیرونی یا درونی) به یک روش یا حالت جدید تغییر می یابد. این تغییر هم در رفتارهای ساده و هم در رفتارهای پیچیده دیده می شود.
– پایداری نسبی:
درست است که یادگیری همراه با تغییر است، ولی هر تغییری یادگیری محسوب نمی شود؛ بلکه تغییرات ناشی از یادگیری پایداری (Permanency) دارند و تغییراتی که پایداری نداشته باشند را نمی توان به یادگیری نسبت داد. (نظیر تغییرات ناشی از مصرف دارو یا مواد، هیجان ها، خستگی و… که پس از رفع اثر دارو، موضوع هیجان یا رفع خستگی و…تغییرات نیز ناپدید می شوند)
فردی که مسئله یا چیزی را یاد گرفته است، تغییرات حاصل از آن را همواره با خود دارد و در مواقع لازم به اجرا در می آورد.
– توانایی‌های بالقوه:
یادگیری در فرد نوعی توانایی ایجاد می کند؛ بدین معنی که “تغییرات پایدار در رفتار” نتیجه تغییر در “توانایی ها” است، نه تغییر در رفتار ظاهری. اگر طرف دیگر این توانایی ها همیشه مورد استفاده قرار نمی گیرند، بلکه بعضی مواقع بصورت بالقوه هستند و هر وقت موقعیت و فرصت استفاده فراهم شود، از حالت بالقوه خارج و به حالت بالفعل (عمل) در می آیند.
مثلا فردی که دوچرخه سواری را یاد گرفته است، اگر موقعیت دوچرخه سواری برای او فراهم نباشد، این توانایی بصورت بالقوه در فرد باقی می ماند و هر وقت موقعیت و فرصت دوچرخه سواری فراهم شود (مثلا یک دوچرخه در اختیار او قرار گیرد)، این توانایی از بالقوه به بالفعل (حالت عمل) در می آید. این بدان معنی است که یادگیری هیچ وقت از بین نمی رود.
– تجربه:
هر نوع تغییر در توانایی های بالقوه، زمانی یادگیری محسوب خواهد شد که بر اثر “تجربه” (Experience) باشند؛ یعنی”محرک ها” (عوامل) بیرونی و درونی بر فرد (یاد گیرنده) تاثیر بگذارد (نظیر خواندن کتاب، گوش دادن به یک سخنرانی، زمین خوردن کودک و فکر کردن در باره یک مطلب و …) بدین ترتیب تغییرات پایداری که در توانایی افراد به وسیله عواملی به غیر از تجربه بدست می آید، یادگیری محسوب نمی شود.
تغییرات پایدار غیر تجربه ای، بیشتر عوامل رشدی را در بر می گیرند (نظیر عضلانی شدن، دندان در آوردن، تغییرات بلوغ، پیر شدن و …)
– یادگیری یا وراثت:
بحث در مورد نقش یادگیری و وراثت (Inheritance) به سه نظریه متفاوت که هر یک طرفداران خود را دارند؛ منتهی می شود.
- گروه اول از این دیدگاه دفاع می کنند که “این وراثت است که رفتار و اعمال ما را شکل می دهد و یادگیری نقشی زیادی ندارد.”
- گروه دوم، نقش مطلق یادگیری تاکید و وراثت را رد می کنند.
- اما در دهه های اخیر، نظریه سومی نیز مطرح گردید که در آن بر نقش “تعاملی وراثت و یادگیری” تاکید شده است. هم از لحاظ نظری و هم از دیدگاه تحقیقی، نظریه سوم، بهترین دیدگاه و راهکار را دارد. از دیدگاه این گروه، هیچ کدام مطلق نیستند؛ بلکه آن ها کامل کننده یکدیگر هستند
