از جمله موضوعاتی که امروزه به طور وسیعی، در پاسخ به محیط های متلاطم و پیچیده در سازمان ها به آن توجه می شود، معنویت و اخلاق است. جریانی گسترده از تغییرات و تحولات از اواخر قرن بیستم آغاز شده است که پایه های پارادایم های سنتی را در همه حوزه ها و به ویژه در اقتصاد، مدیریت و کسب و کار به شدت سست کرده است.
پارادیم های جدید
در پارادایم های جدید، به جای تاکید بر مدل سنتی و فرماندهی، بر گروه های مشارکتی، خلاقیت و معنویت تاکید می شود. سازمان ها با کارکنان رشد یافته و بالنده ای روبرویند که در پی یافتن کاری با معنا، هدفمند و پرورش محیط های کاری با چنین ویژگی هایی هستند. یکی از عملی ترین شیوه ها، ترغیب کارکنان به این است که با تمام وجود، خود را وقف کار کنند و از این طریق «خود» تمام عیار خویش را در کار بیابند که پیامد آن، کارکنانی خلاق و نوآور در پاسخگویی به محیط های متلاطم خواهد بود.
بروز خود تمام عیار در کار، با ورود معنویت در سازمان میسر خواهد بود. امروزه کارکنان در هر کجایی که فعالیت می کنند، چیزی فراتر از پاداش های مادی در کار را جستجو می کنند. آنان در جستجوی کاری با معنا، امید بخش و خواستار متعادل ساختن زندگیشان هستند.
تعریف هوش
- هوش به معنای توان بیولوژیکی برای تحلیل نوع خاصی از اطلاعات به روشی معین است.
- هوش به توانایی استدلال انتزاعی و محاسبات ذهنی گفته می شود که طبق قواعد خاصی انجام می گیرد.
- هوش به معنای توانایی های ذهنی لازم برای تطابق، گزینش و شکل دهی در هر زمینه محیطی است و موجب انعطاف پذیری در موقعیت های چالشی می شود.
- تعریف نهایی هوش که در این نوشتار مدنظر می باشد، عبارت است از قابلیت تفکر، برنامه ریزی، خلق، تطبیق، حل مسأله، عکس العمل، تصمیم گیری و یادگیری. هوش معنوی نیز از این ویژگی ها برخوردار است و نقش هماهنگ کننده آن در تحلیل اطلاعات و حل مسأله، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
تعریف هوش معنوی
- ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮی ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ توانایی و شایستگی ﻫﺎی ﻓﺮد ﻛﻪ اﺳﺎس داﻧﺶ شخصی و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی او می ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس، ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮی چارچوبی اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﺸﺨﻴﺺ و سازماندهی ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ و توانایی ﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮای ﺗﻄﺒﻴﻖ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ.
- ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮی ظرفیتی ﺑﺮای ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ ﺳﺆاﻻت وﺟﻮدی و ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺟﻬﺖ ﺳﻄﻮح ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻫﻮﺷﻴﺎری اﺳﺖ ﻛﻪ دﻻﻟﺖ دارد ﺑﺮ آگاهی های ما از رواﺑﻄﻤﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮان، جهان ماوراء، زمین و موجودات دﻳﮕﺮ.
- خودآگاهی عمیقی، ﻛﻪ در آن ﻓﺮد ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺟﻨﺒﻪ های درونی ﺧﻮد آﮔﺎه می ﺷﻮد، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای که او ﺗﻨﻬﺎ یک ﺑﺪن ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﺑﺪن، ﻓﻜﺮ و روح است.
- ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮی ، ﻋﻤﻠﻜﺮد ذهنی اﻧﺴﺎن را ﻣﻨﻌﻜﺲ می ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮش معنوی ، ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ هستی می اندیشیم تا ارتباط میان رویدادها را ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ.
- ﻫﻮش معنوی ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺲ ﻣﻌﻨﺎ و داﺷﺘﻦ رﺳﺎﻟﺖ در زندگی، ﺣﺲ ﺗﻘﺪس در زندگی، درک ﻣﺘﻌﺎلی ارزش ماده و معتقد به بهتر شدن دنیا می شود.
اجزاء هوش معنوی
– ﻋﻘﻞ ﺷﻬﻮدی:
ﻧﻮر ﺑﺼﻴﺮت ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﺪ در ﻣﻮرد ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﺧﺎﺻﻲ از واﻗﻌﻴﺖ، ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻓﻲ ﻛﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ، ﺣﺲ درک ﻫﻴﺒﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻠﻘﺖ و ﺣﺲ ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺳﻲ را اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ می ﻧﻤﺎﻳﺪ.
– ادراک مستدل:
ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻘﻞ شهودی اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﺳﻴﻢ، توسعه و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺼﻴﺮت ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻬﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ روﺷﻦ ﻛﺮدن معنا و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺧﺎص ﺑﺼﻴﺮت اﺳﺖ.
– آگاهی ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﻴﺖ:
ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻘﻞ شهودی و ادراک ﻣﺴﺘﺪل، اﻧﺴﺎن ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﻪ یک ﺣﺎﻟﺖ داﻧﺴﺘﻦ وارد ﺷﻮد؛ داﻧﺴﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﺪف و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎﻳﺶ.
– ﻋﺸﻖو ﺷﻔﻘﺖ:
ﻧﻌﻤﺖ ﻋﺸﻖ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻋﺸﻖ و انرژی الهی اﺳﺖ.
– ﻗﺪرت و ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ:
ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺸﻖ، زور و ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﺳﺖ. زمانی که در ﺷﻜﻞ ﻣﺜﺒﺖ ﻇﻬﻮر ﻳﺎﺑﺪ، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﻳﻦ ویژگی، اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻈﻢ و اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺆﻟﻴﺖ و توانایی ﻛﻨﺘﺮل و ارزشیابی رفتارهای ﺧﻮد ﻓﺮد اﺳﺖ.
– ﺷﻔﺎ و ﺑﺨﺸﺶ:
وقتی ﻋﺸﻖ و زور و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻮب، ﻣﺘﻌﺎدل ﺷﻮﻧﺪ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﻬﺒﻮد و ﺗﻌﺪﻳﻞ انرژی های ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﺸﺪه. ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان، اﺑﺮاز دلسوزی، ﺧﺎرج ﻛﺮدن عصبانیت ﺑﺪون ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺣﺮﻳﻢ دﻳﮕﺮان.
– زندگی ﺑﺎ ﺷﻮق :
ﺑﺮوز کامل ﻋﺸﻖ در ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮد و توانایی برای زندگی ﺑﺎ شادی و ﺷﻮق اﺳﺖ.
– زندگی ﺑﺎ وﻗﺎر، یکدلی و ﺗﻌﻬﺪ:
ﺑﺼﻮرت پایبندی ﺑﻪ اﺻﻮل شخصی و نیروی متعالی شخصی اﺳﺖ. ﺑﺪون اﻳﻦ ﺣﺲ، ﺷﺨﺺ دﭼﺎر لاقیدی می ﺷﻮد. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ، ﺷﺨﺺ می تواند وﺳﻮﺳﻪ را رد ﻛﻨﺪ و در رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺎﻳﺶ، ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ارزش های شخصی را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﻣﺴﻴﺮ اخلاقی، راهنمای وی در زندگی و ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
– ﭘﻴﻮﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻼق:
اﻳﻦ ویژگی ﺑﺮ دو ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺷﺎره دارد:
- داﺷﺘﻦ ﺧﻼﻗﻴﺖ
- داﺷﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮان
– پادشاهی خداوند و شادی زندگی ﺑﺎ ﻫﻮش معنوی ﻣﻄﻠﻮب:
یعنی ﺷﺨﺺ ﻫﺮ ﭼﻪ در زندگی ﺑﺎ آن ﺳﺮ و ﻛﺎر دارد و یا در دﻧﻴﺎ وﺟﻮد دارد را ﻧﺸﺎﻧﻪ ای از وﺟﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﻈﺎرت او ﺑﺮ اﻋﻤﺎﻟﺶ ﺑﺪاﻧﺪ و اینکه همه چیز به خواست و اراده خداوند انجام می گیرد.
ویژگی های معنویت
- بالاترین سطح رشد در زمینه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی و بین فردی است.
- یکی از حوزه های رشدی مجزا است.
- بیشتر به عنوان نگرش مطرح است. (مانند گشودگی نسبت به عشق)
- شامل تجربه های اوج است.
ویژگی کارکنانی که هوش معنوی پایین دارند
- آنان فاقد حس شناسایی چیزهایی مانند ملّیت، رقابت و موقعیت هستند و بنابراین، موقعی که هر کدام از این شناسایی ها غلط و تهدیدآمیز باشد، عصبانی می شوند.
- وقتی که از دیگران خطایی سر می زند، به خاطر ترس از مسئول شناخته شدن و از دست دادن موقعیتشان، آن ها را سرزنش می کنند و بنابراین، از دیگران تأییدیه می گیرند؛ برای آنکه از مدیر خود تأییدیه بگیرند، حاضرند دست به هر کاری بزنند.
- افراد به شغلشان وابسته می شوند و برای به دست آوردن اطمینان، پول پرداخت می کنند. در صورت از دست دادن شغلشان، دچار افسردگی و بیماری های روانی می شوند و حتی گاهی به خودکشی دست می زنند.
ویژگی های دیگر این افراد…
- برای بقا، زندگی می کنند. هنوز تحت این تصور غلط هستند که بقا، شایسته ترین چیزی است که شما در وهله اول آن را جست و جو می کنید.
- به آسانی مضطرب می شوند و احساس می کنند که به طور شخصی به واسطه تغییرات جهانی و بومی در معرض تهدیدند. در برابر تغییرات سازمانی، به شدت مقاومند.
- این افراد هنوز در جست‌وجوی عشق و شادی در جهان و دیگران هستند و بنابراین، با تجربه مکرّر ناامیدی مواجهند.
- کار را به عنوان یک عمل خسته کننده لازم می دانند. به همین دلیل، به محل کار می روند و مقداری پول برای پرداخت صورت حساب ها می گیرند.
- به افراد به عنوان ابزاری برای انجام دادن شغل، رسیدن به اهداف و دست یابی به هدف نگاه می کنند؛ وظیفه غالباً قبل از ارتباطات می آید.
- به داشتن یک زندگی کاملاً تجاری علاقه دارند و منافع شخصی برای آن ها در درجه اول اهمیت قرار دارد.
منابع فارسی:
غباری بناب، باقر و محمد سلیمی، لیلا سلیمانی و ثنا نوری مقدم. (۱۳۸۶)”هوش معنوی”، اندیشۀ نوین دینی، سال سوم، ش دهم، ، ص ۱۴۷ ـ ۱۲۵.نرگسیان، عباس، ۱۳۸۶″رهبری معنوی در سازمان‌های معاصر”، تدبیر، ش ۱۸۸منابع لاتین:Vaughan.f, (1998), spiritual development: outcomes and indicators, Retrieved on May 10, 2003 from http://www.csp.org/development/docs/vaughan-spiritual .Noble, K.D. (2001). Riding the Wind horse: Spiritual Intelligence and the Growth of the Self. Cresskill, NJ: Hampton Press
ثبت ديدگاه