رهبران خدمتگزار ، همواره از طریق آموزش و یاددهی، در پی کمک به افراد خود بوده تا از توانایی ها و مهارت های خود به بهترین نحو، در راستای دستیابی به اهداف سازمان استفاده کنند. آنان به حرف افراد گوش فرا داده، آن ها را تشویق و حمایت نموده و در نهایت در صورت انحرافشان از مسیر درست، آنان را مجدداً هدایت می کنند. چنین رهبرانی، به خوبی می دانند که افرادشان برای موفقیت به چه معیارهایی نیاز دارند.
رهبران خدمتگزار ، علاقمند به ایجاد تحول و دگرگونی در زندگی افراد خود و ایجاد سازمانی بهتر و موثرتر می باشند. این رهبران، افرادی متواضع و فروتن بوده و دیگران را کمتر از آنچه که هستند، تصور نمی کنند. قدرت و توانایی مدیران خدمتگزار انکار نشدنی است؛ اما آنان خود را مالک این قدرت نمی دانند، بلکه خود را واسطه ای برای بهره گیری از قدرت تلقی می کنند.
این ایده که مدیران و رهبران برای ایجاد سازمانی موفق، به افراد خود خدمت رسانی می کنند، ایده جدیدی تلقی نمی شود. بلانچارد (۲۰۰۲)، بیان می کند که رهبری و هدایت افراد توام با فروتنی و تواضع، می تواند کلید بقاء و موفقیت سازمان ها، در بحران اقتصادی کنونی باشد.
ده ویژگی برای رهبران خدمتگزار
۱- گوش دادن:
در تئوری رهبری خدمتگزار، گوش دادن، در برگیرنده فرایندی است که در آن، رهبر قادر به تشخیص احساسات درونی پیروان خویش بوده، نظرات و ایده های آنان را مورد توجه قرار داده و در صورت امکان، آن ها را در تصمیمات خود استفاده کنند. رهبری خدمتگزار، از طریق گوش دادن قادر خواهند بود که مراتب احترام و قدردانی خود را نسبت به دیگران ابراز دارند.
گرین لیف، معتقد است که رهبری خدمتگزار باید ابتدا شنونده خوب بوده تا قادر به پاسخگویی در برابر مشکلات باشند؛ زیرا یک رهبری خدمتگزار، می تواند از طریق گوش دادن، تیم های کاری سازمان را تقویت نموده و فعالیت های مربوطه را برنامه ریزی کند.
۲- همدلی:
رهبری خدمتگزار، باید همواره خود را به جای پیروانشان قرار داده تا از نیازهای و خواسته های درونی آن ها مطلع گردند. این کار، همدلی نامیده می شود. همدلی واکنشی آگاهانه بوده که به موجب آن، رهبران نقاط ضعف، مسائل و مشکلات پیروان را درک نموده و در پی رفع این مشکلات تلاش نمایند. رهبری خدمتگزار، مشکلات افراد خود را درک نموده و همواره در صدد یافتن راه حلی برای برطرف ساختن این مشکلات می باشند. آنان به واسطه همدلی، روحیه افرادشان به سمت تعالی تقویت نموده و تمایل آنان به همکاری و انجام کارهای گروهی را افزایش می دهد.
۳- شفابخشی:
فرایندی است که به واسطه آن، رهبر قادر خواهد بود تعارضات موجود میان افراد خود را به شکلی کارا و اثربخش، حل و فصل نماید. او تمامی افراد را در قالب یک کل در نظر گرفته و روابط بین فردی مناسبی بین آنان به وجود می آورد. وقتی رهبران خدمتگزار بتوانند محیطی عاطفی و مملو از احساسات مشترک برای پیرونشان ایجاد کنند، اعتماد پیروان نیز به آنان افزایش یافته و در هنگام بروز مشکلات، از کمک و مشورت رهبران خود استفاده خواهند کرد.
۴- آگاهی:
آگاهی به دو بخش آگاهی عمومی و خودآگاهی تقسیم می شود. هر دو نوع آگاهی، به ویژه خودآگاهی، باعث بهبود و پیشرفت رهبر خدمتگزار می گردد. رهبرانی که از خود آگاهی بهره مند هستند، از شناخت کافی نسبت به اهداف و مسیر دستیابی به اهداف خود نیز برخوردار خواهند بود؛ زیرا آگاهی، رهبران را قادر به پیش بینی آنچه در آینده رخ خواهد داد، ساخته و بدین ترتیب، رهبران می توانند خود را برای رویارویی با آن رویدادها آماده سازند.
۵- متقاعدسازی:
رهبران خدمتگزار از طریق متقاعد سازی، بین پیروان خود اجماع به وجود آورده و به جای اجبار، آنان را متقاعد می سازند که تصمیمات رهبرشان پذیرفته و به خواسته اش جامه عمل بپوشانند. گرین لیف (۱۹۷۷)، معتقد است پیروان باید در قبول یا رد نقطه نظرات و تصمیمات رهبران، آزاد و مختار باشند.
۶- مفهوم سازی:
مفهوم سازی به معنی برخورداری از دیدی بلند مدت نسبت به آینده، کل نگری نسبت به مسائل و کسب تجربه می باشد. رهبرانی که از این ویژگی برخوردارند علاقه زیادی به انجام فعالیتهای نو آورانه داشته و پیروانشان به آنان اعتماد کامل دارند ، زیرا افراد می دانند که آنان رهبرانی آگاه بوده و نسبت به آینده شناخت کافی دارند.
۷- آینده نگری:
آینده نگری به معنای حدس و پیش بینی درست و زیرکانه نسبت به آنچه ممکن است در آینده روی دهد، می باشد. رهبران خدمتگزار از طریق آینده نگری، ابزار و تجهیزات برای بهره برداری از موقعیت ها را بدست می آورند. رهبرانی که از ویژگی آینده نگری برخوردار می باشند، از بینش وسیع تری از پیروان خود برخوردار می باشند. رهبران خدمتگزار، قادر خواهند بود آینده و حتی نتایج حاصل از تصمیمات خود را نیز پیش بینی نموده که این امر مزیتی بزرگ برای آنان محسوب می گردد؛ زیرا این توانایی، معمولا در سایر رهبران کمتر دیده شده و یا اصلا وجود ندارد.
۸- خادمیت و سرپرستی:
خادمیت و سرپرستی، ویژگی اصلی رهبران خدمتگزار می باشد. خادمیت، در برگیرنده رفتاری است که بیان می کند رهبران ملزم به خدمت رسانی به پیروان خود می باشند. از خادمیت و سرپرستی، به عنوان تعهد خدمت رسانی یاد می شود. حرکت در مسیر خادمیت و سرپرستی، نگرشی جدید در رهبری قلمداد می شود. رهبران خدمتگزار ، خادمانی هستند که نیازها و خواسته های پیروان خود را بر نیازها و خواسته های خود ارجح میدانند. این رهبران، ایده خدمت دهی را در سازمان ترویج داده و پیروانشان را به ارائه ایده های خود، در جهت رشد و تعالی سازمان ترغیب میکنند.
۹- تعهد به رشد افراد:
تعهد به رشد افراد، جنبه دموکراتیک رهبری خدمتگزار محسوب می گردد. رهبران خدمتگزار، افراد خود را پرورش داده تا بدین ترتیب بتوانند، از طریق تشویق آنان به نوآوری و تلاش بیشتر، از تمام توان آنان استفاده کنند. این رهبران، ذهنیتی مثبت به پرورش و بهبود کارکنانشان داشته و معتقد هستند آنان با ارزش ترین دارایی های سازمان می باشند.
۱۰- ایجاد گروه:
این ویژگی، بیانگر آن است که رهبر خدمتگزار، فرهنگ احترام به شان و مقام افراد را در سازمان پرورش دهند. رهبران خدمتگزار، باید همواره در پی ترویج ارزش های همکاری کارکنان در امور مختلف سازمانی و دمیدن روح مشارکت در میان آنان باشند. در نتیجه، هر یک از کارکنان نیز در موقعیت و مقام رهبر خدمتگزار خود جا گیرند، به انجام همین عمل مبادرت خواهد ورزید.
نتیجه گیری
همانطور که اشاره شد، رهبری خدمتگزار با تشویق افراد و سازمان ها به خدمتگزاری، سبب می شود تا افراد به رشد و سطح بالایی از کیفیت زندگی دست پیدا کنند و از این طریق، جامعه و سازمان ها را بهبود بخشند. با توجه به تفاوت های فراوان در ادراک ها و نیازهای کارکنان در ابعاد بین المللی که سرمنشأ سبک ها، روش ها و دستاوردهای متنوع در زمینه مدیریت و رهبری در کشورهای جهان است، دشواری و اهمیت کار مدیران سازمان های فراملیتی در زمینه یافتن راه های مناسب برای ایجاد انگیزه در کارکنان این قبیل سازمان ها نمایان می‌شود.
در واقع، هنر مدیران فراملیتی در این است که نسبت به تفاوت های فرهنگی، انعطاف پذیری لازم را از خود نشان دهند، کارکنان خود را به خوبی بشناسند و از نیازهای آنان آگاه شوند. بنابراین در سازمان های معاصر، اولین مزیت رهبران بزرگ برای برآورده ساختن نیازهای کارکنان، مشتریان و اجتماع این است که همانند افرادی خدمتگزار عمل می کنند. بنابراین اگر رهبری خدمتگزار در سطوح بالای سازمان قرار گیرد، باید بر رفتار مدیران و سرپرستان در واحدهای مختلف تاثیرگذار باشد.
کلمات کلیدی: مفهوم سازی رهبری خدمتگزار، مبداء و توسعه رهبری خدمتگزار، تئوری رهبری خدمتگزار تیلور، چهار قاعده اخلاقی رهبری خدمتگزار، کاربردهای رهبری خدمتگزار، ویژگی های رهبران خدمتگزار، ده ویژگی را برای رهبران خدمتگزار
منابع فارسی:
حسن پور، اکبر، ۱۳۸۳مدلی برای رهبری خدمتگزار، مجله تدبیر، شماره ۱۵۳.
رضائیان، علی،۱۳۹۴ مبانی رفتار سازمانی، انتشارات سمت، تهران،
زاهدی، شمس‌السادات، ۱۳۷۸بررسی تطبیقی سبکهای رهبری، مدیریت دولتی، شماره ۴۵ و ۴۶،
قلی پور، آرین و حضرتی ،محمود، ۱۳۸۸، تبین ابزار سنجش رهبری خدمتگزار در سازمانهای دولتی ایران، پژوهش های مدیریت، سال دوم ،شماره ۳ ،صفحه ۵-۲۷.
کریتنر، رابرت و کینیکی، آنجلو، مدیریت رفتار سازمانی ترجمه: دکتر علی اکبر فرهنگی و دکتر حسین صفرزاده،۱۳۹۳انتشارات پیام پویا.
ثبت ديدگاه